Old Osiyo san’ati

Kohin haykalchasi
22
i

kal va relyeflar hayotiyligi bilan xarakterianadi. U lard a pro p o rsiy alar to ‘g ‘ri, 

x3tti-h a ra k a tla r tab iiy , d e ta lla r a n iq va d e k o ra tiv p la n d a ish lan g an . S hu 
0 rin d a S arg o n q a d im iy h ay k ali, S e m it p o rtre ti d iq q a tg a sazovordir.
Bu d a v rd a ste la o ‘m a tis h k en g o ‘rin n i egallagan. B u lar ich id a N a - 
ram sin stelasi m a sh h u r. M il. av. 2 3 0 0 -y illard a y aratilg an b u yodgorlik 
bugungi k u n d a Parijdagi L u v r m u zey id a sa q la n a d i. S tela p o d sh o N a ra m - 
sin n in g to g ‘li q a b ila la r u stid a n erish g an g ‘alabasiga b ag ‘ish lan g an . Bir 
to 'd a jangchila^ga b o sh b o 'lib k e ta y o tg a n N a ra m sin va ja n g c h ila r h a - 
rakati tabiiy c h iq q a n , tog* m a n z a ra si, ta b ia t k o ‘rinishi h a m re ly e f k o m - 
pozitsiyasi hayotiyligini o sh irad i.
R elyeflarda esa tarix iy v o q e ala r, ja n g yurishlari ish lan g an . Bu yerda 
d u m a lo q h ay k altaro sh lik va g lip tik a keng ta rq alg a n .
Bobil 
(Vavilon). 
M eso p o ta m iy a n in g yangi b o sq ich i H a m m u ra p i d a v - 
riga t o ‘g ‘ri keladi. M il. av. II m in g yillikda M e so p o ta m iy a d a h u k m ro n - 
lik qilgan H a m m u ra p i (1 7 9 2 —1750-yillar) d a v rid a Bobil (V avilon) shahri 
d av latn in g h a m siyosiy, h a m m a d a n iy m ark azig a a y lan d i. M e so p o ta m i- 
ya o 'z in in g rivojining yangi b o sq ic h in i b o sh id a n k ech ird i. H a m m u ra p i 
ustalik va ayyorlik b ila n M e so p o ta m iy a yerlaridagi m a y d a d av la tla m i 
bosib o lib , yaxlit Bobil d av latin i y aratish g a m u y assar boMdi. A yni shu 
davrda M e s o p o ta m iy a n in g sh im o lid a T ig r d a ry o sin in g o ‘rta o q im id a
bo sh q a b ir davlat O ssuriya rivojlana b o sh lad i. K u c h -q u d ra tg a to 'lg a n
paytda esa u M isr, F a la stin , S u riy a, F inikiya, U ra rtu , Bobil va E lam
yerlarini o 'z ig a q a ra tib , q u d ra tli q u ld o rlik d a v latig a ay lan d i. H a m m u ra p i 
q o n u n la rin in g m a tn i o ‘yib ish lan g an to s h ta x ta va u n in g yuqori q ism i- 
dagi H a m m u ra p in in g q u y o sh xudosi S h a m a sh o ld id a tu rg a n p ayti ta s- 
virlangan stela h a m d a v rn in g n o d ir y o d g o rlik lard an h iso b la n a d i. U n d a
har ikki o b razn in g h a m kiyim i, so c h lari, xarakteri a n iq k o ‘rsatilgan. H a m -
23

Ibodat qilayotgan kishi 
haykali. Er. av. XVI I I asr. 
Parij. Luvr.
m u rap i o z g ‘in , k o ‘zlari ichiga 
tushib ketgan holda o ‘ziga ju d a
o ‘x s h a tib is h la n g a n . Ib o d a t 
qilib tu rg a n kishi p o rtre ti ham
y ax lit f o rm a la r d a is h la n g a n
b o ‘lis h ig a q a r a m a y , j o n l i
c h iq q a n . « Ib o d a t q ila y o tg a n
h u k m d o r h a y k a li» ( S o ‘z a ) 
o ‘zin in g yaxlit bad iiy y ech im i, s h a k lla m in g ifodaligi h a m d a tasvirlanuv- 
c h in in g ibodat paytidagi yig‘in c h o q h o la ti m o h iro n a tasvirlangan.
O ssuriya. D ajla d a ry o sin in g y u q o ri o q im id a jo y la s h g a n O ssu riy a 
e ra m iz d a n a w a lg i I m in g yillikda O ld O siyodagi yirik q u ld o rlik davlatiga 
aylangan. M il. a w a lg i V II asrd a u o ‘z in in g e n g g u lla g a n davrini b o sh id a n
k e c h iig a n . S hu d av rd a u n in g y e rla rid a h a sh a m a tli saro y , ib o d a tx o n a la r 
vujudga keldi, su ro n li ja n g la r, ov m a n z a ra larin i ifodalovchi hayajonli 
b o ‘rtm a tasv irlar yaratildi. H ozirgi X o rso b o d d a saq lan ib q o lg an D u r- 
S h a rru k e n saroyi xaro b alari shu d a v r m o n u m e n ta l m e ’m o rch ilig in in g
m u h im yodgorligidir. U n in g x a ro b a la rd a y etib kelgan qism i h a m shu 
d a v r m a h o b a tli q u rilish id an d a lo la t beradi.