O xoshimov, S. Saidaxmedov

Dvigatel yakori shuntlangandagi mexanik tavsiflari. Dvi- gatel tarmoqqa ulangandagi salt yurish tezligidan kamroq salt yurish tezligi olish uchun mashina yakorini shuntlab, sun’iy tavsif olish mumkin (2.11-rasm, b .
Yakor fi + Rsh qarshiliklaridan tashkil topgan kuchlanish bo‘Iuvchisi yordamida dvigatel yakori kamroq kuchlanishga ulanadi. Bunday yuritma mexanik tavsiflarning shakli 2.11- rasm b dagi ko‘rinishga ega. Yakordagi kuchlanishni o‘zgartirishning bu usuli katta quvvat isroflari bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun amalda qo‘llanilmaydi.
Hozirda bu ko‘rinishdagi tavsiflari olish uchun elektr mashina yoki statik yarim o‘tkazgichli kuchlanish o‘zgartkichlari vositasida elektromexanik tizimlar qo‘l1aniladi.



2.11-rasm. Mustaqil qo‘zg‘atishli dvigatelning yakori shuntlangandagi ulanish sxemasi ta) va mexanik tavsiflari (ò).


^{Mustaq 1 qo} ' ^{atishli dvigate} mexanik tavsifini qurish.

5. 
   MUSTAQIL QO‘ZG•ATISH CHULG‘AMLI DVIGATEL YAKORI ZANJIRIGA ULANADIGAN
   

QARSHILIKLARNI HISOBLASH
Yuritmani loyihalashda ishga tushirish, dinamik tormozlash yoki teskari ulash rejimlarida turli mexanik tavsiflari olishda
fi0
dvigatel yakoriga ulanadigan qo‘shimcha (tashqi) qarshiliklami hisoblash kerak bo‘ladi. Bunda o‘zgarmas magnit oqimida ishla- yotgan mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli o‘zgarmas tok dvigateli uchun absolut yoki nisbiy birliklarda keltirilgan elektromexanik tavsiflardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Yakor qarshiligi pp ning nisbiy qiymatini hisoblashda va uning qiymatini ordinata o‘qiga 2.13-rasmda ko‘rsatilganidek i —- l holat uchun qo‘yib, nisbiy tabiiy elektromexanik tavsif 7 ni olamiz. Agar M — M„ p bo‘lgandagi yuritmaning _< tezlikka ega bo‘lgan sun’iy tavsifini qurish kerak bo‘lsa, u holda, bu tezlikning ^{nisbiy qiymati y,(J/' /} o”'^{)ni aniqlash va grafikka ushbu} qiymatni nisbiy tok i = 1 bo‘lganda qo‘yish kerak.



2.13-rasm. Mustaqil qo‘zg‘atishli dvigatelni ishga tushirish diagrammasi

1. 
   va rezistor seksiyalarinihg ulanish sxemasi (b).
   

Hisoblayotgan mexanik tavsifga 2 to‘g‘ri chiziq mos keladi.
Tenglik (2.24) asosida quyidagini aniqlaymiz:
(2.34)
bu yerda:
(2.35)
qo‘shimcha qarshilikning absolut qiymati ^p ush o !›‘ noai•
Ishga tushirish rezistorlari seksiyalarini hisoblash uchun pog‘ona qarshiliklarini qayta ulashdagi toklarning eng katta I va eng kichik Iz qiymatlarini belgilaymiz (2.13- rasm, a). I ning qiymatini kommutatsiya shartidan kelib chiqqan holda maksimal tok qiymatiga yaqin qilib tanlaymiz. Masalan, PBST rusumli dvigatellar uchun
I — (3,5•4,0) q (2.36)
Tok /t ning qiymati yuklamaning statik toki qiymatidan 10- 5d% ortiq qilib qabul qilinadi. Toklaming ushbu chegaralarda o‘zgarishiga qarab 2.13- rasm, a da ko‘rsatilgan dvigatelning ishga tushirish diagrammasi quriladi va bunda I;, I z toklami rezistorlarning har bir ulanishida bir xil qiymatga teng bo‘lishini ta’minlash kerak.
Shundan so‘ng yuqorida keltirilgan uslub asosida har bir pog‘ona qarshiliklarining nisbiy qiymati aniqlanadi.
Bundan tashqari ishga tushirish qarshiliklari seksiyalarini hisoblahsning analitik usulini ko‘rib chiqamiz. Buning uchun sxe- maga 2.13-rasm h da ko‘rsatilgan belgilashlami kiritamiz. Avval dvigatel yakor zanjirida fi,q qarshilik bilan tarmoqqa ulanadi (2.13- rasm a dagi nuqta). Seksiya fip.,p+ v nuqtada o‘chiri1adi va dvigatel yakor zanjirida fiq., qarshilik bilan keyingi mexanik tavsifga o‘tadi (c nuqtaga). Shundan so‘ng ishga tushirish seksiya- larining ayrimlarini chiqarish davom etadi va oxirida dvigatel tabiiy mexanik tavsifga chiqariladi (Imi:n„ nuri).
Diagrammadan ko‘rinib turibdiki, m pog‘onadan o‘tishda quyidagini olamiz:

bu yerda: €p — dvigatelning B va c nuqtalaridagi EYK.

Shunday qilib, I;fIz — R fiR„. — k- I , tokining eng yuqori qiymati va iz tokining eng pastki qiymatlarining tengligidan hamma pog‘ona1ar uchun qurilgan diagrammalardan quyidagilarni olamiz:

(2.37) va (2.38) ifodalar asosida quyidagini aniqlaymiz:

(2.39)

bu yerdan
yoki
(2.40)
(2.41)

Ishga tushirish qarshiliklarining seksiyalari quyidagicha hi- soblanadi: dastlab (2.35) va (2.36) tenglamalarga asosan ning taxminiy qiymati beriladi. So‘ngra Rg ——Uh" qiymati aniqlanadi. (2.41) tenglama bo‘yicha pog‘ona1ar soni m, kasrli son chiqadi, uni butun songacha yaxlitlanadi. So‘ngra (2.40) tenglama bo‘yi- cha X ning keyingi hisoblashlarda qo‘llaniladigan yaxlit qiymati aniqlanadi. Shuni e’tirof etish kerakki, X qiymatini aniqlashda faqat I qiymatini o‘zgartirish mumkin va u I dan katta bo‘lishi darkor.
Har bir seksiyalar qarshiligi (2.13-rasm, b) quyidagi tengla- malar orqali topiladi:


(2.42)

Real elektr yuritmalarni loyihalashda turli tuzilishdagi rezis- torlaming issiqlik hisobi bajarilib, shunga asosan katalogdan mos kelgan elementlar tanlanadi.

6.