Nuraliyeva xafiza otaevna
Yorug‘likni xarakterlaydigan asosiy miqdorlar va ularning o‘lchov
Download 1.95 Mb. Pdf ko'rish
|
Гигиена дарслик ПДФ
- Bu sahifa navigatsiya:
- Binolarning tabiiy yorug‘lik bilan yoritilganlik darajasini belgilab beradigan omillar
Yorug‘likni xarakterlaydigan asosiy miqdorlar va ularning o‘lchov
birliklari. Yorug„likning kuchi. Turli manbalarniig yorug‗liklari har xil spektrlarga ega bo‗lgani uchun sifat jihatdan va yorug‗lik sistemasiga ko‗ra miqdor jihatdan farq qilishi mumkin. Yorug‗lik kuchi shamlar bilan ifodalanadi. Bu birlikning qiymati platinaning qotish temperaturasidagi to‗la nurlatgichning ravshanligi 1 sm 2 ga 60 sb ga baravar deb qabul qilinadi. 107 Ravshanlik. Ravshanlik ko‗z bevosita sezadigan yorug‗lik miqdoridir. Ravshanlik miqdori nur sochib turgan yuza birligining mazkur yo‗nalishda yarqirayotgan yorug‗lik oqimi zichligi bilan belgilanadi. Ravshanlik nitlar (nt) va stilblar (sb) bilan ifoda etiladi. Binolarning tabiiy yorug‘lik bilan yoritilganlik darajasini belgilab beradigan omillar Binolarning tabiiy yorug‗lik bilan yoritilganlik darajasi quyidagi omillarga bog‗liq. Yorug„lik iqlimi. Quyosh nurlarining intensivligi joyning geografik kengligi, quyoshning nechog‗li baland turganligi, havoda bulut bor-yo‗qligi va atmosfera havosining nechog‗li musaffoligiga qarab o‗zgarib turadi. Tabiiy yorug‗lik bilan yoritilish darajasining mazkur joyda kun soatlari va yil oylari sari o‗zgarib turishi o‗sha joyning yorug„lik iqlimi deb ataladi. Qurilishni loyihalashtirishda yorug‗lik iqliminiig shart-sharoitlari hisobga olinadi: shu sharoitlarga qarab binolar hammadan qulay qilib solinadi, deraza o‗rinlari va normal yorug‗ tushib turishi uchun zarur deraza yuzalari shu sharoitlarga qarab tanlanadi va olinadi. Derazalarning orientatsiyasi. Derazalarning kunga yoki teskari tomonga qaragan bo‗lishi binolarning tabiiy yorug‗lik bilan yoritilishiga katta ta‘sir ko‗rsatadi. Binolarning kunga tomonga nisbatan to‗g‗ri qurishni derazalar orqali xonalarga tik quyosh nurlari tushib turishiga imkon beradi, bu - sog‗lomlashtiruvchi kuchli omildir. Turarjoy binolarida gigiena nuqtai nazaridan har bir xonaga tik quyosh nurlari tushadigan va yilning har qanday faslida ham xonaga imkoni boricha uzoqroq oftob tushib turadigan bo‗lishi zarur deb hisoblamoq kerak. O‗z-o‗zidan ravshanki, binoni qaysi tomonga qaratib qurish kerakligini aniqlashda iqlim hususiyatlarini hisobga olmoq lozim: bir tomondan xonalarga tik quyosh nurlari etarlicha tushib turadigan bo‗lishi, ikkinchi tomondan esa yilning issiq faslida xonalarning ortiqcha qizib ketishiga yo‗l qo‗yilmaydigan bo‗lishi kerak. Mo‗tadil iqlimda (45° shimoliy kenglikdan shimolroqda) turarjoy 108 xonalarining derazalari janubi-sharq, janubga qarab turadigan bo‗lsa, hammadan qulay hisoblanadi. Deraza oynalarining sifati va ularga qarab turish. Odatdagi deraza oynasida talaygina miqdorda temir, titan, xrom va boshqa elementlarning rangli birikmalari bo‗ladi. Bu birikmalar derazalarning oynasidan xona ichiga tushadigan yorug‗lik miqdorini kamaytirib qo‗yish bilangina qolmay, balki, eng muhimi, quyosh nurining to‗lqin uzunligi 300 mmk dan kam bo‗ladigan biologik jihatdan eng faol qismini ushlab qoladi va derazadan o‗tkazmaydi. Deraza bir qavat bo‗lsa,oyna orqali yorug‗lik o‗tkazish koeffitsienti 10—15% ga, qo‗sh qavat bo‗lsa, 25% gacha kamayadi. Xonalarga ultrabinafsha nurlar tushib turishini ko‗paytirish uchun maxsus uviol oynalar ishlatiladi. Bunday oynalarni tayyorlashga ketadigan materiallarga maxsus ishlov beriladi, buning natijasida rangdor aralashmalarining miqdori 0,01~0,02% gacha kamayadi (odatdagi oynada 0,1 — 1%). Ifloslangan oynalar va qish vaqtida xona havosidagi namning kondensatsiyalanishi natijasida muz bilan qoplanib qoladigan oynalar binolarning yoritilganlik darajasini ancha pasaytiradi. Kondensatsiyalanadigan suvning sovuq deraza yuzida muzlab qolishiga yo‗l qo‗ymaslik uchun qo‗sh qavat romlar orasiga suv o‗tadigan materiallar (masalan, sulfat kislota yoki kuydirilgan ko‗mir) qo‗yiladi (deraza oynalarning orasidagn bo‗shliq shamollatiladi yoki isitiladi). Bino devorlarining rangi. Qora ranglar yorug‗likni yutishi, och ranglar esa qaytarishi (aks ettirishi) ma‘lum. Oq rangga bo‗yalgan devorlar ularga tushadigan nurlarning 80% ga yaqinini qaytaradi, sariq rangi 40% ga yaqinini, ko‗k rang 25% ga yaqinini va jigar rang 13 % qaytaradi. Yorug„likni to„sib qo„yadigan buyumlar. Xonadagi buyumlar (derazaga qo‗yilgan gullar, deraza pardalari va b.), shuningdek, derazasi oldida turgan narsalar (baland daraxtlar, binolar va boshqalar) yorug‗likni to‗sib qo‗yishi mumkin. Chunonchi, derazalarga tutiladigan to‗r pardalar 40% gacha va bundan ortiqroq yorug‗likni yutib qola oladi. Yorug‗lik to‗silib qolmasligi uchun binoning 109 tashqarisida, derazalar oldida turadigan narsalar kam deganda o‗zining bo‗yiga ikki baravar keladigan masofada derazalardan nari bo‗lishi kerak. Xonalarning eni (chuqurligi). Xonaga yorug‗lik tik derazalar orqali bir yon tomondan tushadigan bo‗lsa, derazadan uzoqlashilgan sayin yorug‗lik darajasi kamayib boradi. Xonaning derazali devoridan eng uzoqdagi qismlariga ham yaxshiroq yorug‗ tushadigan bo‗lishi uchun derazalarning ustki chetlarini imkoni boricha yuqoriroq ko‗tarish kerak.Yorug‗lik xonaning bir yon tomonidai tushadigan bo‗lsa, xonaning chuqurligi (derazali devorning ro‗parasidagi devorgacha bo‗lgan masofa) poldan derazaning yuqori chetigacha bo‗lgan masofadan ikki baravar ortiqroq bo‗lishi kerak deb hisoblanadi. Chunonchi, derazalarniig ustki chetlari poldan 3,5 m balandda turadigan bo‗lsa, xonaning chuqurligi 7 dan ortmasligi kerak. Ma‘luvki, yorug‗lik ikki tomonidan yoki bir yon tomoni hamda tepasidan, ya‘ni aralash tushadigan xonalarga bu qoidani tadbiq qilib bo‗lmaydi. Derazalarning yorug„lik tushadigan yuzasi. Xonalarning yoritilishi derazalarning oyna bilan qoplangan (yorug‗lik tushadigan) yuzasining katta- kichikligiga, ya‘ni yorug‗lik tushadigan yuzalarning yig‗indisiga bog‗liqdir. Yorug‗lik tushadigan joylarning etarli-etarlimasligi to‗g‗risida yorug‗lik koeffitsienti miqdoriga qarab fikr yuritiladi. Tabiiy yorug„lik bilan yoritilish me‟yorlari. Xonaning tabiiy yoritilganligini gigiyenik nuqtai nazardan baholashda yorug‗lik koeffitsientini (YoK), yorug‗lik tushish burchagi, burchak teshigi va tabiiy yorug‗lik koeffitsienti (TYoK) ni aniqlash muhim ahamiyatga ega. Tabiiy yorug‗lik intensivligi yorug‗lik koeffitsienti (YoK) va tabiiy yorug‗lik koeffitsienti (TYoK) bilan baholanadi. Dorixonalarning ayrim xonalarida (assistentlar, analitik, aseptik xonalarida) YoK 1:4; TYoK – 2% bo‗lishi kerak. Dorixonalarning boshqa xonalarida YoK 1:6 -1:7; TYoK – 1,5-0,6% bo‗lishi kerak. Yorug„lik koeffitsienti (YoK) deb, yorug‗lik tushadigan derazalar yuzasining xona poli maydoniga bo‗lgan nisbatiga aytiladi. U oddiy nisbat bilan belgilanadi, 110 ya‘ni kasrning sur‘atiga oyna yuzasining sathi, maxrajga esa polning yuzasi. Kasr surati 1 ga tenglashtirib olinadi, buning uchun kasrning maxraji sur‘atida turgan songa bo‗linadi. Turarjoy va jamoat binolarida yorug‗lik koeffitsientining miqdori xonalarning vazifasiga qarab 1:4 dan 1:7 gacha bo‗ladi. Yorug‗lik koeffitsienti qurilishni loyihalashda ahamiyatga ega, lekin xonalarning tabiiy yorug‗lik bilan qanchalik yoritilishini etarli darajada ta‘riflab berolmaydi, chunki yorug‗lik darajasi derazalarning yorug‗lik tushadigan yuzi bilan xona poli maydoni o‗rtasidagi nisbatigagina bog‗liq bo‗lmasdan, balki ob-havo sharoitlari, xonalarnipg o‗lchamlari o‗rtasidagi nisbatlar, yorug‗lik tushadigan joylarning shakli va konstruksiyalari hamda yuqorida aytib o‗tilgan boshqa omillarga ham bog‗liq bo‗ladi. Binolarning tabiiy yorug‗lik bilan qanchalik yoritilishini tabiiy yorug‗lik bilan yoritilish koeffitsienti (TYoK) ta‘riflab beradi. Tabiiy yorug„lik koeffitsienti (TYoK) xonalarning tabiiy yoritilganligini baholashda asosiy ko‗rsatkichdir. Download 1.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling