«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

93 
yerning ichki energiyasi, shamol energiyasi va boshqalar). O‘simlik va hayvonot 

dunyosi resurslarini biologik resurslar deb ham yuritiladi.

2. Tabiiy resurslarning ekologik klassifikatsiyasi – ularning tugashi va 
tugamasligiga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi.
Tugamaydigan tabiiy resurslar – hozir va yaqin kelajakda inson tomonidan 
o‘zlashtirish natijasida tugamaydigan resurslar (quyosh energiyasi, yerning ichki
energiyasi, suv va havo energiyasi). 
Tugaydigan tiklanmaydigan tabiiy resurslar mavjud zahiralari turli
maqsadlarda uzluksiz ishlatilishi natijasida tugaydigan va keyin tiklanmay 
qoladigan resurslardir. Mineral resurslar ana shunday resurslar jumlasiga kiradi.
Tugaydigan tiklanadigan tabiiy resurslar – ma‘lum vaqt o‘tgandan so‘ng 
tiklanish xususiyatiga ega bo‘lgan resurslardir. Masalan, suv, o‘simlik va hayvonot
resurslari va h.k. Bu guruhga o‘ta sekinlik bilan tiklanadigan resurslar (yerning 
hosildorligi va unumdorligi, yuqori sifatli yog‘och beruvchi o‘rmon resurslari) ham
kiradi.

3. Tabiiy resurslar xo‘jalikda foydalanish imkoniyatlariga qarab quyidagi

guruhlarga bo‘linadi: 
Real – ishlab chiqarish kuchlarining hozirgi rivojlanish darajasida
foydalanilayotgan tabiiy resurslar. 
Potentsial – ilmiy tadqiqot va kuzatish ishlari asosida aniqlangan,
jamiyatning texnik rivojlanish darajasi hozirgi kunda ulardan foydalanish 
imkoniyatini beradigan va shu bilan birga vaqtincha ulardan foydalanish imkonini
bermaydigan resurslar ham kiradi. 
4. Resurslarning almashtirilishi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligiga
ko‘ra muqobili mavjud va muqobili mavjud emas turlarga bo‘linadi. 
Muqobili mavjud tabiiy resurslarga yoqilg‘i-energetika resurslari kiradi. U
yoqilg‘i resurslarining boshqa turlari bilan almashtirilishi mumkin. 

---

---