«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

248 
50 foizi yoki yarmi buzilayotganligi ma‘lum. Boshqacha qilib aytganda, oila 

qurgan yoshlarning deyarli yarmi ajralib ketmoqda. Tabiiy holki, nikohning qisqa

davom etishi oilada bola sonining o‗z-o‗zidan kamayishiga olib keladi. Bundan 
tashqari, barcha iqtisodiy taraqqiy etgan davlatlar qatori, Shimoliy Amerikada ham
fan-texnika rivojlanib, ishlab chiqarish sohalariga kirib borishi natijasida aholining 
tarkibida ishsizlar miqdori tobora ko‗payib bormoqda. Ishsiz, boshpanasiz
aholining ertangi kunga ishonchi, oila qurish va farzand tarbiya qilishga iqtisodiy 
imkoniyati bo‗lmaydi. Ana shunday holatlar tug‗ilishning kamayib ketishiga olib
keladi. Umuman olganda, kapitalistik munosabatlarning keng tarqalishi va 
rivojlanishi oilaning farzandlarga bo‗lgan ham iqtisodiy, ham ma‘naviy ehtiyojini
nihoyatda pasaytirib yubordi. Fikrimizning dalili sifatida eng taraqqiy etgan 
kapitalistik davlatlardan biri – AQSh oilalaridagi tug‗ilish ko‗rsatkichlariga
murojaat etaylik. Agar, 1950-yilda har bir amerika oilalarida o‗rtacha 3-4 tadan 
bola tug‗ilgan bo‗lsa, 1970-yili bu ko‗rsatkich 2-3 taga, bugunga kelib esa 1-2
tagacha kamaydi. AQSh da farzandsiz oilalar salmog‗i ko‗payib bormoqda. Bu 
davlatda o‗tkazilgan sotsiologik tadqiqotlarning ko‗rsatishicha, ko‗pchilik oilalarda
faqat bittadan farzand bo‗lib, ularning 44 foizi kutilmagan, 15 foizi xohlanmagan 
farzandlar ekan. Mutaxissislar ushbu ahvolni ―Amerika oilasida inqiroz‖ deb
atashmoqda. Bu inqiroz Amerika Qo‗shma Shtatlari kelajagi uchun muammomi, 
yo‗qmi? Uni ushbu davlat aholisining taraqqiyot tarzidan kelib chiqib aniqlamoq
lozim.

Shunday qilib, biz yuqorida jahon mamlakatlari oilalarida tug‗ilish

jarayonidagi o‗zgarishlar bilan tanishib chiqdik. Ma‘lum bo‗ldiki, hozirgi paytda 
yer shari xalqlari oilalarida farzandlarning tug‗ilish jarayoni bir xil emas ekan. Bir
guruh mamlakatlar oilalarida tug‗ilish juda kamayib ketgan bo‗lsa, ikkinchi bir 
guruhda esa, aksincha, juda yuqoridir. Boshqa bir guruh davlatlar mavjudki, ularda

---

---