«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

197 
ularga Malta, Mavrikiya, G‗arbiy Samoa, Isroil, Malayziya (Labuan oroli) va 

boshqa davlatlar qo‗shildi.

Offshor hududlar
dagi sanoat, savdo, bank, sug‗urta va boshqa kompaniyalar 
yo umuman soliqqa tortilmaydi (Irlandiya, Liberiya), yoki kichik miqdordagi
soliqlar to‗laydi (Lixtenshteyn, Antil orollari, Panama, Men oroli va boshqalar). 
Offshor hududlarni tashkil qiluvchi davlatlar qo‗shimcha xorijiy kapital jalb qilish,
offshor hududida ro‗yxatga olingan korxonadan foyda olish, mahalliy 
mutaxassislar uchun qo‗shimcha ish joylari tashkil qilinishi orqali foyda ko‗radilar.
Ba‘zi ma‘lumotlarga qaraganda, offshor biznesda band bo‗lgan kapital 500 mlrd. 
dollorga yetadi. Unda qariyib 2 mln kishi qatnashadi va har yili bir necha ming
yangi kompaniya ro‗yxatga olinadi. 
Majmuaviy hududlar alohida ma‘muriy tumanlar hududida umumiy xo‗jalik
yuritish rejimiga nisbatan alohida, imtiyozli rejim o‗rnatish bilan tashkil qilinadi. 
Ularga Xitoyning 5 ta maxsus iqtisodiy hududini, Braziliyadagi ―Manuas‖
hududini, Argentinadagi ―Olovli yer‖ni, sanoati rivojlangan davlatlarning kam 
rivojlangan hududlaridagi erkin tadbirkorlik hududlarini kiritish mumkin.
Turli ko‗rinishdagi erkin iqtisodiy hududlarning o‗xshash tomonlari ularda 
o‗zida tadbirkorlar uchun bojxona, moliyaviy, soliq imtiyozlari va umumiy rejimga
nisbatan ustunliklar bo‗lgan qulay investitsion iqlim mavjudligidadir. Turli 
hududlarda imtiyoz va rag‗batlantirishlar ba‘zi jihatlari bilan farq qiladi.
Imtiyozlar 4 ta asosiy guruhga ajratiladi: 


Tashqi savdo imtiyozlari
. Bu alohida bojxona-tarif rejimini kiritish (eksport-
import bojlarini kamaytirish yoki bekor qilish) va tashqi savdo operatsiyalarini
amalga oshirish tartibini soddalashtirish. 


Soliq imtiyozlari
. Bunda faoliyatning ma‘lum ko‗rinishlari soliq imtiyozlari 
orqali rag‗batlantiriladi. Bu imtiyozlar soliq bazasi (daromad, mulk qiymati va
h.k.), uning tarkibiy qismlari (amortizatsiya ajratmalari, ish haqiga xarajat, 

---

---