«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

_

67. 

O‘zbekistonda 2017-yil davomidagi tug‘ilganlar soni 715 500 kishi, 

mos ravishda, tug‘ilish koeffitsiyenti 21,9 ‰ ga teng bo‘lsa, tug‘ilganlarning 

qanchasi qiz bolalar ekanligini toping.


Yechish.
Ushbu hisoblashni amalga oshirishda ikki xil holat – ham 
koeffitsiyent, ham mutloq son ko‘rsatkichlarini ifodalash mumkin.
a)

tug‘ilganlarning nechtasi qiz bolalar ekanligini topish:



umumiy tug‘ilganlar soni (T) – 715 500 ta;

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

390 


ko‘pchilik olimlar tomonidan qabul qilingan o‘zgarmas son, ya‘ni 

tug‘ilganlarning umumiy sonida qiz bolalar salmog‘i (δ) – 0,488;


hisoblash amalga oshiriladi:

= T ∙ 0,488
= 715 500 ∙ 0,488 = 349 164


demak, tug‘ilgan 715 500 ta chaqaloqning deyarli 349 164 tasini qiz bolalar

tashkil etgan bo‘lishi mumkin (stat.uz ma‘lumotlari bo‘yicha, 343 400 taga teng). 
b)

brutto bo‘yicha tug‘ilish koeffitsiyentining qanchasini qizlar tashkil etishini 

aniqlash:



tug‘ilganlarning umumiy sonida qiz bolalar salmog‘i (δ) – 0,488



ayollar yosh guruhlar bo‘yicha tug‘ilish koeffitsiyenti yig‘indisi

𝑓

) – 

21,9 ‰


hisoblash amalga oshiriladi:

= 0,488 ∙ 21,9 ≈ 10,7


demak, qiz bolalar hisobiga to‘g‘ri keluvchi tug‘ilish koeffitsiyenti 10,7 ‰.

Javob:
Brutto koeffitsiyenti 10,7 ‰ va son hisobida 349 164 kishiga teng. 
Brutto ko‘payish koeffitsiyentida faqat tug‘ilish hisobga olinib, o‘lgan qiz
bolalar soni hisobga olinmaydi. Takror barpo bo‘lishni aniq ifodalash uchun netto 
koeffitsiyentidan foydalaniladi.


6. Aholi takror barpo bo‘lishining netto koeffitsiyenti. Bunda 
tug‘ilib, o‘lgandan
so‘ng qolgan qizlarning hisobi olinadi va sof ko‘payish aniqlanadi, chunki ayollar 
jinsiga mansub aholining bir qismi zurriyot ko‘rish qobilyati tugamay turib
olamdan o‘tadi, bir qismi esa, hatto, o‘z onasi ana shu farzandni ko‘rgan yoshga 
bormasdan vafot etadi. Shuning uchun aholining netto ko‘payish koeffitsiyenti

salomat qolgan qizlar sonining barcha onalar soniga nisbati
dan iborat bo‘ladi.
Demak, netto ko‘payish koeffitsiyenti brutto ko‘payish koeffitsiyentiga nisbatan

---

---