O xoshimov, S. Saidaxmedov

BO‘YSUNILGAN ROSTLASH TIZIMLI ELEKTR YURITMALAR

Bo‘ysunilgan rostlash tizimli elektr yuritmalar sanoatning mashinasozlik va metallurgiya sohalarida, qog‘oz va kabel mah- sulotlari ishlab chiqarishda keng ko‘1amda qo‘l1anilib kelinmoqda. Bo‘ysunilgan rostlash tizimlarida ketma-ket korreksiya (tuzatish) qo‘llaniladi. Bu esa o‘tkinchi jarayon sifat ko‘rsatkichlarini biz xohlagancha etib sozlash imkonini beradi. Bo‘ysunilgan rostlash tizimining umumlashtirilgan tuzilish sxemasi (6.10-rasm) ketma- ket korreksiyali tizimning quyidagi xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi:

1. 
   Bunday tizimda koordinatalari rostlanadigan obyekt ketma- ket ulangan chiziqli aperiodik va integrallovchi guruhlardan tashkil topgan bo‘lib, ularning uzatish funksiyalari l-rasmda quyidagicha belgilangan: W ,(P) , W _o› (P)... W „ (P) . .
   
2. 
   Rostlanadigan koordinata X , X;... Xi soni rostlash tizimida rostlanuvchi obyektdagi aperiodik va integrallovchi guruhlar soniga teng etib tanlanadi.
   

3• W@}9 ^Wpz- _- ^tp (p) rostlagichlarning soni rostlash tizimida
nazorat etilayotgan koordinata soniga teng. Barcha rostlagichlar o‘zaro shunday ketma-ket ulangan-ki, keyingi rostlagichga topshiriq sifatida undan oldingi rostlagichning chiqishi xizmat qiladi. Har bir rostlagich kirishiga shu rostlagich rostlaydigan o‘zgaruvchi bo‘yicha manfiy teskari bog‘lanish beriladi va shunday qilib tizimda bir-birini ketma-ket o‘rab oladigan birinchi ichki konturdan oxirgisigacha rostlash konturlari hosil bo‘ladi, ya’ni rostlash konturlarining soni tizimda rostlanuvchi koordina- talar soniga teng.

4. 
   Har bir o‘zgaruvchini (koordinatani) cheklash undan
   

oldingi rostlagichning chiqish signalini chegaralash bilan amalga oshiriladi.

6.10-rasm. Ketma-ket korreksiyali bo‘ysuni1gan tizimning tuzilish sxemasi.

4. 
   Tizim rostlash qismining kirishida o‘tkazish yo‘li (palosa) ni aniqlaydigan va shu bilan birga barcha tizimni xalaqitga chidamliyligini ta’minlaydigan filtr o‘rnatiladi. Bu filtrning vaqt doimiyligi avtomatik rostlash tizimining asosiy parametri hisoblanib tizimning tezkorligini va rostlash aniqligini belgilaydi.
   
5. 
   Rostlagichlar Wit(p) p2 (Q) ••• App . Wpi ning uzatish funksiyalari ketma-ket korreksiyalash usuli bilan tanlanadi, bu yerda standart ko‘rinishdagi uzatish funksiyasi kompen- satsiyalanadi.
   

Rostlagichlarning uzatish funksiyalari rostlash konturining maqbul uzatish funksiyalari asosida tanlanadi. Maqbul uzatish
funksiyalari sifatida (i+i) darajali B,+i (P) standart uzatish funktsiyalari qabul qilinadi. Xususiy holda birinchi va ikkinchi yopiq rostlash konturlari uchun maqbul sifatida quyidagi uzatish funksiyalari qabul qilinadi:

• 
  birinchi kontur uchun ikkinchi darajali standart sozlashga mos keladigan uzatish funksiyasi
  

^{BI( ) -} ı + 2r + 2r j ’’ ^(6.72)

• 
  ikkinchi kontur uchun uchinchi darajali standart sozlashga mos kela digan uzatish funksiyasi
  

^{B 2 )'} l + 4TjzP + 8T P’ + 8Y P’ ^(6.73)
Umumiy holda yopiq optimal sozlangan i kontuming uzatish