O 'z b e k I t o n r e s p u b L i k a s I o L i y
Download 39.54 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Elektrolizyor chizmasi: 1 — qobiq; 2 — anod; 3 — katod; 4 — diafragma.
- + O H - - e ^ H F eO j + H +
- . / ------------------- Tozalangan —m suv Oqova suv Cho ‘kma M 4.3-rasm.
- — o ‘rtalashtirgich; 2 — eritma tayyorlash uchun. bak; 3 — doimiy tok manbayi; 4 — elektrkoagulator;
- 4.4- rasm. Bir kamerali flotatsiya qurilmasining chizmasi: / — qobiq; 2 — elektrodlar.
- 4.5-rasm . Govakli diafragmali (a) va ionit membranali (A) elektrdializatorlar chizmasi.
- S a v o l va t o p s h ir iq la r
/p 5, bu yerda, i — oqova suvdagi tok zichligi (A/sm 2); p — solishtirm a qarshilik; 5 — elektrodlararo masofa, sm. G az p ufakchalari ajralganda elektro d lar orasidagi oqim ko‘payishi natijasida Д Uel oshadi: ^ и с Г ~ h ) u - Bu tenglik kuchlanishni foydali ishlatilish koeffitsiyenti deyiladi. Tok sarfi bu nazariy kerak bo'lgan elektron miqdorini (Faradey qonuni bilan topiladi) b irlik nisbatlarida yoki foizlarda ifodala- nadigan am aliy sarflangan miqdorlarga nisbatidir. 4 . 1 . A n o d l i o k s i d l a s h v a k a t o d l i q a y t a r i s h Elektrolizyor (musbat) elektrodida — anodda ionlar elektron beradi. Demak, bunda elektrkimyoviy oksidlanish reaksiyasi boradi; (m anfiy) elektrod — katodda elektronlar biriktiriladi, ya’ni qayta- rilish reaksiyasi boradi. Bu jarayon oqova suvlarni erigan qo‘shim- chalardan (rodanidlar, am inlar, spirtlar, aldegidlar, nitrobirik malar, sulfidlar, merkaptanlar va h.k.) tozalashda ishlatiladi. Oqova suvdagi m oddalar elektrkim yoviy oksidlanish jarayonida to ‘la cho‘kib, C 0 2, N H 3 va suv hosil bo‘ladi. Anod sifatida turli erimaydigan elektrolitik m ateriallar: titanli asosga surtiladigan grafit, magnetit, qo‘rg‘oshin dioksid, marganes va ruteniy ishlatiladi. Katodlar molibdendan, volfram ning tem ir yoki nikel bilan qotishmasidan, zanglamaydigan po'latdan va molibden, volfram yoki ularning qotishmalari surtilgan boshqa metallardan tayyorlanadi. Jarayon elektrolizyorlarda diafragma bilan yoki diafragmasiz olib boriladi. Elekiroksidlanish va qaytanlishning asosiy jarayonlaridan tashqari bir vaqtning o‘zida elektroflotatsiya, elektroforez va elektrokoagullash ham borishi mumkin (4.1-rasm). Sianidli oqova suvlar mashinasozlik, asbob-uskuna, qora va rangli metallurgiya korxonalarida, kimyo sanoatida hamda boshqa sohalarda hosil bo‘ladi. Suv tarkibida oddiy sianidlardan (K C N va N a C N ) tashqari konsentratsiyasi 10 dan 600 mg/1 gacha o ‘zgarib turuvchi Z n , Cu, Fe va boshqa metallarning kompleks sianidlari ham bo‘ladi. Odatda bunday oqova suvlar p H = 8 —12 oraliqda o‘zgarib turadi. Sianidlarning anodli oksidlanishi quyidagi reaksiya bo‘yicha boradi: C N " + 2 0 H - - 2e ^ CN O ~ + H 20 C N O - + 2 H 20 -> N H 4 + C 0 32- 4.1.-rasm. Elektrolizyor chizmasi: 1 — qobiq; 2 — anod; 3 — katod; 4 — diafragma. Oksidlanish azot hosil bo‘lishi bilan ham borishi mum kin: 2 C N O + 4 0 H - - 6 e -> 2 C 0 2 + N 2 + 2 H 20 Oqova suvlarning elektro‘tkazuvchanligini oshirish, energiya sarfmi kamaytirish uchun suvga N a C l qo‘shiladi. 1 m 3 oqova suvdagi C N - ning konsentratsiyasi 1 g/1 gacha bo'lganda 20— 30 g/1 osh tuzi qo‘shiladi. B u jarayonda grafitli anod va po‘lat katod ishlatiladi. Oksidlashning optim al sharoitlari: tokning anodli zichligi 3—4 A/dm 2 elektranodlararo masofa 3 sm, suv tezligi 30 dm/soat, p H = 8 —9 bo'lganda, suvning tozalanish darajasi 100% ga yaqin- lashadi. Sianidlarning parchalanishi anodda elektrkim yoviy oksidlanish va osh tuzining ionlarga ajralishi natijasida anodda hosil bo'ladigan C l bilan oksidlash tufayli sodir bo'ladi. B u jarayon reaksiyasini quyidagicha yozish mumkin: 2C1- — 2e -» C l 2 C N " + C l 2 + 2 0 H - -> C N O - + 2 С Г + H 20 2 C isO ~ +3C1 2 + 4 0 H - -> 2 C O z + N 2 + 6 С Г + 2 H 20 Oqova suvlarni sianidlardan tozalash sxemasi 4.2-rasmda keltirilgan. Oqova suv jf jf + CD / ч I Tozalangan ts = ^ T Havo 4.2-rasm. Oqova suvlarni sianid birikmalaridan elektrkimyoviy tozalash qurilmasining chizmasi: 7— me’yorlashtirgich; 2—NaCl eritmasini tayyorlash uchun bak; 3— elektrolizyor; 4—doimiy tok manbayi. Qarama-qarshi oqim li elektrolizyorlardan foydalanishda ularni to'siqlar bilan bir necha bo‘limga bo‘lish maqsadga muvofiq. Elektroliz jarayonida oqova suvlar siqilgan havo bilan aralashtiriladi. Ishlov berilgan oqova suvlarda 200 mg/1 gacha faol xlor bo'ladi. U lar zararsizlantirilgan bo‘lishi kerak. Katodda ajraladigan metallar chiqitga chiqarib yuboriladi. Qurilm a oddiy va ishlatish qulay. Oqova suvlar tarkibidagi rodanidlar quyidagi reaksiya bo‘yicha parchalanadi: C N S~ + 10 O H ' — 8 e -» CN O ~ + SO/- + 5H ?0 4 2 Suifid-ionlar pH=7 da sulfatlargacha oksidlanadi. Oqova suvlarda xloridlar bo'lganda fenollarni oksidlash quyidagi reaksiya bo'yicha boradi (bu jarayonni suvdagi fenollarning miqdori kam bo'lganda qo'llash qulay). 4 0 H - — 4e -> 2 H 30 + 0 2, 2H + + 2e -> H 2, 2 С Г - 2e -> C l2, C l 2 + H 20 H C IO +HC1, H C IO + O H " -» H 20 + C IO ” , 12СЮ - + 6 H 20 - 12e -> 4H C 10 3 + 8HC1 + 3 0 2, C 6 H 5O H + 140 -> 6 C 0 2 + 3 H 20 Oqova suvlardan cho'km a hosil qilib, metall ionlarini ajratib olish uchun katodli q aytarilish q o 'lla n ila d i. B u n in g uchun ifloslantiruvchi moddalar zaharsiz boMgan moddalarga yoki suvdan oson ajraluvchan shaklga o'tkaziladi. K ato d li qaytarilish usulini oqova suvlarni o g 'ir metall ionlari — P b 2+, Sn 2+, C u 2+, A s2+, C r6* dan tozalashda ishlatish m um kin. M etallarn in g katodli qaytarilishi quyidagi sxema fyo'yicha boradi: M e n+ + ne_ —» M e 0 Bunda metallar katodda cho'kadi va rekuperatsiyalanishi mumkin. M asalan, C r64" birikm alari qaytarilganda yuqori darajada tozalashga erishilgan, konsentratsiya 1000 dan 1 mg /1 gacha kamaygan. Tozalash uchun elektr energiyaning sarfi 0,12 kVt • s/m 3 ni tashkil etgan. H 2 C r 0 7 tarkibli oqova suvlar elektrolizlanganda pH ning optim al m iqdori 2 ga, tok zichligi esa 0,2 — 2A/dm 2 ga teng boMadi. Q aytarilish reaksiyasi quyidagicha boradi: C r 2 0 72- + 14H+ + 12e -> 2Cr + 7 H 20 Oqova suvlarni Hg2+ Pb 2+, C u2+, C d 2+ ionlaridan tozalash pH = 7 da С S 80 : 20 gacha boMgan nisbatdagi k o ‘m ir va oitingugurt kukunlarining aralashmasidan iborat va tok zichligi 2,5 A/dm 2 boMgan katodlarda olib boriladi. Bu ionlar cho'ktirilganda erimaydigan sulfid va bisulfid ko'rinishida boMadi. U la r mexanik usulda ajratib olinadi. Iflosliklam i gaz fazaga o'tkazish oqova suvni am m oniy nitratdan tozalash reaksiyasiga misol boMadi. A m m oniy nitrat grafitli elektrodda qaytarilishi natijasida am m oniy nitritga aylanadi va qizdirish natijasida azotgacha parchalanadi: N H .N O + 2 H + + 2e -» N H 4 N 0 ,+ H 70 4 3 4 2 2 N H 4 N 0 2 -> N 2 + 2 H 20 Organik m oddalar zaharliligining ortishi molekula atom larida galogenli, aldegidli, am inli, nitro- yoki nitrozogruppalarining borligi bilan bogMiq. Q aytariluvchi moddalar, masalan, aldegid va ketonlar, spirtlar va uglevodorodlarning zahari kam boMadi. Organik moddalar tarkibidan galogen atom ining yo'qotilishi xuddi shu natijaga olib keladi. Anodli erish jarayonini temir misolida ko‘rib chiqamiz. Reaksiya ishqorli muhitda 2 bosqichda boradi: + O H - - e ^ H F eO j + H + Fe - e + O H " ^ Fe (O H )ads, Fe (O H )adsJ + O H --2 . > F » O ( 0 H ) + H ^ Reaksiyaning birinchi bosqichida tem irning oraliq kislorodli birikmasi hosil boMadi. Ikkinchi bosqichda reaksiya ikkita yo'nalishda boradi va 2 yoki 3 valentli Fe hosil boMishi bilan tugaydi. Anodli erish jarayonining umumiy tezligi ikki bosqich bilan chegaralanadi. Kislotali muhitda quyidagi reaksiyalar boradi: Fe + OH- - e -> F e (O H )ads, F e (O H )ads + Fe -> F e (F e O H )adI F e (F e O H )ads + O H~ - 2 e - > F e (O H )ads + F e (O H +) F e (O H +) + H+ -> Fe2+ + H ,0 Oxirgidan oldingi reaksiya lim itlovchi bosqich hisoblanadi. Metalining elektrkimyoviy erish tezligi ilova qilingan kuchlanishga bog‘liq boMgan tok miqdori bilan aniqlanadi (anod potensiali — cp): к ["O H - ] 2 exp {[(2p + l)/RT~| ■ n - F ) , bu yerda, k, p — jarayonning doim iy koeffitsiyentlari; R — uni versal gaz doim iysi; T — absolut harorat; n — jarayonda ishtirok etuvchi elektronlar sqtfi; F — Faradey soni. Shuningdek, ano^fi oksidlanish jarayoni oqova suvlarni turli bo'yovchilardan rangsizlantirishda, selluloza-qog'oz, neftni qayta ishlash, neft-kimyo va boshqa korxonalarning oqova suvlarini tozalashda ishlatiladi. 4 . 2 . E l e k t r k o a g u l l a s h Oqova suvlar elektrolizyorning elektrodlararo bo'shligMdan o‘tishi natijasida suvning elektrolizi, zarrachalarning qutblanishi, elektroforez, oksidlanish-qaytarilish jarayonlari, elektroliz mahsu- lotlarining bir-biri bilan o‘zaro ta’sirlashuvi sodir boMadi. Yuqori barqaror chiqindili sanoat oqova suvlarini tozalash uchun eruvchi p oiat yoki alum iniy anodini qo‘llash bilan elektroliz qilinadi. Tok ta’sirida metall eriydi va gidroksid gruppalar bilan to ‘qnashib, iviq ko ‘rinishidagi m etall gidroksidlarini hosil qiluvchi tem ir yoki alum iniy kationlari suvga o'tadi va koagullash jarayoni boshlanadi. Elektrkoagullash jarayoniga elektrod materiali, elektrodlar orasidagi masofa, ular orasidagi oqova suvning harakat tezligi, harorati, tarkibi, tokning quw ati, zichligi ta’sir qiladi. M uallaq moddalarning konsentratsiyasi 100 mg /1 dan ortganda elektrkoag u llash samaradorligi pasayadi. Elektrodlararo masofani kamaytirish bilan metallning anodli erishidagi energiyaning sarfi kamayadi. 1 g tem ir erishi uchun energiya sarfi 2,9 V t soat, 1 g alum iniy uchun esa 12 V t • soatni tashkil qiladi. Elektrkoagullashni neytral yoki kuchsiz ishqoriy m uhitda, tok zichligi 10 A /m 2 dan kam bo'lganda, elektrodlar orasidagi masofa 20 mm dan ko‘p bo'lm aganda va suvning harakat tezligi 0,5 m/s dan kam bo'lganda olib borish maqsadga muvofiqdir. Elektrkoagullash jarayonining afzalliklari: qurilm aning qulay- ligi va boshqarish osonligi, reagentga muhtoj emasligi, tozalash jarayonini olib borish sharoitlarini (harorat, pH , zaharli modda- Iarga) o'zgarishlarga ta’sirchan emasligi, yaxshi struktura-mexanik xossalarga ega bo'lgan shlam olish mum kinligi. Jarayon kam chiliklari — metall va elektr energiya ko'p sarf bo'ladi. Elektrkoagullash oziq-ovqat, kim yoviy va selluloza-qog'oz sanoatlarida q o'llanilad i. Oqova suvlarni elektrkoagullash usulida tozalashning texnologik sxemasi 4.3- rasmda keltirilgan. Is h la s h p r in s ip i. Cho'km a filtr-pressda suvsizlantiriladi. Jara- yonda ajralib chiquvchi gaz ko'rinishidagi vodorod gidroksidini flotatsiyalash d a ishlatish m um kin. Shuning uchun tozalash sxem asida elektrk o ag u lato r-flo tato r yoki maxsus flo tatsio n qurilm alar ko'rsatilgan. Tindirgichlarni flotatorga alm ashtirilishi q u rilm a o 'lc h a m la rila rin i k ich iklash tirish , m oddiy sarflarn i kam aytirish va gidroksid cho'km asini quruqroq olish im konini beradi. Oqova suvlarni elektrkoagulatsion tozalash usulini neft m ah sulotlari, moy, yog' em ulsiyalaridan tozalashda qo'llash mum kin. . / ------------------- Tozalangan —m suv Oqova suv Cho ‘kma M 4.3-rasm. Oqova suvlarni elektrkoagullash usulida tozalashning texnologik chizmasi: 1 — o ‘rtalashtirgich; 2 — eritma tayyorlash uchun. bak; 3 — doimiy tok manbayi; 4 — elektrkoagulator; 5 — tindirgich; 6 — cho'kmani suvsizlantiruvchi qurilma. Elektrenergiya solishtirma sarfi 0,2— 3,0 Vt • soat/m 3 bo‘lganda oqova suvni neft m ahsulotlaridan (m oy va yog‘lar) tozalash samaradorligi 99% ga yetadi. Amalda suyuqlikning harakat yo ‘na- lishi gorizontal va vertikal bo'lgan bosimsiz plastinkali elektrkoagu- t t l . u : ~ _ ___ i : — : ___ i : — ь : laiuuai л .^115 ци iiaimaui. ui aralash bo‘lishi mumkin. K o ‘p oqim li sxemada suv bir vaqtning o‘zida elektrodlar orasidagi oraliqdan o‘tadi (kanallarning paral lel ulanishi). B ir oqim li sxemada esa suv elektrodlar orasidan ketma-ket o 'tad i (kan allarn in g ketma-ket u lan ish i), bu esa elektrodlarning susayishini kam aytiradi. B ir oqim li elektrkoagu- latorlardagi suv harakatining tezligi ko‘p oqim lilarga qaraganda я -l marta ko‘p ( n — elektrodlar soni). Elektrkoagulator vannasining foydali hajm i (qurilm ada har doim b o'luvchi oqova suvning hajm i) quyidagiga teng: K = Q ' * Jarayon uchun tem irning sarfi quyidagiga teng: G = d c - V Fe n т — tem irning erishini ta’m inlovchi tok kuchi quyidagiga teng: I= G Fc/kx 100 /л Anodlarning ishchi yuzasi va ularning um um iy soni quyidagi nisbatlardan topiladi: S= I/i n= S/S, Elektrodlarning um um iy soni (katod va anodlar) quyidagiga teng: n = 2 n + 1 c a Elektrolizyor vannasining um um iy hajmi quyidagi form uladan topiladi: V =v + v , cl p c ’ bu yerda, Q — oqova suvning sarfi (m 3 /soat); т — jarayon vaqti (soat); d — ma’lum iflosliklam i ajratib olish uchun tem irning solishtirma sarfi (g/soat); с — suvni ifloslantiruvchi metall ionining boshlang‘ich konsentratsiyasi, g/m3; R — 1,042 g/(A ■ soat) ga teng bo‘lgan tem irning elektrkim yoviy ekvivalenti; ri — tem irning tok bo‘yiga chiqishi ( % ) suvga pH= 3— 5 da ishlov berilganda 100% ga yaqin; /— tokning optim al zichligi (A /m 2); 5. — bitta anodning m aydoni, m2; К — barcha elektrodlarning hajmi. Elektrodlarning qalinligi, ularning eni, elektrodlararo’masofa tuzilishining o‘ziga xosligi, suv harakatining berilgan tezligi bilan aniqlanadi. Elektrflotatorda generatsiyalangan gaz miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi: V o = Ч н / т В т п » bu yerda, V 0 — norm al sharoitda ajraladigan gazning hajm i, m 3; q H 2 — 1 kA • soat o‘tganda ajraladigan gazning miqdori (elektrkim yoviy ekvivalent), m 3; / — qurilm a orqali o‘tayotgan tok, kA; B t — birlik miqdoridagi tokning ishlatilish koeffitsiyenti; n — elektrodlar soni; q H 2= 0,418 m 3/(k A • soat). Real sharoitda nam gazning hajm i quyidagiga teng: vg = Vp 1 0 1 ,3 (2 7 3 + 1) 1 / P, bu yerda, p — to‘yingan suv bug‘larining parsial bosimi (2 0 °C da 2,3 kPa ga teng); V — sistemadagi bosim, kPa; p — atmosfera bosimi, kPa; 101,3— normal sharoitdagi bosim, kPa. 4 . 3 . E l e k t r o f l o t a t s i y a B u jarayonda oqova suv elektroliz natijasida hosil bo'ladigan gaz pufakchalari yordam ida m uallaq zarrachalardan tozalanadi. Ja ra y o n d avom ida anodda — k isloro d , katodda — vodorod pufakchalari hosil bo‘ladi. Pufakchalar suv yuzasiga k o 'tarilish i natijasida u lar m uallaq zarrachalarni flotatsiyalaydi. Eru vch an elektrodlarni qo'llash natijasida koagulant va gaz pufakcha- larining iviq lari hosil bo‘ladi. B u esa flotatsiyaning samarador- ligini oshiradi. Elektroflotatsiyada katodda hosil bo‘layotgan pufakchalar muhim aham iyatga ega. Vodorod pufakchalarining o 'lch am i flotatsiyanin g boshqa usullariga nisbatan ancha k ich ik . U ho‘llanishning chekka burchagiga va elektrod yuzasining g‘adir- budurligiga bog'liq. Pufakchalarning diam etri 20 dan 100 mkm gacha o'zgarib turadi. Mayda pufakchalar yiriklariga qaraganda tezroq eriydi. T o ‘yingan eritmalarda mayda pufakchalar ifloslik zarracha- 4.4- rasm. Bir kamerali flotatsiya qurilmasining chizmasi: / — qobiq; 2 — elektrodlar. larining yuzasida ajralib turadi. K erakli o ‘lchamdagi pufakchalar hosil qilish uchun m aterial, katod sim ining diam etri va tok zichligini to‘g‘ri tanlash lozim. Tok zichligining me’yo riy ko'r- satkichi 200 — 260 A/m 2, gaz miqdori — 0,1% atrofida bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Oqova suvning hajmi kam bo'lganda (10— 15 m 3 /soat) elektr flotatsion qurilm alar bir kamerali bo'lishi mumkin (4.4- rasm). Suv hajmi ko‘p bo'lganda 2 kamerali qurilm alar ishlatiladi. U la r gorizontal yoki vertikal holatda joylashtiriladi. Bu kam eralar elektrodli bo'lim dan va tindiruvchi qismdan iborat bo'ladi. O qova suv elektrodli b o 'lim d an panjara bilan to'silgan tinchlantirgichga boradi: elektrodlararo bo'shliqdan suv o'tib, u gaz pufakchalari bilan to'yinadi. Pufakchalarning zarrachalar bilan qalqib chiqishi tindiruvchi qismda sodir bo'ladi. Qalqib chiqqan shlam qirg'ich yordamida shlam yig'gichga joylanadi, u yerda chi qarib yuboriladi. 4 . 4 . E l e k t r d i a l i z Oqova suvlarni elektrdializ yo 'li bilan tozalash membrananing ikki tom onida elektr yurituvchi kuch ta’sirida eritm ada hosil bo'ladigan ionlashgan moddalarning parchalanishiga asoslangan. Bu jarayon tuzli suvlarni chuchuklashtirishda ishlatiladi. Hozirda ular sanoat oqova suvlarini tozalashda ko'proq qo'llanilm oqda. Jarayon elektrdializatorda olib boriladi. Elektrdializatorning eng oddiysi uch kameradan iborat bo'lib, bir-biridan membra nalar bilan ajratilgan (4.5- rasm, a) . O 'rtadagi kameraga eritma, elektrodlar joylashgan, 2 yon tomondagi kameraga esa toza suv quyiladi. Anionlartok bilan anodli bo'shliqqa o'tadi. Anodda kislorod ajralib chiqadi va kislota hosil bo'ladi. B ir vaqtning o'zida kationlar katodli bo'shliqqa o'tadi va katodda vodorod ajralib chiqib, ishqor hosil b o 'la d i. Tokning o'tish m iqdori o'rtadagi kam eradagi tuzlaming konsentratsiyasi nolga yaqinlashguncha kamayib boradi. Diffuziya hisobiga o'rtadagi kamerada suv hosil bo'ladi. B u jarayon tuz ionlarini tegishli elektrodlarga o'tishini sekinlashtiradi. Elektrkim yo viy faol (ion-alm ashinuvchilar) diafragm alar qo'llanilganda jarayon samaradorligi oshadi va elektrenergiya sarfi kamayadi. Ion almashinuvchi membranalar harakatlanuvchi ionlar kabi bir xil zaryadga ega bo'lgan ionlarnigina o'tkazadi. Elektrdializatorda (4.5- rasm) ikkita membrana bo'ladi. Ulardan biri anion almashinuvchi bo'lib, anionlarni anodli zonaga o'tkazadi. Ikkinchi membrana katod tomonda joylashgan bo'lib, kation almashinuvchi hisoblanadi va u kationni katodli bo'shliqqa o'tkazadi. Odatda elektrolizyorlar kation va anion o'tkazuvchi mem branalarning ketm a-ketligidan iborat ko'p kam erali shaklda (100—200 kamera) ishlab chiqariladi. Elektrodlar ikkita chetki kameralarga joylashtiriladi. K o 'p kam erali qurilm alarda tok ko'p sarflanadi. Suvni chuchuklashtirish maqsadida gomogen va geterogen m em branalar ishlatiladi. Gom ogen m em branalar faqat bitta smoladan iborat va kichik mexanik zichlikka ega. Geterogen m em branalar b og 'lo vchi m oddalar aralashgan io n it kukuni shaklida bo'ladi. U ndan plastinalar olinadi. M em branalar kichik elektr qarshilikka ega bo'lishi kerak. Elektrdializatorlam ing ishlash samaradorligiga membranalar orasidagi masofa katta ta ’sir qiladi. Membranalarning tiqilib qolishining oldini olish maqsadida oqova suv elektrdializatorga berilishdan a w a l muallaq va kolloid zarra- 4.5-rasm . G'ovakli diafragmali (a) va ionit membranali (A) elektrdializatorlar chizmasi. chalardan to zalan ad i. 250 mg/1 oqova suvni tozalashda 7 (k V t soat)/m 3 energiya sarfianadi. Suvdagi tuzlam ing m iqdori ortishi bilan energiyaning solishtirm a sarfi oshadi. Elektrdializning asosiy kam chiligi membrana sirtida tuzlaming cho'kishi va tozalash ko‘rsatkichlarining pasayishiga olib keluvchi konsentratsion qutblanish hisoblanadi. S a v o l va t o p s h ir iq la r 1 Oqova suvlarni elektrkoagullash usulida tozalashning afzalligi va kamchiligi nimada? 2. Anodli oksidlash va katodli qaytarish jarayonida anod va katod sifatida qanday moddalar ishlatiladi? 3. Oqova suvlarni elektrflotatsiya usulida tozalash va bu jarayonda qo'llaniladigan qurilmalarning ish faoliyatini aytib bering. 4. Elektrflotatsiyada asosiy rolni nima o'ynaydi? 5. Elektrdializatorning ishlash prinsipi nimadan iborat? 6 . Qanday oqova suvlar elektrkim yoviy usulda tozalanadi? O Q O V A S U V L A R N I T O Z A L A S H N I N G K I M Y O V I Y U S U L L A R I Oqova suvlarni kim yoviy tozalashga n e y tr a lla s h , o k s id la s h va q a y ta r is h usullari kiradi. B u usullarni amalga oshirish uchun turli reagentlardan foydalaniladi. Shu sababli ham jarayonni o'tkazish qimmatga tushadi. Bu usullar erigan moddalarni ajratib olishda, suv ta ’m inotining yopiq tizim ida ishlatiladi. Odatda kim yoviy tozalash usuli biologik tozalashdan oldin taxm iniy tozalash sifatida yoki biologik tozalashdan so‘ng oqova suvni to ‘liq tozalash maqsadida o‘tkaziladi. 5 . 1 . N e y t r a l l a s h M ineral kislota yoki ishqorli oqova suvni suv havzalariga tashlashdan yoki texnologik jarayonlarda ishlatishdan oldin neytrallanadi. Bunda pH ko‘rsatkichi 6,5— 8,5 gacha bo‘lgan suv amalda neytrallangan hisoblanadi. Neytrallash ni: kislotali va ishqorli oqova suvlam i a ra la s h tirib , reagentlar qo'shib, kislotali suvlarni neytrallovchi m ateriallar orqali filtrlab, kislo* lli gazlarni ishqorli suvlar bilan absorbsiyalab, yoki ammiakni kislotali suvlar bilan absorbsiyalab olib borish mum kin. Neytrallash usulini tanlash oqova suvning hajm i va konsentratsiyasiga, uni quyilish rejimiga, qo'shiladigan reagent- laming miqdori va narxiga bog‘liq. Neytrallanish jarayonida cho'kma hosil bo'lishi mumkin. U larning miqdori oqova suvning tarkibi va konsentratsiyasiga, shu bilan birga qo'llanilayotgan reagentlaming turi va sarfiga bog'liq. A r a l a s h t i r i b n e y t r a l la s h . B u usul biror korxona yoki qo'shni korxonalarda boshqa kom ponentlar bilan ifloslanmagan kislotali va ishqorli suvlar mavjud bo'lganda qo'llaniladi. K islotali va ishqorli suvlar aralashtirgichlar yordam ida yoki aralashtirgichlarsiz aralashtiriladi. So'nggi holatda aralashtirish tezligi 20—40 m/s bo'lganda havo yordam ida olib boriladi (5.1- rasm). Oqova suvlarning konsentratsiyasi o ‘zgaruvchan bo'lganda qurilmaga m e’yorlashtirgich qurilm asi kiritilad i yoki oqova suv aralashtirish kamerasiga avtomatik ravishda uzatiladi. Aralashtirish kamerasiga kelgan oqova suvning m iqdoriy nisbati stexiometrik tenglam alar orqali hisoblanadi. K islotali yoki ishqorli oqova suvni ajratish uchun tegishli reagentlar qo'shiladi. N eytrallangan suv ishlab chiqarish korxonalarida ishlatiladi, cho'km asi esa shlam m aydonlari yoki vakuum -filtrda suvsizlantiriladi. R e a g e n t l a r n i q o 's h is h y o ‘l i b ila n n e y t r a l la s h . K islotali suvlarni neytrallashda N a O H , K O H , N a 2 C 0 3, N H 4O H (am m iakli suv) C a C 0 3, M g C 0 3; dolom it (C a C 0 3 M g C 0 3), sement ishlatiladi. Eng arzon reagent kalsiy gidroksid hisoblanadi. U ning tarkibida 5— 10% faol ohak bor deb hisoblanadi. Soda va natriy gidroksid sanoat chiqindilari hisobida ishlatiladi. B a ’zida neytrallash uchun ishlab chiqarishning turli chiqindilari qo'llaniladi. M asalan: po'lat eritish, ferroxrom va domna sanoati shlaklari sulfat kislotasi bo'lgan suvlarni neytrallashda qo'llaniladi. Reagentlar kislotali suvlarning tarkibi va konsentratsiyasiga qarab tanlanadi. Bunda reagent qo'shilganda cho'km a tushishi yoki Kislotali Ishqorli oqova oqova suvlar suvlar 5 .1 - rasm. Download 39.54 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling