Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

Modda sirti katta-kichikligining reaksiya te:digiga ta'siri. Agar

reaksiyaga kirishayotgan moddalardan biri qattiq modda bo'lsa, bunday reaksiyani tezlatish uchun qattiq moddaning sirtini katta­ lashtirish (moddani maydalash) kerak. Qattiq moddaning sirti qancha katta bo'lsa, reaksiyaga kirishayotgan ikkinchi moddaning zarrachalari bilan to'qnashish ehtimolligi shuncha oshadi, zarra­ chalar qancha tez to'qnashsa, reaksiya shuncha tez boradi.

2. 
   Reaksiya teztigining konsentratsiyaga bog'liqligi. lkkita modcla o'zaro kimyoviy reaksiyaga kirishishi uchun ularning molekula­ lari (zarrachalari) to'qnashishi kerak. Lekin hamma to'qnashish ham kimyoviy reaksiyaga olib kelaverrnaydi, chunki modda zarra­ chalarining energiyasi teng bo'lmaydi. Ularclan ba'zilaricla kam ener­ giya bo'lganidan passiv, ba'zilarida ortiqroq energiya bo'lganidan aktiv bo'ladi. Moddaning aktiv zarrachalari o'zaro to'qnash­ gandagina kimyoviy reaksiya sodir bo'ladi. Reaksiyaga kirishayot­ gan moddalarning konsentratsiyasi qancha yuqori bo'lsa, to'q­ nashuvJar soni shuncha ko'p bo'Jadi. To'qnashuv]ar soni ko'p bo'lgandan keyin reaksiyaning tezligi ham ortadi. Reaksiyaga ki­ rishuvchi moddalar konsentratsiyasining o'zgarishi bilan reaksiya tezligining o'zgarishini o'rganish natijasida 1867-yilda massalar ta'siri qonuni kashf etildi: kimyoviy reaksiyaning tez/igi (o· armas temperaturada) reaksiyaga kirishayotgan modda/arning konsen­
   

tratsiyalari ko'paytmasiga to:g'ri proporsionaldir. Agar A + V = S
reaksiyada to'qnashuvchi A va V moddalarning konsentratsiya­ larini [A) va I BJ bilan belgilasak, reaksiyaning tezligi V = k Ch IA) · [BJ bo'lib, k - tez/ik konstantasi deb ataladi. U reaksiyaga
kirishuvchi moddalaming tabiatiga, temperaturaga, katalizatoming bor-yo'qligiga bog'liq. Agar reaksiyaga kirishuvchi har qaysi mod­
daning konsentratsiyasi I ga teng bo'lsa, V = k bo'ladi, ya'ni tezlik konstantasi [A] = I va f V) = I bo'lgandagi tezlikni ko'rsatadi.

2.