O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Bug‘doyning biologik xususiyatlari. B iologik xu su siy atig a q a ra b
bug‘doy kuzgi va bahorgi shakllarga b o iin a d i. Kuzgi b ug‘doy kuzda 
ekilib, qishlab chiqqandan keyin, kelasi yili hosil beradi. Bahorgi bug‘doy 
e rta b a h o r d a ek ilib , o ‘sh a y ili h o sil b e ra d i. K u z g i b u g ‘d o y n in g

---

bahorgilardan farqi, ularning birinchi b oshlangich rivojlanish davri past 
(0° dan 10° gacha) haro ratda 30-65 kun davom etadi. Bahorgi bug‘doy 
esa bosh lang ich rivojlanish davrini 5-10° va undan yuqori h aroratd a 7- 
12 kun, y a’ni tez m uddat ichida o ‘tadi.
Demak, biologik jihatdan kuzgi navlam i bahorda ekish mumkin emas. 
Bahorda talab qilingan h aro rat b o ‘lmaganligi sababli, o ‘simliklar faqat 
tuplanadi, amm o boshoq chiqarmaydi va hosil bermaydi. Bug‘doy kuzda 
ekilganda, uning biologik kuzgi navlari ekilishi lozim. Biologik bahorgi 
navlarni kuzda ekish m aqsadga muvofiq emas. Chunki ular k o ‘proq issiq 
h a ro ra t ta la b qilg anligi uch u n qishk i so v u q la r n a tija s id a k o ‘p ro q
z a ra rla n ish i m um kin. L ekin qish y um shoq keladigan m in ta q a la rd a
navlam ing uchinchi turi, y a’ni yarim kuzgi navlari uchraydi. Bu navlam i 
kuzda va b ah o rd a ekish m um kin, ikki holda ham ulardan yaxshi don 
hosili olinadi, Y arim kuzgi navlarni kech kuzda ekish zarur. Biologik 
kuzgi navlam i esa ertaroq m uddatda ekish kerak. Yarim kuzgi navlarning 
qishga chidamliligi bahorgi navlarga nisbatan yuqori b o ia d i. Shuning 
u ch u n 0 ‘z b e k isto n n in g lalm ik o r va su g ‘o rila d ig a n y e rla rid a kuzgi 
m u d d a td a ekish uchu n b io lo g ik kuzgi va y arim kuzgi n a v la rid a n
foydalanish zarur.
U m um an 0 ‘zbekistonning barcha viloyatlarida bug‘doy kuzda ekilishi 
m a q s a d g a m u v o fiq . S h u n d a g in a u la r k u zg i, q ish g i, b a h o rg i 
yogingarchiliklardan t o ii q foydalanadi. B ahorda erta o ‘sa boshlaydi, 
boshqa ekinlarga nisbatan 10-12 kun erta pishadi, gullash davri yozgi 
issiq garmsel sham ollarga duch kelmaydi va ular bahorgiga nisbatan 
(25-30 %) yuqori hosil beradi.