Oddiy differensial tenglamalarning analitik yechimini maple dasturi yordamida topish

* GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI AXBOROTNOMASI, 2016. 
№ 1 *
70 
ичишни, моддий фаровонликни ѐки аксинча бузғунчиликни тушунадиганлар сони тобора ортиб бормоқда. 
Жумладан инсон руҳиятини соғломлаштириш масаласи психологик муаммо кўринишида кун тартибига 
қўйилган.
1-
расм. Муомала маданиятининг ташкил этувчилари. 
Бу ўринда муомала маданияти нафақат фалсафий, педагогик, социологик, балки психологик 
хусусиятларга ҳам эга бўлиб, уни инсон кайфияти (руҳияти)га таъсири 2-расмда тасвирланган жараѐнларни 
ўз ичига олади.
2-
расм. Инсон кайфиятига таъсир этадиган жараѐнлар 
Баъзан айни пайтдаги вазият, кайфиятга (руҳиятга) қараб муомала қилиш ҳоллари кузатилади. Бунда 
ўйламасдан, юз – хотир қилмасдан (бетга чопарлик билан) гапириб қўйиш ҳоллари муомала маданиятига мос 
келмайди, битадиган иш битмай қолиши ѐки маданиятсизлик кўзга ташланиши мумкин. 
Муомала маданияти рағбатлантириш ѐки жазолаш ўз ўрни ва меъѐрида бўлишини, эхтиѐткорлик 
билан сўз танлай олишни талаб қилади. Айниқса, ўқувчи – ѐшлар орасида кам таъминланган оила вакили 
сифатида моддий ѐрдам беришда (пул, буюм, совға) аввал болани яхши ҳулқини, ўқиши ва фаоллигини 
таъкидлаб, бошқаларга ибрат қилиб кўрсатиб берилган (қиш фаслида, палъто, бош ва оѐқ кийим) совға жон – 
дили билан қабул қилинади. 
Бунинг ўрнида ―фалончи оила кам таминланганлар рўйхатида бўлган учун мана фарзандига қишги 
кийим‖ дейилса, боланинг кўнгли чўкади, хафа бўлади, ҳатто совғани олмай чиқиб кетган ҳолатлар 
кузатилган. Бу бола учун рағбат эмас, жазо ҳисобланади. Шунинг учун аввало ота – она, ўқитувчи – 
мураббий ва ѐши катта инсонлар болага бўлган муносабатда ўйлаб, эҳтиѐткорлик билан иш юритиши талаб 
қилинади. 
Мавзуга оид 50 нафар талаба ва 50 нафар турли фан соҳаси мутахассислари билан қуйидаги анкета 
сўровномасига жавоб олинди. 1. Узоқ умр кўришни қандай омилларга боғлиқлигини кўрсатинг? (кўпи билан 
5 та жавоб). Бу саволга 75 фоиз талабалар ва 80 фоиз ўқитувчилар ўзаро муносабат билан боғлашган. 2.Ўзаро 
муносабатга бефарқ қарайсизми? Бу саволга 100 фоиз йўқ дейилган жавоб олинди. 3. Муносабатни кўп 
бўлиши фойдалими? Бу саволга 63 фоиз фойдали; 37 фоиз кўп бўлиши ўзаро ҳамкорликни изидан чиқариши 
мумкин деган жавобни беришди. 4. Муомала маданиятининг психологик хусусиятларига нималар киради? 
Бу саволга: 1. чиройли сўз – 61 фоиз; 2. овознинг мулойимлиги – 20 фоиз; 3. камтарлик – 12 фоиз; 4. ташқи 
кўриниш – 7 фоиз. 5. Шахслараро эстетик маданиятни қандай тушунасиз? Бу саволга: 1. одоб-ахлоқ 
меъѐрлари сифатида – 83 фоиз; 2. гўзал (яхши) муносабат – 17 фоиз. 6. Кайфиятингиз қандай ҳолатларда 
ўзгаради? Бу саволга: 1. адолатсизлик – 54 фоиз; 2. маданиятсизлик – 37 фоиз; 3. жуда чарчасам – 5 фоиз; 4. 
оч қолсам – 4 фоиз.

---