О л и й ЎҚув юрт л а р и н и н г

Бўривой — от, атоқли от, конкрет от, якка от, бир- 
ликда, эгалик олмаган, қаратҳич келишигида. Нокате- 
гориал модал форма. -вой сўзловчининг симпатиясини 
кўрсатувчи модал форма ясайди. Гапда қаратувчн бў- 
лак вазифасида келган. К и м н и н г? сўроғига жавоб 
бўлади (ки м н и н г нигоҳи?—Бўривойнинг нигоҳи).
Сифат туркуми таҳлили тартиби
1. Маъносига кўра тури (аслий ва нисбий).
2. Предметнинг қандай белгисини билдиради.
3. Даражаси. Даража маъноси қайси восита орқа- 
лн юзага чиққан?
4. Отлашганлиги (отга кўчганми ёки отлашганми?)
5. Функционал формаси.
6. Гапдаги вазифаси.
Сифат туркуми таҳлили намунаси
Чеварлар кашта тикмоқда... 
Чевар қизлар бунча 
кўп! Ҳаммаси ёш, қувноқ, шоҳи газламаларга ўзлари 
тасвирини тушираётган ниҳол каби нозик... Кадрлар 
бўлими ходимлари Саодатни баланд бўйли, хушмуомала 
аёл билан таниигтирди. (Й. Муқимов.)
Бу контекстда сифатга тегишли бешта сўз бор. 
Улардан бири (чевар) икки марта ишлатилган; чевар, 
ёш, қувноқ, нозик, хушмуомала;
чеварлар — сифат, 
аслий сифат. 
Сифат 
ясовчи. 
аффикслари бўлмаган сифатлар аслий сифат саналади. 
Шахснинг хусуспятини бнлднради, оддий даражада, 
даража ва модал форма кўрсатувчи воситаларни қабул
^—2384
49
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Қйлмаган. Гапда отлашиб (от ўрнида кслиб) -лар кўп- 
лик цўшимчасини олгаи. Гапда эга вазифасида келгам. 
К и м л а р? сўроғига 
жавоб бўлади (к и м л а р тик- 
моқда?— чеварлар тикмоқда). Қейинги 
гапда чевар 
аниқловчи вазифасида кслган (қ а нд а й қизлар?—че~ 
вар қизлар);
қувноқ — сифат, 
иисбий сифат. 
Сифат 
ясовчи 
аффикслари бўлган сифатлар писбий сифат ҳисоблана- 
ди. Шахснинг хусусиятини англатади. Оддий даражада. 
Отлашмаган, гаида эганипг хусуснятини англатиб, ке- 
сим вазифасида келган (ҳаммаси ёш, қувноқ), қа н-
д а й?, қ а н д а й д и р ? сўроғига жавоб бўладн. Текст- 
даги ёш, нозик сифатлари ҳам гапда кесим бўлиб кел- 
ган;
хушмуомала — сифат, нисбий сифат, предметнинг 
(шахснинг) хусуспятини кўрсатяпти. Оддий даражада. 
Гапда аёл сўзининг аникловчиси бўлиб келган, қ а н- 
д а й? сўроғига жавоб бўлади (қ а н д а й аёл?—хушмуо- 
мала аёл).
Оҳ, у оқ қайинлар,
Оппоқ қайинлар... (С. Есенин.)
Контекстда битта сифат бўлиб, у даража ва интен- 
сив форма билан такрорланган: оқ, оппоқ.