Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

X = ⁴-⁴ 60 = 26 4g CO,
100 ' •


2.6- §. Valentlik

Kimyoviy formulalami to'g'ri yozish uchun elementlaming va­ lentligini bilish kerak... Valentlik" tushunchasi kimyo faniga o'tgan asming o'rtalarida Franklin tomonidan kiritilgan. Ayni element­ ning bir atomi boshqa elementning bir yoki bir necha atomlarini biriktirib olishi yoki birikmalar tarkibidagi boshqa element atom­ lari o'mini olishi mumkin. Elementlaming bu xususiyati ularning valentligi bilan ko'rsatiladi.

Valentlik birligi sifatida vodorod atomining valentligi qabul qi­ lingan. Vodorod barcha birikmalarda bir valentli bo'ladi. Vodorod bilan birikma hosil qilgan elementlaming valentligi shu birikmadagi vodorod atomining soniga qarab aniqlanadi. Masalan: HCI, H₂S,

3
NaH. NH • CH₄
birikmalarda xlor bir valentli. oltingugurt ikki

valentli. azot uch valentli, uglerod to'rt valentlidir.

Ko'pchilik elementlar vodorod bilan birikma hosil qilmay, kis­ lorod bilan birikma hosil qiladi. Kislorod barcha birikmalarda ikki valentli hisoblanadi. Kislorod bilan birikmalar hosil qilgan ele­ mentlaming valentligi kislorodning valentligiga qarab aniqlanadi.
Masalan: K₂0 . CaO, Fe₁0 ₃, CO •₂ P₂0 ₅, Mn₂0 ₇, Os0 ₄ birik­
malarida kaliy bir valentli, kalsiy ikki valentli, temir uch valent­ li, uglerod to'rt valentli. fosfor besh valentli, marganes yetti valentli va osmiy sakkiz valentlidir. Valentlik doimo butun (I, 2, 3, 4, 5, 6 ...) sonlarga teng bo'ladi. Elementlaming valentligini valentligi ma'lum bo'lgan boshqa elementning valentligiga qarab
ham aniqlash mumkin. Masalan, MgC l ₂, MnC l₁ , KCI, CC1₄ larda xlor bir valentligi ma'lum bo'lsa, magniy ikki valentli, marganes ikki valentli, kaliy bir valentli. uglerod to'rt valentli bo'ladi.
O'zaro birikuvchi elementlaming tabiatiga va reaksiya sharoiti­ ga qarab, valentlik o'zgarishi mumkin. Masalan, nitrat kislota metallar bilan reaksiyaga kirishganda metallning aktivligiga va kislotaning konsentrat iyasiga qarab hosil bo'lgan birikmalarda azot I, 2, 3, 4, 0 valentlikka ega bo'lishi mumkin. O'zgaruvchan valentli elementlarning yuqori valentligi davriy sistemadagi element joylashgan gruppa raqamiga teng bo'ladi. Masalan. IV gruppadagi uglerodning yuqori valentligi IV, V gruppadagi fosfoming yuqori valentligi V, VI gruppadagi oltingugurtning yuqori valentligi VI, VI I gruppadagi xloming yuqori valentligi VII bo'ladi.