O xoshimov, S. Saidaxmedov

Elektrodinamik (dinamik) tormozlash. Agar AD statori tarmoqdan uzib qo‘yi1sa, u holda qoldiq magnitlovchining magnit oqimi rotorda EYK va tokni shakllantiradi. Rotordagi bu kichik qiymatga ega bo‘lgan magnit oqim va tok katta elektromagnit moment hosil qila olmaydi. Shuning uchun magnit oqimini se- zilarli darajada ko‘paytirish imkonini topish kerak. Buni dinamik tormozlash rejimida mashina statorini o‘zgarmas yoki to‘g‘rilan- gan tok manbayiga ulash bilan amalga oshirish mumkin. Bundan tashqari dvigatelning o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish sxemasini ham yara- tish mumkin. Buning uchun esa stator chu1g‘amlariga kondensator ulash lozim bo‘ladi. Natijada assinxron mashinaning mustaqil qo‘zg‘atish va o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish yo‘li bilan dinamik tormoz- lash rejimini olamiz. Mustaqil qo‘zg‘atishda statorda hamda aylanayotgan rotor chu1g‘amlarida EYK va tok hosil qiladigan o‘zgarmas oqim induksiyalanadi.
Stator chulg‘amlarini o‘zgarmas (to‘g‘rilangan) tok tarmo- g‘iga ulash uchun turli ulanish sxemalari qo‘llani1adi, ulaming ba’zilari 4.10-rasmda keltirilgan.

1. 
   -F b) ^{-l- d) e)}
   

- +
4.10-rasm. Dinamik tormozlashda assinxron dvigatel stator chulg‘amlarini
o‘zgarmas (to‘g‘ri1angan) tok manbayiga ulash sxemasi.
Stator chhlg‘amini o‘zgarmas tok bilan ta’minlaganda sta- torga keltirilgan rotor toki quyidagi formula yordamida aniqla- nadi:

' 2"
bu yerda: v — ‹n i:n °' = l-S.
(4.24)

Mashinaning elektromagnit momenti qiymati uning ikkilam- chi zanjiridagi stator toki bilan aniqlanadi, ya’ni


(4.25)

Bu tenglamani ekstremumga tadqiq etib, rotorning nisbiy kritik tezligini aniqlash mumkin, bunda moment ham maksimum qiymatga erishadi:

(4.26)


_{2 2} (4.27)
Yuqoridagi (4.25) — (4.27) formulalarga asosan AD mexanik tavsifi uchun quyidagi ifodani olish mumkin:

(4.24) — (4.28) formulalaming tahlili va AD dinamik tormozlashni tavsiflovchi fizik hodisalardan quyidagi xulosalarni chiqarish imkonini beradi.

1. 
   Dinamik tormozlash rejimida assinxron mashinaning mexa- nik tavsifining xususiyatlari dvigatel rejimidagi shunga o‘xshash tavsiflarning xususiyatlariga o‘xshash bo‘ladi, ya’ni kritik mo- ment ikkilamchi konturning aktiv qarshiligiga bog‘1iq emas, kritik ^{tezlik w}e ^{esa Sq kabi dvigatel rejimida r't ga proporsionaldir.}
   
2. 
   Tok ii va parametr zp dvigatel rejimidagi qiymatlardan
   

tubdan farq qiladi, chunki bu parametrlar stator magnit zanjirining to‘yinishiga bog‘liq.

3. 
   Dvigatel rejimida mashinaning stator toki rotor sirpani- shining funksiyasi bo‘lib, dinamik tormozlashda esa u o‘zgarmas qiymatga ega.
   
4. 
   Natijaviy magnit oqimi rotorning kichik tezliklarida va di- namik tormozlashda ortib boradi. Chunki bu holda rotor reaksiya- sining magnitsizlantirish harakati kamaya boradi, dvigatel rejimi- da esa u o‘zgarmas bo‘1ib qoladi.
   

4.11-rasmda tavsiflar keltirilgan bo‘lib, ulardan I va 2 o‘z- ^{garmas r}un ^{qarshiligida va stator tokining ikki xi1 I ; < I z qiy-}
matida, 3 va # tavsiflar esa toklaming shu qiymatlarida qarshi- liklaming qiymatini o‘zgartirib 22 • ,t olingan. Taqqoslash uchun dvigatel rejimida ishlayotgan mashinaning mexanik tavsifi kelti- rilgan.
Agar rotor zanjiridagi aktiv qarshilikni o‘zgartirish mumkin bo‘lsa, u holda taxminan moment o‘zgarmas bo‘lib qolgandagi tavsifni yuritma tezligi keng diapazonda o‘zgarganda olish mum- kin.
Magnitlovchi kontuming reaktiv qarshiligi magnit zanjiri to‘yinmagan holat uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:

bu yerda: Ug I - mashinaning salt yurishdagi faza kuchlanishi va toki.

4.II-rasm. Assinxron dvigatelni qo‘zg‘atish tokining turli qiymatlarida o‘zgartirib yoki rotor zanjirida turli qo‘shimcha qarshilik
kiritib olingan dinamik tormozlashdagi mexanik tavsiflari.

6.