«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

316 
musulmon davlatlarining siyosiy hayotida sezilarli rol o‗ynagan jamoat arbobi. Ibn 

Xoldun nazariyasiga ko‗ra, jamiyat siyosiy hayotiga tabiatni belgilovchi ta‘sirini

asosiy omil – iqlim hal qiladi. Faqat iqlimi mo‗tadil mintaqalardagi odamlar 
madaniy faoliyat bilan shug‗ullanish qobiliyatiga ega, janubda yashovchilar esa
(ya‘ni ekvatorga yaqin mamlakatlar), madaniyatni rivojlantirish uchun undovchi 
sabablarga ega emas, chunki ular na mustahkam uylarga, na kiyim-kechakka
muhtoj, ozuqani esa tayyor holda tabiatni o‗zidan oladilar; sovuq shimol 
mamlakatlari xalqlari esa butun o‗zini quvvatini ozuqa topishga, kiyim-kechakni
tayyorlashga va uy-joy qurishga sarflaydilar; demak ularning fan, adabiyot va 
san‘at bilan shug‗ullanishga vaqti yo‗q.
Zamonaviy siyosiy adabiyotlarda ―geosiyosat‖ tushunchasi ba‘zan juda keng 
va ko‗p rejali talqin qilinadi, natijada, ilmiy fan tomonidan tadqiqotning barcha
sohasini bajaruvchi xos xususiyatlardan mahrum bo‗ladi. Geosiyosat 
mamlakatlarni xalqaro-siyosiy vaziyati, xalqaro munosabatlar tizimidagi ularning
o‗rni, harbiy-siyosiy birlashmalarda ularning qatnashish sharoitlarini baholash 
uchun ishlatiladi. Umumjahon va regional balans kuchlarining saqlanishida yoki
o‗zgarishida muhim rol o‗ynovchi iqtisodiy, siyosiy, harbiy-strategik, ekologik, 
resursli va boshqa tadqiqot majmualarining savollariga muhim ahamiyat beriladi.
O‗z-o‗zidan ma‘lumki, sanab o‗tilgan aspektlar qaysidir darajada 
geosiyosatga taalluqlidir, lekin bu holatda o‗z-o‗zidan savol tug‗iladi: huddi
shuningdek, bu savollarni ko‗rib chiquvchi xalqaro munosabatlar va tashqi 
siyosatning umumnazariy tadqiqotlaridan geosiyosat nimasi bilan farq qiladi? Bu
boradagi ensiklopediyalardagi mavjud tushuncha va izohlar ham to‗liq 
hisoblanmaydi.
Geosiyosiy kuzatuvlar hududiy qamrovining mavzusi, yondashuvlarining 
xilma-xilligiga qaramay, alohida mamlakatlar va regionlardagi barcha o‗zgarishlar
va tashqi siyosiy, strategik muammolar o‗rtasidagi bog‗liqlik tashxisini kirituvchi 

---

---