Oila pedagogikasi
|
Oila pedagogikasi. Hasanboyeva O
|
Diniy bayramlar.
Dunyodagi barcha dinlar o‘ziga xos bayramlaiga ega. Har bir dinning rivojlanib borishida bay- ramlaming ahamiyati kattadir. Islom dinida ikki asosiy hayit «Qurbon hayiti», «Ro‘za hayiti» ko‘p asrlardan buyon nishonlab kelinmoqda. Ro‘za hayiti. Ramazon — hijriy yil hisobining 9-oyi bo'lib, islomaq idalari bo'yicha bu oyda Olloh Muhammad alayhissalomga qur’onni vahiy qilgan ekan. Shuning uchun ham islom dunyosida ramazon muqaddas hisoblanib, bu oyda musul- monlar ro‘za tutishadi. Ramazon yakunida esa islomning katta bayramlaridan bin — Ro'za hayiti boshlanadi. Quibon hayiti. «Qurbonlik» - «yaqinlik» ma’noni bildiradi. Shuning- dek, qurbonlik Ollohning rahm-shavqatiga sazovor bo‘lish, unga minnatdorchilik bildirishni ifodalovchi marosimdir. Islom dini taraqqiy etgan sari quibon hayiti musulmonlar birlashadigan, hamdard bo‘ladigan kunga ham aylana borgan. Shuning uchun musulmonlaiga farz bo‘lgan beshinchi rakun - hajni ado etadigan, yani Islomning mu-qaddas joylarini ziyorat etadigan asosiy kunga ham aylangan. Qurbon hayiti munosabati bilan 1990-yil 0 ‘zbekiston Prezidenti Farmoni 165 asosida ilk bor mamlakatimizdan 500 kishining Saudiya Arabistondagi Makka va Madinaga borib, haj qilish sharafiga muyassar bo‘lishdi. Islom odatiga ko‘ra, hajga borgan, ya’ni muqaddas Ka’bani ziyorat qilgan kishilar Vataniga xoji faxriy unvoniga ega bo‘lib qaytishadi. Islom hayitlarining bosh marosimi tong saharda namoz- gohlarda, masjidlarda o‘qiladigan «hayit namozi»dir. Musul- monlar hayit namoziga toza, chiroyli kiyimlar kiyib, xush- bo‘y atir-upalarni sepib, yaxshi kayfiyat va ezguniyatlar bilan chiqishadi. Awal «Bomdod namozi» o‘qiladi, so‘ng imom Xatiblar kishilami ezgulikga da’vat etuvchi ma’ruzalar o‘tka- zadilar. Undan keyin esa asosiy «hayit namozi» o‘qiladi. Namoz o‘qish marosimidan keyin hamma bir-biri bilan ko'rinib, hayit bilan qutlaydilar. Hayit namozidan chiqqanlar yaxshi kayfiyatda uylariga berib, oila a’zolari, ota-onalari, farzandlarini hayit bilan qutlab, «hayitliklar» sovg‘a qilishadi. Bu ulug‘ ayyomda ustozlar ziyorat qilinadi, marhumlami xotiralab, duolar o'qiladi, qarindoshlar xolidan xabar olinadi, bemorlar, keksalar holidan xabar olinadi. Hayit kunlari odamlar orasidagi gina va arazlar unutiladi. Hayit kunlari kambag‘al, beva-bechora, yetim-yesirlarga xayriya va sadaqa berish savob hisoblanadi. Hayit kunlarida Toshkent shahrida Toshkent viloyatining ba’zi joylarida «kelin ko‘rish» yoki «kelin salom» deb nomlangan marosim o'tkaziladi. Bu marosim quyidagicha o'tkaziladi. Yolg'on arafa kuni kelinning ota-onasi qizi kelin bo‘lib tushgan xonadanga yo‘q lov yuborishadi. Bu bilan ular qudalami, kuyovni qizlarini muborak ayyom bilan qutlay dilar. 0 ‘z navbatida kuyov xonadonidagilar ham o'zlari pishirgan shirinliklardan qudalarinikiga berib yuborishadi. 166 Toshkentda hayit kunlarida yangi kelinchak tushgan xona- donda dasturxon yuksak mahorat bilan bezatiladi. Hayit kuni erta tongda turgan kelinchak, yuvinib-taranib, eng chiroyli liboslarini kiyadi, boshiga harir mato yopib, xonadon a’zolariga salom beradi va dasturxonga taklif etadi. Shundan so‘ng kelin ko‘rish marosimi boshlanib ketadi. Qarindosh urug‘lar, tanish-bilishlar, qo‘ni-qo‘shnilar birin- ketin «kelin ko'rgani» kela boshlashadi. Kelinchak ulaming har biriga alohida salom beradi. Mehmonlar bu salomga javoban «Ko‘p yashang», «Baxtli bo‘ling» deb aytishadi. Bu marosim ishtirokchilari xotin- qizlar hisoblanadi. Keluvchilami soni ko‘p bo‘lgani uchun mehmonlar kelin qo'lidan bir piyola choy ichib, yaxshi niyatlar aytib, fotiha qilishgach o‘rinlaridan turadilar. Tur- mushga chiqmagan qizlar bu marosimdan uy ichini qanday bezatish, shirinliklar pishirish, kelinlarga xos uyatchanlik, xayolilik, muomila, kiyinish madaniyatini o‘rganadilar. Ayollarga esa kelinlik damlarini yodga olib, kelinchak bilan yaqindan tanishadilar. Oxirgi paytlarda bu marosimda ham kim o‘zarga tarzida «oshir-oshir» yo‘qlovlar rusmga aylanib bormoqda. Bu marosimdan ko‘zlangan maqsad, boylikni ko‘z-ko‘z qilish emas, balki qizlarimizni turmushga tayyor- lash, kelinchaklami pazandalikga, uy tutishga, mehmon kutishga o‘rgatishdir. Sho‘rolar davrida diniy odat va bayramlar taqiqlanib kelindi. Mustaqillik tufayligina jamiyatmizda ro‘y bergan mafkuraviy o‘zgarishlar bois yurtimizda diniy bayramlar hayit marosimlari ekin — ochiqchasiga o‘tkaziladigan bo‘ldi. 1992- yil 27-martda 0 ‘zbekiston Prezidentining «Ro‘za hayitini dam olish kuni deb e’lon qilish to‘g‘risida»gi Farmoni e^lon qilindi. 1992-yildan boshlab, «Ro‘za hayiti» bilan birga 167 «qurbon hayiti»ning birinchi kuni dam olish kuni deb e’lon qilindi. Download Do'stlaringiz bilan baham: 
|