Oddiy differensial tenglamalarning analitik yechimini maple dasturi yordamida topish

БИОЛОГИЯ МУТАХАССИСЛИГИДА ЎСИМЛИКЛАР ИНТРОДУКЦИЯСИ
ФАНИНИ ЎҚИТИШ МАСАЛАСИ 
Ҳ.Қ. Каршибаев 
Гулистон давлат университети 
E-mail:
 [e-mail] 
 
Интродукция жараѐни инсон томонидан танлаб олинган ўсимлик турини маданийлаштиришга 
қаратилган мақсадли фаолият ҳисобланади (Karpun, 2004). Интродукциянинг асосий вазифаси табиий 
флорада мавжуд бўлган манзарали, доривор, озиқ-овқат, эфир мойли, асал берувчи ва ем-хашак 
ўсимликларни аниқлаш ва уларни маданийлаштиришдир (Трулевич,1991; Тухтаев, Аллабердиев, 2013). 
Интродукция жараѐнининг тадқиқот объектлари бўлиб четдан олиб келинган ѐки маҳаллий табиий 
флорадан танлаб олинган ўсимлик (туркум, тур, кенжа тур, нав ва формалар) лар хизмат қилади (Понятия..., 
1971
; Karpun, 2004, Белолипов ва бош., 2011). Интродукция мазкур минтақадаги ўсимликлар таркибини ва 
генофондини кенгайтириш ҳамда инсон учун керакли бўлган ўсимлик турларини танлаб олиш имкониятини 
беради. Интродукция узоқ вақт ва куч талаб қиладиган жараѐндир. У маълум ҳудуд (регион) доирасида 
амалга оширилади (Белолипов ва бошқ., 2015).
Ўсимликлар интродукциясининг асосчиси А.Гумбольдт деб ҳисобланади (Базильевская, 1968). У 
1805 йили ўсимликни ватанидан бошқа жойга кўчиришда янги жойнинг 0 
o
С дан юқори ҳарорат йиғиндиси 
ўсимлик ўсган жойдан кам бўлмаган ҳолларда ижобий натижа беришини айтади. Шунингдек, у ўсимликни 
бир иқлим шароитидан бошқа иқлим шароитига ўтказишда оралиқ жойларда ўстириб, аста-секин босқичма-
босқич мослаштириб бориш лозим деган фикрни билдиради. А.Декандол (1855) ўсимлик турига қараб 
ҳарорат йиғиндисини аниқлашда ўсимликнинг ривожланиши учун энг минимал ҳолда +5 
o
С ва ундан 
юқори ҳарорат талаб қилинишини эътиборга олиш керак деб ҳисоблайди. 
Россияда иқлимлаштириш ишлари XIX асрнинг ўрталарида қайд этилади. 1860 йили 
―Акклиматизация‖ журнали чоп этила бошланди. Бу ишларнинг бошида турган А.Н.Бекетовнинг 
таъкидлашича, ўсимликни янги жойда иқлимлашди деб ҳисоблаш учун у репродукция жараѐнини тўлиқ 
ўташи ва етилган уруғ бериши лозим бўлади (Баханова, Намзалов, 2009). 
Ўзбекистонда ўсимликлар интродукцияси бўйича диѐрмизнинг етакчи интродуктор олимлари 
Н.Ф.Русанов, Т.И.Славкина, А.Усманов, И.В.Белолипов, Ю.М.Мурдахаев, Н.Ф.Русанов, Л.Ёзиев, 
Б.Ё.Тухтаев ва бошқалар томонидан қатор ўсимлик оилаларининг вакилларини маданийлаштиришга 
қаратилган муваффақиятли ишлар амалга оширилди (Русанов, 1949,1974; Белолипов, 1983,1989; Тухтаев, 

---