Oila pedagogikasi
Ekologiyaga oid hadislardan namunalar
|
Oila pedagogikasi. Hasanboyeva O
230
Ekologiyaga oid hadislardan namunalar Qo‘y boq, zero u seni boqadur. Bu tilsiz hayvonlar to‘g‘risida Ollohdan qo‘rqinglar. Ulami yaroqli holda mi- ninglar va (so‘yishga) yaroqli qilib (semirtirib) so‘yib yenglar. Dehqonchilik bilan shug‘ullaninglar. Dehqonchilik mu- borak kasbdir. Unga qo'riqchilami ko‘paytiringlar. Ekmoq niyatda qo‘lingizga ko‘chat turgan paytda behosdan qiyomat-qoyim bo‘lishi aniq bo‘lganida ham ulgursangiz uni ekib qo‘yavering. Beshta yomon hayvon bor. Ular hajda ham, tashqarida ham o‘ldiraveriladi: ilon, olaqarg‘a, sichqon, quturgan it, kalxat. Yirtqichlaming go‘shtlari haromdir. Qo‘y boqadur, tuya ahliga izzatdir (egasiga azizdir). Otning peshonasiga qiyomatgacha yaxshilik yozilgandir. Uni boqqan yaxshilik oladi. Suv muqaddas unsurlardan biridir. «Suvga tupurma, makruh bo‘ladi» degan naql otalarimizdan meros bo‘lib o'tgan. Islomda ichimlik suvi bilan ekin sug‘orish man etilganini yaqin-yaqinlargacha ko‘pchiligimiz bilmas edik. Tabiat va uning mahsullari inson uchun ekan, ulardan oqilona va odilona foydalanish kerak. Yerga, suvga, hayvonlar va nabototga bo‘lgan munosabatimizni tiklashimiz orqaligina Ona tabiatimizni asrab qolishimiz mumkin. Ekologiya kishilar hayotini mushohadai yangi fandir. Har bir kishi biror yerga ahlat yoki chiqindilami tashlashdan oldin o‘z xatti-harakati oqibatlarini o‘ylashi, tashqi muhit- ning yaxshi saqlanishiga javobgar ekanligini unutmaslik kerak! Har bir fuqaro kelajakga umid bilan qarashi lozim. 231 Tirik organizmlaming tashqi muhit bilan bog‘liqligi qa- dimdan ma’lumdir. «Ekologiya» atamasi nemis darvinisti Erness Gekkel (1834-1919) tomonidan 1866-1869 yillari ilk marta fanga kiritiladi. E.Gekkelgacha XVIII-XIX asr tabiatshunoslari biologiya fanining rivojlanishiga katta hissa qo‘shdilar, o‘simlik va hayvonlaming yashashi, tarqalishini o‘rganadilar, lekin ular «ekologiya» atamasini ishlatmagan edilar. «Ekologiya so‘zi (yunoncha-oykos-uy, yashash joyi, maskan, logos-fan) o‘z mazmuniga ko‘ra, uy haqidagi, o‘zining yashash joyi haqidagi fan» degan ma’noni anglatadi. Yanada umumiyroq ma’noda ekologiya-bu organizmlaming ulami o'rab turgan yashash muhiti o‘zaro munosabati (shu bilan birga ulaming boshqa organizmlar va turkumlar bilan o‘zaro bog‘liqligi xilma-xilligini o‘rganuvchi fandir). 1877- yilda nemis gidrobiologi K.Mebius (1825-1908) turli organizmlardan iborat biotsenoz ta’limotini ishlab chiqdi. 1895-yili daniyalik botanik E.Vanning ekologiya atmasini botanikaga kiritdi. Rossiyada tuproqshunosning asoschisi V.V.Dokuchayev (1846-1903) tabiiy zonalar yo‘nalishini ishlab chiqib, ekologiyaning rivojlanishiga salmoqli hissa qo‘shganlar. 0 ‘simliklaming turli guruhlarini, senozlarini o‘rganishda N.F.Levakovskiy, S.I.Koijinskiy, A.N.Gordyanin, LK.Pa- choskiy, A.N.Krasnov, N.I.Tanfilev, P.N.Krilovlar ham katta xizmat qilganlar. Keyinroq «fitosotsiologiya», «fitotsenolo- giya», ta’limotiga G.F.Morozov va V.N.Sukachevlar asos soldilar. XX asr boshlarida ekologiya fani tez sur’atlar bilan rivoj- lanadi. Dastlab o‘simlik va hayvonlar ekologiyasi alohida- o ‘rganilgan bo‘lsa, keyinchalik bir uyushma sifatida o‘rga- 232 niladi. Ch.Adams, V.Shelfordlar tomonidan hayvonlar ekolo- giyasiga oid qo'llanmalar yaratildi. S.A.Zernov (1913—1920) suv hayvonlarining gidrobiologiyasini o‘rgandi, ekologiyaning rivojlanishida D.N.Kashkarovning «Muhit va organizmlar uyushmasi» (1933) «Hayvonlar ekologiyasining asoslari» (1938) kabi asarlari muhim rol Download Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling