harakatlar d eb n om lanib , ular m aqsadni k o'zlash, m aq-
sadni an glash va uni am alga oshirishni ta ’m in lov ch i opera-
tsiyalar, usul va vositalarni shaxs o ‘z m iyasida tasaw u r qilish
130
hamda samaradorligini taxm inan baholashni taqozo eta d i.O ‘z
m ohiyati bilan tafovutlanib turuvchi ixtiyoriy harakatlarning
alohida guruhini irodaviy harakatlar deb ataluvchi turkum
tashkil qiladi. Psixologik ma’lumotlarga asoslangan holda ulaiga
quyid agich ata’rifberish m um kin: „M aqsadgaerishish y o lid a
uchraydigan qaram a-qarshiliklam i bartaraf qilish jarayon id a
z o ‘r b crish b ilan u y g ‘u n la s h g a n , m u ayyan m a q s a d g a
y o ‘naltirilgan ongli harakatlar irodaviy harakatlar d ey ila d i“ .
Shaxsning irodaviy faoliyati o ‘z oldiga q o kygan a n g la n -
gan maqsadlami bajarishdan, am alga oshirishdan iborat sod da
shakldagi harakatlarning m ajm uasidan iborat em a s. Z o kr
berishni taqozo etm aydigan ish harakati (m asalan, shkafdan
choynak olish, sochiqni q o ziq q a üish va h okazolar) bilan
irodaviy faoliyat tarkiblari o ‘rtasida keskin farq bor. Irodaviy
faoliyat o ‘ziga xos xususiyatga ega b o ‘lib, u n in g m oh iya ti
shundan iboratki, blinda sh axs o kz oldiga q o ‘ygan va u n ga
m uhim aham iyat kasb etu v c h i maqsadlariga o ‘zi u ch u n
kamroq qiymatga m olik xatti-harakat m otivlarini b o ‘y su n -
diradi. Ustuvor motivlar q o ‘sh im ch a motivlarni m u ayyan
y o ‘nalishga safarbar qilib, u m u m iy maqsadga xizm at qildiradi.
Shaxs faolligining har xil k o‘rinishlari mavjud b o ‘lib,
ular funksional jihatdan bir-biridan farqlanadi, lekin iroda
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
