O ' z be k is to n respublik asi oliy va o'rta m a X s u s ta lim V azir lig I a d h a m vaisov teri va tanosil

(halqa) bilan ajralib turadi. K eyinchalik yara nekrozlardan tozalanib, 
ustida baliqning qizil tuxumlarini eslatadigan granulyatsiyalar rivojlanadi 
va yuqoriga o'sib ketadi. Bemorda «baliqning qizil ikrasi» simptomiga 
xos ko'rinish rivojlangani yaralar tezda yaxshi b o‘lib ketishining belgisi 
bo'ladi.
Yaraning o'rnida paydo bo'lgan chandiq ko'p yillardan keyin ham 
bemorning leyshmanioz bilan kasallanganmi ko'rsatib turadi. Bu atrofik 
chandiq shtamp qo'yilgandek aniq chegarali, usti tekis va yaltiroq, chegara 
qirrasi notekis festonsimon, atrofida vaqtinchalik giperpigmentatsiya ham 
b o 'lish i m u m k in. S hu n day q ilib , o 'tk ir n ek rozla n a d ig a n q ish lo q  
ley sh m a n io zid a birinchi tosh m a la r vu ju dga kelgand an to yaralar 
b itgungacha 2-3 oydan 5-6 oyg ach a vaqt o ctishi m um kin. Shahar 
leyshmaniozida bu davr o ‘rtacha 1-yilga teng b o‘ladi va bu holat k o‘p 
xalqlar bu kasallikka «yil yarasi» deb nom berishlariga asos bo'lgan.
Profilaktikasi. Kasallanish faqat yilning issiq, chivinlar k o‘p b o ‘lgan 
oylarda, y a ’ni m ay-noyabrda uchraydi. K asallikning oldini olishga 
qaratilgan turli harakatlarning maqsadi faqat keltirilgan epidemiologik 
zanjirlarni buzishga yo'naltirilishi lozim. Y a ’ni qishloq leyshmaniozida 
infeksiya rezervuari b o ‘lmish kemiruvchilarni y o ‘q qilmoq zarur yoki 
infeksiya tashuvchisi - moskitlarni y o ‘qotish, sog' odamlami bu chivindan 
him oya qilish lozim . M utaxassis bor im koniyatlarini va hududdagi 
epidemiologik holatni k o‘zda tutgan holda harakat qilishi zarur.
106

---

6-jadval
Teri leyshmaniozi shahar va qishloq turlarining differensial tashxisi
Belgilari
Shahar (antraponoz) 
xili
Qishloq, ch o ‘l 
(zoonoz) xili
Sinonimlari
1-tip, kech yaralanadi- 
gan leyshmanioz, 
Ashxabod, Q o‘qon 
turlari, yil yarasi
2-tip, 
0
‘tkir yaralana- 
digan leyshmanioz, 
pendinka, M urg‘ob 
yarasi
Inkubatsion davri
Uzoq, odatda 2-3 oy, 
b a ’zan 1-2 yil
Qisqa, odatda 1-4 hafta
Birlamchi element
Papulasim on
D o‘m boqchalar
0 4 k ir y alligiangan 
furunkulsim on infilt- 
ratlar, d o ‘mboqcha
Jarayonning rivojlanishi
Sekin
Tez
Y araning paydo 
b o ‘lish vaqti
3-6 oy yoki undan 
k o ‘p vaqt o ‘tib
1-3 haftadan so‘ng
Lim fangoitlar 
(tasbeh simptomi)
Kam
K o‘p
Ikkilamchi d o ‘mboq- 
chalar soni
Juda kam
K o ‘p
Joylashishi
Yuzda ko‘p uchraydi
N isbatan oyoqlarda ko‘p 
uchraydi
Epitelizatsiyaning 
hosil b o ‘lish vaqti
Bir yil va undan ko‘p
2-6 oy
Faslga bog‘liqligi
Kasallik yil davom ida 
paydo bo'lishi mumkin
Kasallik, asosan, yoz- 
kuzda (iyul-oktyabr 
oylarida) uchraydi
Epidemik tarqalishi
K am dan-kam hollarda
Tez-tez uchrab turadi
Infeksiyaning m anbai
O dam
K em iruvchilar
T arqalgan joylari
Asosan shaharda
C ho‘l, qishloq, shaharga 
yaqin joylarda
Leyshmaniomalarda Borov­
skiy tanachasining soni
K o ‘p
Kam
Oq sichqonlar uchun 
virulentligi
Kam darajada
Yuqori darajada
Imm unitet paydo boMishi
S hahar xili bilan kasal- 
langan bem or qishloq 
xili bilan yana kasalla- 
nishi mumkin
Qishloq xili bilan 
kasallangan bemor bosh­
qa kasallanmaydi
Q o‘zg‘atuvchisi
L.Tropica minor
L.Tropica major