O 'z b e k I t o n r e s p u b L i k a s I o L i y

Oqova suv
T a r k i b i d a   o r g a n i k   m o d d a l a r
Tarkibida anorganik  > 
t
moddalar  boMgan  suv
Ultrafiltrlash
b o M g a n   k o n s e n t r a t
Teskari  osmos
Tarkibida anorganik moddalai;
boMgan  konsentrat
Tuzsizlantirilgan  suv 
(ishlab  chiqarishga)
3.17- rasm.
  O rganik va  anorganik m oddalarni  ajratish blok-chizmasi.
5
Oqova
suv
У
/ м
T
'оу
Н
С
з
Т
J}
к
У -
Tozalangan
suv
Shlam
Yuvuvchi suvlar 
---------«-
I t
Sulfat
kislota
Moy
3.18-rasm.
  U ltrafiltrlash  yordamida  oqova  suvlardagi  moy  emulsiyasini 
ajratish  qurilm asining  chizmasi: 
1
  —  sig‘im; 
2
 —  erimagan  moylaming 
qatlami; 
3
 —  nasos; 
4
 —  idish; 
5
 —  ultrafiltrlash  qurilmasi; 
6
 —  suvni 
qo‘shimcha  ajratish  uchun  bak;  7 —  moy  uchun  sig  im.

hosil  qilinadi.  Teskari  osmos jarayonida  esa  anorganik  m oddali 
konsentrat va  toza suv olinadi.
3.18-rasmda moyning  konsentratsiyasi  10% dan kam bo'lgan 
moy-emulsiyali oqova suvni parchalash uchun ultrafiltrlash quril- 
masining sxemasi ko‘rsatilgan. Membranalarning umumiy yuzasi 52 
m
2
 bo‘lgan quvurli  qurilmaning mahsuldorligi 70 m
3
/sut. U  0,14 M P a  
dan 0,42  M P a  gacha bo‘lgan bosimda,  suvning  harorati  32— 38°C 
bo‘lganda (50°C dan oshmaydi) ishlatiladi.  Oqimning harakat tezligi
5,5  m/s ga yetganda ishlaydi.
Bakni  qizdirish  va  H
2
S 0
4
  qo‘shish  natijasida  m oy  va  suv 
qo‘shim cha  ajraladi.  Ajralgan  suv  idishga  qaytariladi,  m oy  esa 
yoqilg'i sifatida ishlatiladi yoki tozalashga yuboriladi.
3 . 7 .   D e s o r b s i y a ,   d e z o d o r a t s i y a   v a   d e g a z a t s i y a
U c h u v c h a n  q o ‘s h im c h a la r n in g   d e s o r b s iy a s i. 
K o ‘pincha oqova 
suvlar  uchuvchan  organik  va  anorganik  qo‘shim chalar  (H
2
S, 
S 0 2,  N H 3,  C 0
2
 va boshqalar) bilan ifloslanadi.  H avo yoki  suvda 
kam  eriydigan  boshqa  inert  gazlar  ( N 2,  C 0 2,  tutun  gazlari  va 
boshqalar)  oqova suv orqali o'tkazilganda uchuvchan komponent 
gaz fazaga singdiriladi.  Ajratib olinayotgan gazning  rm ivozanatli 
parsial  bosim i  G en ri  qonuniga  asosan  topiladi.  Suyuq  fazadan 
gaz fazaga o'tgan mouua miqdori (M )n i massa o'tkazish tenglamasi 
bilan  topiladi:
M = K . 
F -  
A c ,
V 
K'
bu yerda, 
K u,
 —  massa o‘tkazish koeffitsiyenti (ushbu holda u gaz 
fazadagi  massa  berish  koeffitsiyentiga  teng); 
F
  —  fazalarning 
ta ’sirlashish  yuzasi;  A
ck
 
—  desorbsiya  jarayon in in g  o ‘rtacha 
harakatlantiruvchi  kuchi.
Oqova suvlardan moddalarni inert gazlar bilan desorbsiyalash 
jarayoni  tarelkali,  to ‘ldirgichli  va  purkovchi  kolonkalarda  olib 
boriladi.  U  tarelkali kolonkalarda ko‘pikli rejimda, to'ldirgichlida 
esa emulgatorli rejimda samaraliroq boradi. Jarayonni olib borishda 
qalpoqli,  elakli,  klapanli va boshqa tarelkali kolonkalar ishlatilishi

m u m k in .   O q o v a   s u v l a r d a n   u c h u v c h a n   m o d d a l a r n i   a jr a t ib   o lis h  
d a r a j a s i  g a z - s u y u q lik   a r a l a s h m a s i n i n g   h a r o r a t i ,   m a s s a   b e r i s h  
k o e f f it s iy e n t i  v a   f a z a la r n i n g   t a ’s ir la s h is h   y u z a s i  k e n g a y is h i  b i l a n  
o r t ib  b o r a d i.  S u v d a n  d e s o r b s iy a la n a y o t g a n   m o d d a   a d s o r b s iy a   y o k i 
k a t a l it i k  y o q is h  j a r a y o n i g a  b e r ila d i.
A j r a t i b   o l i n a y o t g a n   m o d d a   m i q d o r i   k a m   b o ‘lg a n d a ,   g a z  
f a z a d a n   a jr a t ib   o li s h   q i y i n   s h a r o it d a n   v a   n a r x i  q i m m a t   b ir ik m a -  
l a r d a n   a jr a t ib   o li s h d a   k a t a l i t i k   o k s id la s h   u s u lid a n   f o y d a la n i la d i .  
M o d d a  b u g 1 la r i  h a v o   y o r d a m i d a   2 8 0 — 3 5 0 °C   d a  k o lo n k a d a n   s o 'n g  
k a t a l iz a t o r   q a t l a m i   ( p i r o l u z i t ,   x r o m   o k s i d i  v a   b o s h q a l a r )   d a n  
o ‘t k a z ila d i.  B u n d a   k o ‘p g in a   o r g a n ik  b i r i k m a l a r  C 0 2 v a  H 20  g a c h a  
o k s i d l a n a d i .   O q o v a   s u v n i   a z o t   y o r d a m i d a   x l o r b e n z o l d a n  
d e s o r b s iy a la s h   c h iz m a s i  3 .1 9 - r a s m d a   k e l t ir i lg a n .
T o z a la n is h   k e r a k   b o ‘lg a n   o q o v a   s u v   t a r k i b i d a   x lo r b e n z o ld a n  
t a s h q a r i,  m e t a n o l,   a r o m a t i k   a m in l a r ,   f o r m a ld e g i d  v a   n a t r i y  x lo r id  
b o ‘la d i.  K o l o n k a   h a r  b i r i d a  u c h t a d a n  b a r b a t a jli  t a r e lk a  o 'r n a t il g a n  
t o ‘ r t t a   s i li n d r d a n   ib o r a t .  A z o t   k o ll e k t o r   o r q a l i   h a r   b i r   s ilin d r g a  
a lo h i d a  o q im  b i l a n   b e r ila d i.  S u y u q l i k n i n g  t a r e lk a la r d a  t u r is h  v a q t i 
8
  d a q iq a .  T o z a la n g a n  s u v d a g i x lo r b e n z o ln in g   q o ld iq   m iq d o r i  u n in g  
b o s h la n g ‘ic h   k o n s e n t r a t s iy a s ig a  b o g ‘liq .  B o s h q a   q o 's h i m c h a la r n i n g  
m a v ju d lig i  t o z a la s h   d a r a ja s ig a   t a ’s ir   q i l m a y d i .
D e z o d o r a t s iy a .  B a ’z i  o q o v a  s u v la r d a  u la r g a  y o m o n   h id  b e r u v c h i 
m e r k a p t a n l a r ,   a m i n l a r ,   a m m i a k ,   v o d o r o d   s u l f i d ,   a l d e g i d l a r ,  
u g le v o d o r o d la r  b o ‘ la d i.  Y o m o n   h id li  o q o v a  s u v la r n i to z a la s h  u c h u n  
a e r a t s iy a ,  x lo r la s h ,  r e k t if ik la s h ,  d is t illa s h ,  t u t u n   b i la n   is h lo v  b e r is h , 
b o s im   o s t id a   k i s l o r o d   b i l a n   o k s i d la s h ,   o z o n l a s h ,   e k s t r a k t la s h , 
a d s o r b la s h   v a   m i k r o b i o l o g i k   o k s id la s h   k a b i  u s u l l a r d a n   f o y d a l a ­
n ila d i.  U s u l n i  t a n la s h d a  u n in g   s a m a r a d o r lig i v a  k a m x a r jlig i h is o b g a  
o l i n a d i .
H o z i r g i   v a q t d a   b u   u s u lla r   o r a s id a   o q o v a   s u v   o r q a li  h a v o n i 
k u c h   b i la n   p u r k a s h g a   a s o s la n g a n   a e r a t s iy a   u s u li  y a x s h i  s a m a r a  
b e r m o q d a .  J a r a y o n   t u r l i   t u z ilis h d a g i  q u r i l m a l a r d a   o li b  b o r il a d i.
3 .2 0 -   r a s m d a   k o ‘ r s a t ilg a n   s x e m a d a   y o m o n   h i d l i   m o d d a la r n i 
a jr a t ib   o lis h   k a s k a d   t u r d a g i  t a r e lk a li  k o l o n k a l a r d a   o lib   b o r ila d i. 
O q o v a   s u v   t a r e l k a   b o ‘ y l a b   p l y o n k a   k o ‘ r i n i s h i d a   o q a d i.  B u n d a   u

Azot
Oqova suv
7 "
Gazlar yoqish 
uchun 
--------►
/
▼
Tozalangan
suv
3.19-rasm.
  Oqova suvdagi xlorbenzolni desorbsiyalash  qurilmasining 
chizmasi:  7  —  sig‘im; 
2
 —  nasos; 
3
 —  azot  kollektori; 
4
 —  kolcnka;
5 —  chiqib  ketuvchi  gazlarning  kollektori.
h a v o   b i la n   t a ’s ir la s h a d i.  H o s i l   b o 'lg a n   m a h s u lo t   is h q o r   e r it m a s i 
b i la n  b o y it i lg a n  t o ‘ ld ir g ic h   k o lo n k a s ig a  y u b o r ila d i.  T o z a la s h   8 5 —  
9 0 %   g a  y e t is h i  u c h u n   s o lis h t ir m a   s a r f  1  m 3  o q o v a   s u v g a   1 2 4- 15  m 3 
b o 'li s h i  z a r u r .  B u n d a n   t a s h q a r i,  k o lo n k a d a g i  t a r e lk a la r   s o n i  10 
t a d a n  k a m  b o ‘ lm a s lig i,  s u g ‘ o r is h  z ic h lig i  2 0 8 0   m 3/ ( m 2-soat),  is h q o r  
k o n s e n t r a t s iy a s i  s u v g a   n is b a t a n   4 0   g/1  n i  t a s h k il  e t is h i  k e r a k . 
U s u l n i n g   k a m c h i l i g i   —   b a ’z i  i f lo s l ik la r   a e r a t s iy a   u s u lid a   t o z a la n -  
m a y d i  v a   o q o v a  s u v d a   q o la d i.
A y r i m   s a n o a t   k o r x o n a la r id a n   a jr a lib   c h iq a y o t g a n   y o m o n   h id li 
o q o v a   s u v   b u g ‘ n i  k u c h l i   p u r k a s h   b i l a n   t o z a la n a d i.   S e l l u l o z a  
s a n o a t i d a   o q o v a   s u v l a r   o l t i n g u g u r t l i   b i r i k m a l a r ,   s h u n in g d e k ,

3.20-rasm .
  Dezodoratsiyalash  qurilmasining  chizmasi:
1-
 va 
2
— tarelkali  va  nasadkali  kolonnalar.
metanol  va  skipidar bilan  ifloslanadi.  Bug
1
  bilan  kuchli  purkash 
suvni bu moddalardan  tozalash  im konini beradi.  Oqova suvlarga 
bug‘  bilan  ishlov  berishda  asosiy  qurilm a  sifatida  qalpoqli  yoki 
to ‘rsimon tarelkali kolonnalar ishlatiladi.  Bunda vodorod sulfid va 
metilm erkaptandan  tozalash  darajasi 
100
%   ga,  boshqa  modda­
lardan tozalash 90% ga yaqin bo‘ladi. 
1
  m
3
 oqova suv uchun bug*ning 
sarfi  60  kg  ni  tashkil  etadi.  Bug
1
  sarfmi  kam aytirish  maqsadida 
oqova suv qizdiriladi.
Y o q im siz   h id li  oqova  su vla rn i  xlorlash   ham   sanoatda 
qo‘llaniladi.  Bunda oltingugurtli birikm alar xlor bilan oksidlanadi. 
X lo r  kam  bo'lganda  o‘tkir  hidli  dim etildisulfid  hosil  bo‘ladi:
H 2S  +  C l
2
 —» 2HC1  +  S 
2 C H 3S H   +  C l
2
 -> 2HC1  +  (C H
3
)
2
S
2
X lo r ko‘p bo‘lganda (1  m
3
 ga 600 g dan kam emas) oltingugurt 
dioksidi,  vodorod xlorid  va  m etansulfonilxlorid  hosil  bo'ladi.

C H 3S H   +  3C1
2
  +  2H 20   ->  C H
3
S 0
2
C1  +  5HC1
Oqova  suvlarni  vodorod  sulfiddan  havo  kislorodi  yordam ida 
tozalash  katalizator  ishtirokida  (tem ir  qirindilari,  grafitli  mate- 
riallar va boshqalar) atmosfera bosimida siqilgan havo beriladigan 
aeratsion  havzada  olib  boriladi.  Bunda  vodorod  sulfidning  ko‘p 
qismi oltingugurtgacha oksidlanadi, boshqa qismi havo bilan chiqib 
ketadi.  Suv  oltingugurtdan  tozalanadi,  havo  esa  H 2S  bilan  birga 
faollangan  k o ‘m irli  adsorberga  tozalashga  b eriladi.  K o ‘m ir 
to‘yingandan so‘ng amm oniy sulfat bilan regeneratsiyalanadi.  60— 
90 daqiqa mobaynida oksidlashda va havoning sarfi  10^12 m
3
/m
3 
bo‘lganda, suvni tozalash darajasi 95 ^ 97% ga yetadi.  Oltingugurtli 
m oddalarni  yuqori  darajada  tozalashga  erishish  uchun  havo 
kislorodi va bosim ostida oksidlanadi. Vodorod sulfid ishqoriy mu­
hitda  oksidlanganda  natriy  tiosulfat  natriy  sulfatgacha,  metil- 
merkaptan va dimetildisulfid esa metansulfokislotagacha oksidlanadi. 
Oltingugurtli birikm alam i havo kislorodi bilan bosim ostida oksid- 
lanish sxemasi  3.21- rasmda  keltirilgan.
Oltingugurtli oqova suv issiqlik almashtirgichda  100°C gacha 
qizdiriladi,  so'ngra  1,5  M P a   bosimda  havo  beriladigan  qUvurli 
reaklorga  beriiadi.  B u   yerda  oitingugurt  birikm alari  sulfatgacha 
oksidlanadi.  H avo bilan suv aralashmasi separatorda  ajratiladi.  Suv 
separatordan  yana  sig‘imga  qaytariladi.  Berilayotgan  havoning 
m iqdori  suvning  K B K E   si  bo‘yicha  200%  ni  tashkil  etadi. 
Oitingugurt birikm alarini tozalash darajasi 90% ga yetadi,  K B K E  
esa 60—75% ga pasayadi.
Suvdan vodorod sulfidni  ajratib  olishda F e (O H
)3
  dan foyda­
lanish mumkin.  Bunda ishqoriy muhitda:
2 F e (0 H )
3
+ 3H
2
S= Fe
2
S
3
+ 6H
2
0 .
Neytral muhitda esa quyidagicha reaksiyaga boradi: 
F e (0 H )
2
+ H
2
S= FeS+ 2 H
2
0 .
Tindirilgandan  so‘ng  hosil  bo‘ladigan tem ir sulfidlar regene­
ratsiyalanadi.

2 F e 2S 3+ 6 H 20 + 3 0 2 =   4 F e ( O H )
3
+ 6 S
4 F e S + 6 H 20 + 3 0 2  =   4 F e ( O H )
3
+ 4 S
O q o v a   s u v d a n   o ‘t k ir   h id n i  y o ‘q o tis h   m a q s a d id a   o z o n la s h   v a  
a d s o rb s iy a la s h  ja r a y o n la r i  q o ‘ lla n ila d i.  A m m o  b ir  v a q t n in g   o ‘ z id a  
s u v g a   o z o n   y o k i  x lo r   d io k s id   t a ’s ir  e ttir is h   v a   s u v n i  fa o lla n g a n  
k o ‘ m i r  o r q a li  filtr la s h   b ila n   to z a la s h  j a r a y o n i  y a n a d a  s a m a r a lir o q  
h iso b la n a d i.  T o z a la s h n in g   en g  y ax sh i  n a tija la rig a  q u y id a g i  n isb a tla r 
o lin g a n d a   e ris h ila d i:  H 2S   u c h u n   —   0
3
/ H
2
S > 5 ;  m e tilm e r k a p t a n  
u c h u n  - O j / C H j S H »   10;  d im e tils u lfid  u c h u n  —   0
3
/ ( C H
3
)
2
S = 4 —
6
. 
B u  s h a ro itd a  b e rilg a n   m o d d a la rn in g  d e z o d o ra tsiy a  d arajasi u la rn in g  
o q o v a   s u v d a g i  k o n s e n tra ts iy a s ig a   b o g 'liq   v a   u   80— 1 0 0 %   g a c h a  
o ‘z g a rib   tu ra d i.  B u   h o ld a   o z o n n in g   m iq d o r i  o d d iy   o z o n la s h g a  
n is b a t a n   k a m a y a d i.  O z o n n i n g   o ‘ r n ig a   x lo r   b ir   x il  n is b a t d a  
q o ‘lla n g a n d a   d e z o d o ra ts iy a   d a ra ja si  90— 1 0 0 %   b o ‘ la d i.
D e g a z a t s iy a . 
O q o v a  su v la rd a  erig an g a z la m in g  m a v ju d lig i u la m i 
to z a la s h   v a   is h la tis h n i  q iy in la s h tir a d i,  q u v u r la r  v a   q u r ilm a la r n in g  
k o rro z iy a s in i k u c h a y tira d i,  suvga y o m o n  h id  b eradi.  O q o v a  s u vlard a 
e rig an  g a z la m i k im y o v iy ,  te rm ik  v a  desorbsiyalash u su lid a  tozalashda 
d e g a z a ts iy a d a n   f o y d a la n ila d i.
3.21- rasm.
  Oqova  suvlardagi  oltingugurtli  birikmalarni  bosim  ostida 
oksidlash  qurilmasining  chizmasi: 
1
  —  idish; 
2
 —  nasos; 
3 —
  issiqlik 
almashtirgich; 
4 —
trubkali  reaktor;  5 —  separator.

S u v d a n  u g le ro d  d io k s id in i  y o ‘ q o tish   u c h u n  p ly o n k a li,  to 'ld ir -  
g ic h l i,   b a r b a ta jli  v a   v a k u u m li  d e g a z a to r la r d a   q o ‘ ll a n il a d ig a n  
ae ra tsiy a  u s u lid a n  fo y d a la n ila d i.  P ly o n k a li  d e g az ato rlard a —   p a rra k  
y o rd a m id a  b e rila y o tg a n  d eg azatsiyalan ayo tg an  su v v a  h a v o  q aram a -  
q a rs h i o q im d a   h a ra k a tla n a d i.
B a r b o t a jli  d e g a z a to rla rd a n   k o ‘p ik li  q u r ilm a la r   s a m a r a lir o q  
h is o b la n a d i.  V a k u u m li  d e g a z a to rla r suv t o ‘ld ir g ic h  y u z asi b o 'y ic h a  
b ir   te k is   ta q s im la n a d ig a n ,  v a k u u m   o s tid a   is h lo v c h i  n a s a d k a li 
k o lo n k a la r d ir .  O q o v a   s u v n i  isitib   v a k u u m   h o s il  q ilis h   h is o b ig a  
d e g a z a tsiy a g a   k o ‘p ro q   e r is h ila d i  (3.22-  ra sm ).
I s h l a s h   p r i n s i p i .  
S u v   q o z o n d a   b u g '  b ila n   is it ila d i.   B u g ' 
z m e y e v ik d a n   is siq lik  a lm a s h tirg ic h g a  y u b o rila d i,  u  y e rd a  su v y a n a  
q iz d irilad i.  D e g a z a tsiya la n g a n  su vn i  nasos b ila n  s o 'rib   o lish  h iso b ig a 
v a k u u m   h o s il  q ilin a d i.
D e g a z a t o r  t u r in i  ta n la s h   q u rilm a n in g   m a h s u ld o rlig ig a   a jrati-  
la yo tg an  gazning konsentratsiyasiga v a  degazatsiyaning kerak b o 'lg a n  
d a ra ja sig a   b o g 'liq .  C 0
2
  n in g   su v d a g i  m iq d o r i  150  mg/1  d a n   k o 'p  
v a   m a h s u ld o r lig i  150  m 3/ s o a tg a c h a   b o 'lg a n d a ,  u n i  a jra tib   o lis h  
u c h u n  q o vu rg 'ali to 'ld irg ic h li degazatorlar ishlatiladi. T o 'ld irg ic h n in g  
z ic h lig i  40  m
3
/ ( m 2- s o a t),  h a v o n in g   s o lis h tirm a   sarfi  20  m
3
/ m 3. 
G a z n i   k o 'p r o q   ajra tib   o lis h  u c h u n   m a h s u ld o rlig i  20  m 3/ s o a tg a c h a  
b o 'lg a n  b a rb a ta jli  y o k i  k o 'p ik li  d e g a z a to rla r is h la tila d i.
S u v n i  e rig a n   u g le ro d   u io k s iu id a n   y o k i  k is lo ro d d a n   te r m ik  
d e g a z a ts iy a la s h d a   b u g '  su v  o rq a li  o 't k a z ila d i  v a   ta s h q i  b o s im d a  
q a y n a s h   h a ro r a tig a c h a   q iz d irila d i.  B u   h o ld a   s u v   u s tid a g i  g a z n in g  
p a rs ia l  b o s im i  v a   u n in g   e rish i  n o lg a c h a   p a s a y a d i.  S is te m a d a g i 
m u v o z a n a tn in g   b u z ilis h i  n a tija s id a   o r t iq c h a   gaz  s u v d a n   a jra lib  
c h iq a d i  (f iz ik   d e s o rb s iy a ).
S u v d a g i  g a z n in g  k o n s e n tra ts iy a s i  k ic h ik  b o 'lg a n d a   d e g az atsi­
y a n in g   k im y o v iy   u s u lla ri  q o 'lla n ila d i.  Is h lo v   b e r u v c h i  m o d d a la r  
k e y in g i  to z a la s h   j a r a y o n in i   y o k i  s u v n in g   q a y t a   i s h la t ilis h in i 
q iy in la s h tir m a y d ig a n   s h a r o itd a   h a m   b u   u s u ld a n   fo y d a la n ila d i.
U s u lla r   re a k s iy a   n a tija s id a   e rig a n   g a z la rn in g   k im y o v iy   b o g '-  
la n is h i  s o d ir  b o 'lis h ig a   a so slan g a n .  M a s a la n ,  s u v d a n   k is lo r o d n i 
a jr a tib   o lis h   u c h u n   u  y e n g il  o k s id la n u v c h a n   p o 'la t   q ir in d ila r i

3.22-rasm .
  Oqova  suvni  isitish  bilan  degazatsiyalash 
qurilmasining  chizmasi: 
I
  —  o ‘choq; 
2
 —  zmeyevik; 
3
 —  nasos;
4
 —  issiqlik-almashtirgich;  5 —  vakuum-nasos; 
6
  —  sig'im.
orqali filtrlanadi.  Undagi N H
3
 miqdori 0,3% dan oshmasligi kerak 
Suv flltrlanganda tem ir oksidlanadi:
4 Fe+ 3 0 2 = 2 Fe
2
0
3 
T a ’sirlashish  vaq ti  haroratga  bog‘liq.  H arorat  20— 8 0 'C  
bo'lganda 
o‘zaro  ta’sir vaqti  25— 30 daqiqaga teng,.
H osil bo'lgan tem ir oksidlari  qayta  yuvilish bilan  ajratib  olinadi. 
Suvga N a
2
S 0
3
 bilan  ishlov berilganda N a
2
S 0
4
 hosil bo'ladi:
2N a  SO   + 0   = 2 N a,SO ,
2 
3 
2 
2 
4
Oitingugurt  dioksidiga  ishlov  berilganda,  katalizator  sifatida 
mis tuzlari  yoki 
0
,
0 1
%   li  eritma ko'rinishidagi kobalt  (
0,001
  mg
/1 
C o 2+)  ishlatiladi.

1 
g  kislorod  ajratib  olish  uchun  4  g  S 0
2
  sarflanadi.  Suvni 
kislorodsizlantirishda eng yaxshi reagent gidrazin hisoblanadi:
Ushbu reaksiya sulfat angidridni  oksidlashga qaraganda ancha 
tez boradi. Katalizator sifatida mis metali, shisha, faollangan ko‘m ir 
ishlatiladi.
1 g kislorod ajratib olish uchun  1 g N
2
H
4
 kerak. Ammo gidrazin 
narxi  qim m at  bo'lganligi  uchun  bu  usuldan  zarur  bo‘lganda 
foydalaniladi.
1.  Koagullash  mexanizmini  tushuntirib  bering  va  eng  ko'p 
tarqalgan koagulantlarning  nomini  ayting.
2.  Flokullash  qanday jarayon?  Uning  koagulatsiyadan  qanday 
farqi  bor?
3.  Bosim li flotatsiya bilan suvda havoni mexanik dispergirlovchi 
flotatsiyaning farqi  nimada?
4.  Oqova  suvlarni  k o 'p ikli  separatsiya  bilan  tozalashning 
mohiyatini  aytib  bering.
5.  Oqova  suvlarni  adsorblash  usuli  bilan  tozalashda  qanday 
adsorbentlar  цо пашшси 
t
6
.  Oqova  suvlarni  ion-almashinuvchi  polim erlar  yordamida 
tozalashning  mohiyati  nimada?
7.  Ionitlarning  qanday  turlari  mavjud?  Ularning  bir-biridan 
afzalligi nimada?
8
.  Oqova suvlarni ekstraklash usuli bilan tozalash bosqichlarini 
tushuntirib bering.
9.  Ekstragentga qanday talablar qo'yiladi?
10.  Oqova suvlami fenoldan ekstraklash usulida qanday tozalanadi?
11.  Oqova suvlami teskari osmos va ultrafiltrlash usullari yordamida 
qanday tozalash mumkin.
12.  Membranalarga  qanday talablar qo'yiladi?
13.  Oqova  suvlardan  birikmalami  desorbsiya,  dezodoratsiya va 
degazatsiya usullarida ajratib olishning mohiyatini tushuntiring.
0
2 
+  N
2
H
4
  ->  N
2
  +  2 H 20
S a v o l   v a   to p s h ir iq la r

O Q O V A   S U V L A R N I   T O Z A L A S H N I N G   E L E K T R K I M Y O V I Y
U S U L L A R I
Oqova  suvlarni  turli  eriydigan  qo‘shim chalardan  tozalash 
uchun  anodli  oksidlash  va  katodli  qaytarilish,  elektrkoagullash, 
elektroflotatsiya va elektrdializjarayonlari qo‘llaniladi. Bujarayon- 
larning  barchasi  elektrodlarda  suv  orqali  doim iy  elektr  tokini 
o‘tkazish bilan boradi. Elektrkim yoviy usul oqova suvlardan  kim yo­
viy reagentlarsiz qimmatli moddalarni ajratib olish im konini beradi. 
B u  usulning asosiy kamch'iligi elektr energiyaning ko‘p sarflanishi 
hisoblanadi. Oqova suvlami elektrkimyoviy usulda uzlukli va uzluksiz 
tozalash mumkin.  Elektrkim yoviy usulning samaradorligi bir qator 
om illarga bog'liq.  B u  om illarga tokning zichligi,  q u w ati,  sarfi va 
energiya  sarfi  kiradi.  Tok  zichligi  odatda  A/m
2
  (A/sm 2,  A/dm 2) 
bilan  belgilanadi.
Elektrolizyorning quw ati elektrod potensiallar farqi va eritma- 
dagi  kuchlanishning  pasayishidan  topiladi:
U= l - l.+ A l
  + А / . + Д  
U  ,+
a
U..  ,
а 
к 
a 
к 
el 
d i a f }
b u   y e r d a ,   д
la
 v a  
Alk —
  a n o d l i   v a   k a t o d l i   q u t b l a n i s h l a m i n g  k a t t a l i k l a r i ;  
la
 
v a  
lk
 
—   a n o d  v a   k a t o d n i n g   m u v o z a n a t l i   p o t e n s i a l l a r i ;   Д 
Ud
 
v a   д  
Udjaf
—  
e l e k t r o l i t d a g i   v a   d i a f r a g m a d a g i   q u w a t n i n g   p a s a y i s h i .
Eelektrolitdagi  (oqova  suvda)  kuchlanishning  pasayishi  gaz 
ptifakchalari bo‘lmaganda Om qonuni bo‘yicha topiladi:
&Uc  =