O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

SA VO LLAR
1. Tritikalening ahamiyati, ekin m aydonlari va hosildorligi.
2.Tritikalening biologik xususiyatlarini t a ’riflang.
3. Tritikale yetishtirish texnologiyasini tushuntiring.
3.1. Bahorgi bug‘doy
Xalq x o ‘jaligidagi ahamiyati. B ahorgi b u g ‘doy kuzgi b u g ‘doyga 
o ‘xshab oziq-ovqat, yem -xashak va texnik aham iyatga ega. Bahorgi 
bug‘doy qishda sovuq qattiq b o ia d ig a n m intaqalarda ekiladi. Bunday 
sharoitda kuzda ekilgan bug‘doy qattiq sovuqdan nobud b o ia d i. Bahorgi 
bug‘doy esa qishgi sovuqlar o ‘tgandan keyin ekiladi. Bahorgi b ug‘doy

---

keng tarqalgan va asosiy oziq-ovqat ekinidir. D onidan, ayniqsa, bahorgi 
yum shoq b u g ‘doyning kuchli va qim m atli navlaridan yuqori sifatli un 
olinadi. Kuchli navlari unni yaxshilovchi hisoblanadi va kuchsiz bug1 doy 
navlarining uniga 20-25 % q o ‘shiladi.
B a h o rg i q a ttiq b u g ‘doy n a v la rin in g d o n la ri m a k a ro n , y o rm a, 
la g ‘m o n , v erm ish el ta y y o rla s h d a fo y d ala n ila d i. Y u m sh o q b a h o rg i 
bu g 'd o y navi donida oqsil 14-16 %, q attiq bug‘doynikida 15-18 % va 
kleykovina 28-40 % b o ‘ladi.
B aho rgi b u g ‘doy y etish tirilad ig an asosiy m ay d o n lar V o lg a b o ‘yi, 
Shimoliy Qozog‘iston, Sibir, Janubiy U ralda joylashgan. 0 ‘zbekistonning 
lalm ikor yerlarida bahorgi bug‘doyning yum shoq va qattiq turlari ekiladi. 
Sug‘oriladigan yerlarda k o ‘pchilik hollarda beda bilan q o ‘shib qoplam a 
ekin sifatid a ekiladi. Bahorgi b u g ‘doy O lzbekiston respublikasining 
garmsel va tuproq qurg‘oqchiligi kam b o ‘ladigan Sam arqand, Toshkent, 
Sirdaryo, Jizzax viloyatlarida janu b iy viloyatlardagiga nisbatan yaxshi 
hosil beradi. Bu viloyatlarda bahorgi b u g ‘doy lalm ikorlikda ekilganda 
13-20 %, S urxondaryo, Q ashqadaryo viloyatlarida 8-10 % ni tashkil 
qiladi. Keyingi yillarda bahorgi bug'doy salm o g i ancha kamaydi.
0 ‘zb e k isto n d a 1913-yilda b u g ‘doy ekilgan m aydon 932 m ing ga 
b o ‘lsa, shundan 472 ming ga yoki yarm idan ortig‘iga bahorgi bug‘doy 
ekilgan. Bu k o ‘rsatkich 1971-1975-yillarda m uvoflq holda 396 va 100 
m ing gektam i tashkil etgan. K o ‘rinib turibdiki, kuzda ekilgan bug‘doy 
bahorgi bug'd o yga nisbatan to ‘rt baravar k a tta m aydonga (396 ming) 
ekilgan. 2000-yil hosili uchun bug‘doy 1310 ming ga ekilib, shundan 40 
ming ga bahorda, bir qismi qoplam a ekin sifatida ekilgan.