O xoshimov, S. Saidaxmedov

MAGNIT OQIMI O‘ZGARMAS BO‘LGANDA MUSTAQIL QO‘ZG‘ATISH CiIULG‘AMLI DVIGATELNING MEXANIK TAVSIFLARI

Yakor reaksiyasini amalga oshirish maqsadida dvigatel qo‘- shimcha qutblarga ega, deb hisoblaymiz. Yakor zanjirining qar- shiligi fi, u yerdan oqayotgan tokning qiymatiga bog‘liq bo‘l- magan holda cho‘tkalardagi kuchlanish tushishi hisobga olinadi. U holda qo‘zg‘atish chulg‘amidan oqayotgan tok o‘zgarmas va buning natijasi o‘laroq magnit oqimi ham o‘zgarmas bo‘lganligi uchun dvigatel mexanik tavsifining tenglamasi quyidagi ko‘ri- nishga ega bo‘ladi:

^{= M M} (2.20)

^{bu yerda: Kz - C}z ^{,’ K}M ^{C , ‹n — ideal salt yurish tezligi,} & = &„„, bu (2.20) tenglamadan dvigatelning elektromexanik tavsifi tenglamasini olish mumkin:
(2.21)

Bu (2.20) va (2.21) ifodalar K — ^{Rl{ KzK}_M)“' v ₀ O‘ZgâiTHâS

qiymatlarida to‘g‘ri chiziq tenglamasiga aylanadi, ya’ni:

bu yerda: K va ^K_{I -} mexanik va elektromexanik tavsiflari qiyaligi burchagining tangensiga teng.

Bu parametrlaming mexanik tavsif qiyaligi koeffitsiyentlari bilan bog‘liqligini aniqlash mumkin


(2.20) tenglamaga muvofiq dvigatel sun’iy mexanik tavsif- larining ikki turini (tarmoq kuchlanishi o‘zgarmas bo‘lib, yakor zanjiri qarshiligi fi ning qiymatini o‘zgartirganda, fi ning qiymati o‘zgarmas bo‘1ib, yakorga berilayotgan kuchlanishni o‘zgartir- ganda) kuzatish mumkin.
Tavsiflarning birinchi turi ko‘p nurli yulduzdan iborat bo‘lib,
barcha nurlar koeffitsiyenti va M — 0 nuqtada kesishadi. Har bir nurning qiyaligi yakor qarshiligi fip va yakorga ulangan qo‘shimcha qarshilik R larning yig'lndisi bo‘1gan fi qarshilikning qiymatiga bog‘1iq.
Agar ' 0 ga teng bo‘Isa, tabiiy mexanik tavsifni, qJ 0 d esa turli qiyaliklarga ega bo‘lgan sun’iy tavsiflarni olamiz (2.2- rasm, a).
Xususiy holda, ya’ni U — 0 bo‘1ganda mexanik tavsiflar koordinata boshida kesishib, (m, = 0, M — 0) ko‘p nurli yulduz ko‘rinishida bo‘ladi.

1. 
   misol. Mustaqil qo‘zg‘atishli P5l rusumli o‘zgarmas tok dvigateli uchun tabiiy elektr mexanik tavsifi qurilsin. Dviga- telning pasport ma’lumot1ari: P — l l kW, U — 220 V, Iq — 59A, n — 3000 ay1/min.
   

2.2-t-asm. Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok dvigatelining kuchlanish o‘zgarmas bo‘1gandagi va yakor zanjiridagi qarshiliklar o‘zgargandagi (a),
kuchlanish nol bo‘1gandagi {b) mexanik tavsiflari.
Yechimi. Dvigatelning nominal qarshiligi:
U 220 $ $$ ” 1 59
dvigatelning nominal yuklamadagi foydali ish koeffitsiyenti:

1000 P_R 1000 11a
^fln’ $'n’ n 220 ⁵⁹
dvigatel yakorining qarshiligi:
, 945,

^{fig • 0,5(1-}r n) ^{n 0,5(1-0,845)-3,73 = 0,288 f2,}
dvigatelning salt yurish tezligi:

bu yerda:
3J4
“" 220 — 39 -0,288


3,1-4
60
³”’ - ₃14 rad/s

dvigatelning tabiiy tavsifi m, = 340 rad/s, i= 0 va ‹» = 314 rad/s,
I„— 59A nuqtalaridan o‘tadigan to‘g‘ri chiziqni tashkil qiladi.

2. 
   misol. Mustaqil qo‘zg‘atishli P9l rusumli dvigatel uchun ishga tushirish reostatini tanlash talab etiladi. Dvigatelnt ishga tushirish to‘rt pog‘onada amalga oshiriladi. Dvigatelning pasport ma’lumotlari:
   

^{P„ — 32,0 kW9 Uy 220 V9 In' 72A, n}n^{' 1000 ayl/min va}
R -- 0,049 R„.
Yechimi. Nisbiy birliklarda tabiiy mexanik tavsifni quramiz. Buning uchun quyidagi koordinatlarga ega bo‘lgan nuqtalardan to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz:
vq —— J-A vz — J- 0,049 —— 0,951, p — 1

Maksimal ishgi tushirish momentini p = 2 ga teng deb qabul qilamiz.

Barcha reostatlar ulangandagi tavsifni vo, 0 va 0, pt nuqtalami birlashtirib olamiz.
Minimal ishga tushirish momenti p, ni shunday tanlash lozim- ki, 2.3-rasmga muvofiq grafik qurilganda to‘ma pog‘ona qar- shiligi olinsin. Qurilgan grafikdan p, = 1,1 ni olamiz.
2.3-rasm. Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok dvigatelini ishga tushirish reostatlari qiymatini hisoblash.
ad kesmasi dvigatelning nominal qarshiligiga to‘g‘ri keladi:
_ U 220 _ $
1 172
Ishga tushirish reostatining pog‘ona qarshiliklari:

A,= ^ef
ad
R„ —— 0,22 -1,28 —— 0,282M.

R -- _ad R -- 0,125 - 1,28 -- 0,16f2.
^cd R -- 0,0625 1,28 = 0,08 f2 .
ad
,- _ad R —— 0,04 - l,28 —— 0,05 J 2 .
Ishga tushirish reostatining to‘la qarshiligi:

bJ
^r ‹d
R -- 0,4475 -1,28 -- 0,573J2.

Yakorga berilayotgan kuchlanishning turli qiymatlarida va yakor zanjiridagi qarshilikning o‘zgarmas qiymatida 2.4-rasmda ko‘rsatilgan bir-biriga parallel bo‘lgan mexanik tavsiflami olamiz.
2.4-raxm. Dvigatel yakoriga berilayotgan kuchlanish o‘zgartirilgandagi mexanik tavsiflar.

Dvigatel mexanik tavsiflari ikkita nuqta bo‘yicha hisoblanadi va quriladi. Bular ideal salt yurish nuqtasi (m = m„ Âf — 0) va

nominal rejimda ishlash nuqtasi (m = mpp, M --- M qj. U holda (2--21) tenglamaga asosan:
(2.23)
bu yerda: Kg-- Kz ga teng.
Shuni hisobga olish kerakli, Mq = Pq °-“ni aniqlashda elektromagnit momentni emas, balki dvigatel o‘qidagi moment- ning qiymati olinadi
Tenglama (2.20) ni tadbiq etgan holda uni U -- const va fi = var hol uchun nisbiy birlikda yozamiz:

Shunday qilib, yuklama Mfg ga teng bo‘lganida tezlikning statik tushishi son jihatdan yakor zanjiri qarshiligining nisbiy qiymatiga yoki qiyalik koeffitsiyenti§ ning qiymatiga teng:

dv = 1-v -- p -- Q ,		(2.25)
bu yerda: tezlikning nisbiy tushishi o‘zgarinas sirpanishi S ni ham aniqlaydi, ya’ni:	tok	dvigatel
S ---- (‹:a -m)I a› ---- 1-v ---- lv ---- p f:1 .