«обеспечение ускоренного развития национальной экономики и высоких темпов роста: проблемы и решения»

TA’LIM TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISHDA XUSUSIY MAKTABLARNING O‘RNI 
Kobilova Hilola Maxmudjonovna 
BuxDU “Iqtisodiyot va turizm” fakulteti magistranti 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada yurtimizdagi xususiy ta’lim sohasida olib borilayotgan keng 
ko‘lamli ishlar va ularning natijasiga doir fikr va qarashlar. Xususiy maktabning afzallik va keng 
imkoniyatlari haqida.
 
Kalit so‘zlar: Sifatli ta’lim, STEM, SCIENSE, neyron, standart.
Ta’lim - biz gapirish, o‘qish, yozish va hayotni tushunishimizdan biladigan hamma narsaning asosidir. 
Ta’limsiz odamlarda umumiy fikr bo‘lmaydi, bu nima to‘g‘ri va nima noto‘g‘ri ekanligini aniqlashni 
qiyinlashtiradi. Bu bizni davlat yoki xususiy muassasada bo‘ladimi, “sifatli ta’lim” deb nimani belgilashimiz 
mumkinligi haqida savol tug‘diradi. Davlat maktablarida o‘quvchilarga ta’limning ba’zi shakllaridan 
foydalanish imkoniyati berilgan bo‘lsa-da, xususiy muassasalar yaxshi moliyalashtirish, kichikroq sinflar va 
ajoyib darsdan tashqari imkoniyatlar tufayli sezilarli darajada yaxshi. 
Birinchidan, davlat maktablari o‘quvchilari davlat tomonidan katta miqdordagi mablag‘ga ega 
emaslar, bu esa xodimlar va jihozlarning sifati bo‘yicha xatolarga yo‘l qo‘yadi.
O‘quvchi boshiga kam mablag‘ ajratilgani, maktablar barcha bo‘limlarda yetarli mablag‘ bo‘lishini 
ta’minlash uchun byudjetni qisqartirishiga olib keladi. Kamroq moliyalashtirish, oxir-oqibat, o‘qituvchilarga 
kamroq maosh olishini anglatadi, bu esa har bir o‘quvchi oladigan ta’lim sifatini pasaytiradi.

---

“Milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash: muammolar va yechimlar” 
232 
Bu kam moliyalashtirish o‘quvchilarga uzoq muddatda nima olib kelishining og‘ir voqeligini 
tasvirlaydi va shu bilan xususiy ta’lim bilan kafolatlangan moliyalashtirish o‘quvchilarga ko‘proq 
imkoniyatlar va porloq kelajak berishini isbotlaydi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2021-yil 17-iyul kuni umumiy o‘rta 
ta’lim tizimini isloh qilish va rivojlantirish masalalariga bag‘ishlangan yig‘ilish o‘tkazdi. Bu haqda davlat 
rahbari matbuot xizmati xabar tarqatdi. Keyingi yillarda ta’lim sohasining barcha bosqichlarini zamonaviy 
talablar asosida tashkil etish bo‘yicha farmon va qarorlar qabul qilindi.
Davlatimiz rahbarining 2017-yil 30-sentyabrdagi PQ-3305-sonli qaroriga muvofiq Xalq ta’limi 
vazirligining boshqaruv tizimi takomillashtirildi, asosiy vazifa va faoliyat yo‘nalishlari belgilab berildi. 
Yaqinda vazirlik rahbariyatida o‘zgarishlar amalga oshirilib, o‘quv-tarbiya jarayoniga ilg‘or pedagogik va 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, o‘qituvchilarning jamiyatdagi mavqeini yuksaltirish 
orqali ta’lim sifatini oshirish bo‘yicha ko‘plab vazifalar qo‘yildi.
Prezident pedagoglarning oylik maoshini, jamiyatdagi mavqeini oshirish, ularni ijtimoiy va 
huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha topshiriqlar berdi. Turli nazorat organlari tomonidan 
o‘qituvchilar faoliyatini tekshirishlarni cheklash, pedagoglarni obodonlashtirish, majlislarda qatnashish, 
obuna va shu kabi kasb faoliyatiga tegishli bo‘lmagan ishlarga jalb qilmaslik kerakligi ta’kidlandi.
Ammo hozirda ota-onalar fikriga ko‘ra, doimiy davlat maktablari har doim ham bolalarni munosib 
ta’lim bilan ta’minlay olmaydi. Hozirda xususiy ta’lim segmenti rivojlanib borayotgani ajablanarli emas. 
Iste’dodli o‘qituvchilar tobora ko‘proq o‘z kurslarini, o‘quv markazlarini va xususiy maktablarni tashkil 
qilmoqdalar. Ko‘plab qiyinchiliklarga qaramay, yangi maktablar muntazam ravishda paydo bo‘ladi va 
sifatli tashkil etish va sifatli ta’lim bilan investorlarni jalb qiladi. 
Xususiy maktablarda yuqorida mavjud muammolar bo‘lmaydi, chunki ota-onalar nazorati 
yuqoriligi, farzandining kunlik faoliyati bilan qiziqtiriladi, ochiq holda namoyon qilinadi.
Bundan tashqari, xususiy maktablar kichikroq sinflar tufayli o‘qituvchilar bilan ko‘proq yakkama-
yakka muloqot qilishni taklif qiladi. Bu bolaning o‘rganishi uchun juda muhim va asosiy hisoblanadi, chunki 
o‘quvchilar materialni tushunmagani uchun ular savollarga javob beradigan va o‘quvchini to‘g‘ri 
yo‘nalishga ko‘rsatadigan odamga ega. Topshiriqlar amaliyroqdir, chunki o‘quvchilar guruh loyihalarida 
o‘zlarini boshqara oladilar va ular turli fan sohalarida nimani kutishlari mumkinligini birinchi qo‘l bilan 
boshdan kechirishlari mumkin. Sinfning kichikligi ham tengdoshlarni o‘rganishni rag‘batlantiradi.
Bu shuni ko‘rsatadiki, o‘quvchilar ko‘p bo‘lmaganda darslarda qatnashish eng samarali hisoblanadi. 
Bu xususiy maktablar taqdim etadigan maktab muhiti madaniyatini qo‘llab-quvvatlaydi. Ro‘yxatga 
olishning bu o‘sishi bu kichikroq sinflar nimaga erishmoqchi ekanligi haqida gapiradi. Ular o‘qituvchidan 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri javob olishda ishonch tuyg
‘
usini yaratadilar, bu ham o‘quvchilarga sinfdagi materialni 
sharhlashda yordam beradi. 
Xususiy maktablar darsdan tashqari ta’lim uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi. O‘zini sportchi deb 
hisoblamaydigan yoki oddiy o‘rta maktab jamoasini yaratishga qodir bo‘lmagan ko‘plab bolalar bor. Biroq, 
xususiy maktablarda bu bolalar ishtirok etishlari va qatnashishlari mumkinligini yoki shunchaki sinf va 
maktab hajmining kichikligi ularni kamroq uyatchan qilishini aniqlaydilar. Ular bir xil odamlar guruhi 
atrofida bo‘lib, o‘zlarini bu odamlar guruhida topishga muvaffaq bo‘lishdi. Har qanday holatda, o‘quvchilar 
jamoasiga qo‘shilish o‘smirlarni faol bo‘lishga undaydi va ularga faolroq ijtimoiy hayot tufayli ular uchun 
mavjud bo‘lmagan boshqa ko‘plab imtiyozlarini ochadi. “Shubhasiz, bolalarning sport mashg‘ ulotlari, 
yopiq/tashqi havodagi mashg‘ulotlar, STEAM, SCIENSE, 2 va undan ortiq tillarni o‘rganish, moliyaviy va 
huquqiy savodxonlik, raqs va musiqa kabi darsdan tashqari mashg‘ulotlardagi faoliyatida sezilarli farq 
aniqlangan.
Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchining kundalik hayotining bir qismidir. Ular o‘quvchilar hayotida 
muhim rol o‘ynaydi. Ular o‘quvchilarning xulq-atvorini, maktabdagi faoliyatini, bitiruvni, muvaffaqiyatli 
kattalar bo‘lishning ijobiy tomonlarini va ijtimoiy jihatlarini yaxshilash orqali o‘quvchilar hayotiga ijobiy 
ta’sir ko‘rsatadi. Biz o‘qituvchilar sifatida sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning ta’limga ta’siridan xabardor 
bo‘lishimiz kerak”. Ushbu tadbirlarning aksariyati yuqorida muhokama qilingan mablag‘ etishmasligi 
sababli xalq ta’limi o‘quvchilari uchun ham mavjud emas. Xususiy maktab o‘quvchilari uchun mavjud 
bo‘lgan ba’zi faoliyatlar neyron aloqalarni yaratadi va o‘rganishning yangi usullarini shakllantiradi. 
Bundan farqli o‘laroq, davlat maktablari ham yaxshi ta’lim imkoniyatlari va o‘quvchilarga 
qatnashish imkoniyati beriladigan darsdan tashqari tadbirlarni taqdim etadi. Bundan tashqari, ba’zi davlat 
maktablari bugungi kunga qadar jamiyatimizda ko‘plab yirik nomlarni yaratishda muvaffaqiyat qozonishdi.
“Asosan standartlashtirilgan test ballaridan iborat zamonaviy ma’lumotlar tizimlari maktab sifatini 
buzadi. Ular maktabdan ko‘ra ko‘proq oila daromadi haqida gapirishadi. Ular yaxshi maktablar qiladigan 
ko‘p narsalar haqida juda oz gapirishadi. Masalan, o‘quvchilar o‘zlarini qay darajada xavfsiz his qilishlari, 

---