Oda genetikasiga doir masalalar to’plami

53 -masala.
*
Otasi gemofiliya bilan kasallangan qiz sog‘lom yigitga turmushga 
chiqqan. Ular 4 ta farzand ko‘rgan: 
a) Farzandlarning nechtasi sog‘lom? 
b) Qizlarning nechtasi sog‘lom? 
c) Gemofiliya bilan kasalangan o‘gil bolalar nechta? 
Masalaning yechlishi: 
Belgi
Gen 

---

ODAM GENETIKASIGA DOIR MASALALAR TO‘PLAMI 
43 
Gemofiliya
h 
Sog‘lom 
H 
Avval masalada keltirilgan shaxslarning shajarasini tuzamiz.
sog‘lom 
gemofilik 
sog‘lom
sog‘lom 
? ? ? ? 
Qizning ota-onasi 
P.
♀
X
H
X
H
x
♂
X
h
Y 
sog‘lom gemofilik
g. X
H 
X
h 
, YO
F
1
: X
H
X
h
X
H
Y
sog‘lom 
(tashuv)
so‘lom 
P.
♀
X
H
X
h
x
♂
X
H
Y
sog‘lom, (tashuv) 
sog‘lom 
g. X
H 
, X
h
X
H
, Y
F
2
: X
H
X
h 
- 
sog‘lom
X
H
X
h 
- 
sog‘lom (tashuv)
X
H
Y -
sog‘lom
X
h
Y -
gemofilik
a) Oilada 3 ta farzand so‘lom bo‘ladi. Ikkitasi haqiqiy sog‘lom, uchinchisi 
sog‘lom ammo gen tashuvchi. 
b) Qizlarning ikkitasi sog‘lom, faqat bittasi gen tashuvchi. 
c) Gemofiliya bilan kasallangan o‘g‘il bitta 
54-masala.
* 
Odamlarda ranglarni (asosan qizil va yashil) ajrata olmaslik 
(daltonizm) retsessiv d geni orqali, normal ajratish esa uning dominant alleli – D 
tomonidan boshqariladi. Daltonizm geni X-xromosomada joylashga. Daltonizm ayol 

---

ODAM GENETIKASIGA DOIR MASALALAR TO‘PLAMI 
44 
ranglarni normal ajratuvchi erkakka turmushga chiqqan. Ularning farzandlari qanday 
fenotipga ega bo‘ladilar? 
Masalaning yechilishi: 
Belgi
Gen 
Daltonizm 
d 
Ranglarni normal ajratish 
D 
Daltonizm geni X-xromosomada joylashgan. Ayol kishi daltonik bo‘lishligi 
uchun har ikki X-xromosomasida retsessiv d geni joylashgan bo‘lishi kerak. Erkak 
kishida X-xromosoma bitta va unda qanday allel joylashishiga qarab yo sog‘lom, 
yoki kasal bo‘ladi. Masala shartiga ko‘ra u sog‘lom, demak uning X-xromosomasida 
dominant allel joylashgan. Shularni hisobga olib, ota-ona genotiplarini yozamiz. 
P.
♀
X
d
X
d 
x 
♂
X
D
Y 
daltonik ranglarni normal ajratuvchi 
g. X
d 
X
D 
, Y 
F
1
: X
D
X
d
, X
d
Y 
fenotpik sog‘lom, daltonik 
ammo gen tashuvchi
55-masala. Ranglarni normal ajratuvchi ota-onalardan daltonik farzndlar 
tug‘ilgan. Ota-ona va bolaning genotipini aniqlang?
56-masala. Onasi tomonidan buvisi ranglarni normal ajratadi buvisi ranglarni 
normal ajratadi, buvasi daltonik, otasi ranglarni normal ajratuvchi oilaning o‘g‘il va 
qizi qanday genotipga ega bo‘ladi? 
57-masala. Jinsiy hujayralar hosil bo‘lishda onada X-xromosomalarning 
qutblarga ajralishi ro‘y bermagan holatda daltonik ayol bilan ranglarni normal 
ajratuvchi erkakning turmush qurishidan qanday farzand dunyoga keladi? Bolaning 
jinsi qanday bo‘ladi? 
Shu belgi bo‘yicha geterozigotali qiz ter bezlari bo‘lamagan yigitga turmushga 
chiqib, 4 ta farzandli bo‘lgan. Farzandlarning terisida ter bezlari bo‘lmadimi? 
Qizlarning nechtasi mazkur belgi bo‘yicha geterozigota hisoblanadi? 
58-masala. Odam terisida ter bezlarining bo‘lmasligi retsessiv, uning bo‘lishligi 
dominant belgi hisoblanadi. Bu belgilarning genlari X-xromosomada joylashgan. 

---