О е. X o ‘j a n a z a r o V, М. M ir s o V u r o V, Т. N o r b o b o y e V a ekologiya va barqaror taraqqiyot ta’limi

utilizatsiya qilisbning nisbiy ko‘rsatkichi, %
Mamlakat
Kuydirish
Chiqindixona- 
ga chiqarish
Kompost-
lash
Boshqa-
lar
Shveysariya
80
18
2
-
Yaponiya
72
24.5
1.5
2
Shvetsiya
56
34
9.9
0.1
Belgiya
47
44
9
-
Niderlandiya
40
44
15
1
Fransiya
36
47
8
9
Daniya
32
64
4
-
Germaniya
28
69
2
1
Italiya
18.5
35
5.5
41
AQSH
8
82
-
10
Kanada
6
93
-
1
Ispaniya
5
76
19
-
Buyuk Britaniya
2
2
98
-
Rossiya va MDH
5
95
-
-
(p 
Savol va topshiriqlar
• 1. 
C hiqindilar
 
deganda nimani tushunasiz?
2. O'zbekistonning qaysi shaharlarida 
chiqindilar
 
ko‘p 
to‘planadi?
3. 
R adioaktiv chiqindi
 
tushunchasini izohlab bering?
4. 
R adioaktiv chiqindilarning
 
qanday xavfi bor?
-
7 9
-

---

EKOLOGIYA
IX B O B . 0 ‘S IM L IK L A R N I M U H O F A Z A Q IL IS H
1 7 - § . 0 ‘ s i m l i k l a r d u n y o s i
Insoniyat hayotida o‘simliklammg o‘mi biqiyosdir. Ular 
birgina inson hayotidagina emas, balki tabiatdagi mavjud barcha 
qurt-qumursqalardan tortib to ulkan umurtqali hayvonlar hayotida 
ham g‘oyat katta ahamiyatga egadir. Chunki ularsiz tirik 
organizmning yashashi mumkin emas. Fotosintez jarayoni faqat 
o‘simliklarda sodir bo‘ladi. Q ‘simliklar S 0 2 gazini atmosferadan, 
suvni va unda erigan mineral tuzlami ildizi orqali tuproqdan 
shimib oladi. 0 ‘simlikdagi xlorofiU donaiarida yorug‘lik ta’sirida 
S 0 2 va N20 birikib, birinchi navbatda shakar (organik modda) 
sintezlanadi, erkin O
2
atmosferaga ajralib chiqadi. Shakar eritmasi 
bargdan o‘simliklaming hamma boshqa organlariga oqib boradi va 
kraxmal, boshqa organik moddalarga aylanadi. Yutilgan yorug‘lik 
energiyasi kimyoviy energiyaga aylanib, sintezlangan organik 
moddalarda to ‘planadi. Hosil bo‘lgan bu organik moddalar hamma 
tirik organizm uchun oziqa sifatida sarflanadi, Atmosferaga ajralib 
chiqqan kisloroddan tirik organizmlar, shuningdek o ‘simliklami 
o ‘zi ham nafas oladi. Oziq zanjirda bu organik modda va unda 
to‘plangan energiya bir organizmdan ikkinchisiga va boshqalarga 
o‘tadi.
Suv muhitida yashaydigan hayvonlar uchun oziq modda va
O