Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus
Download 0.77 Mb.
|
Anorganik kimyo Tashev [uzsmart.uz]
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xloming fizik xossalari.
- Xloming kimyoviy xossalari.
- Ogir
|
9.2- §. Xlor
Xlorning tabiatda uchrasbi. XJor faol element bo'lganligi uchun tabiatda erkin holda uchramaydi. Xloming tabiatda uchraydigan asosiy birikmalari NaCl - osh tuzi, KCI - silvin va KCI · MgCl•2 6 H 20 - kamallitdir. Tuz konida osh tuzi bilan bir qatorda silvin va kamallit tuzlari ham bo'ladi. Osh tuzining asosiy konlari Don basda, Janubiy Uralda, Orenburg shahri yonida, Kavkazda; O'rta Osiyoda va Qozog'istondadir. Osh tuzi suvda yaxshi erigani uchun ko'llarda, dengizlarda ko'proq to'plangan. Dcngiz suvlarida 3,5% osh tuzi bo'ladi. Ko'llarda esa 26%. XJorning oltita izotopi bor: tabiiy xlor CP5 (75,53%) va C P7 (24,7%) dan iborat. Qolgan izotoplari Cl-16, Cl38, CP'I, C l40 lar radioaktivdir. Xlorni birinchi bo'lib 1774-yilda Sheyelye topgan. Xloming fizik xossalari. Oddiy sharoitda xlor och sabzarangli, o'tkir hidli va zaharli gaz. Xlor havodan 2,5 marta og'ir. Atmosfera bosimida sovitilganda xlor - 34 °C da, 4 atm bosimda esa O °C da suyuq holatga o'tadi. Suyuq xlor bosim ostida po'lat ballonlarda saqlanadi. Suyuq xlorning solishtinna og'irligi d = 1,47 g/sm3, suyuq xlor - 34 °C da qaynab, - IO I °C da qotadi. I hajm suvda uy temperaturasida 3 hajm gaz holdagi xlor eriydi. Agar bu erit- ma -8 °C gacha sovitilsa, Cl2 • 8H20 tarkibli rangsiz kristallar ajralib chiqadi. Xlor organik moddalarda, ayniqsa, uglerod ( IV) xloridda yaxshi eriydi. Xloming kimyoviy xossalari. Xlor eng faol metallmaslar jum lasiga kiradi. Xlor kislorod, azot, uglerod va iridiydan boshqa ba rcha elementlar bilan bevosita birikadi. Azot, uglerod, kislorod, iridiy bilan hosil qiladigan birikrnalari bilvosita yo'llar bilan olina di. Inert gazlar bilan xlor reaksiyaga kirishmaydi. Quruq holatdagi xlorning faolligi nam holdagi xlornikiga qaraganda kam bo'ladi. XJoming tashqi eJektron qavatida 7 ta elektron bo'lgani uchun kimyoviy birikrnalar hosil qilganda xlor bir elektron qabul qilib manfiy bir valentlik yoki I, 3, 5, 7 elektron chiqarib, musbat I, 3, 4, 5, 6, 7 valentlik namoyon qiladi. Ko'pgina oddiy moddalar, masalan, natriy, mis, temir, qalay, sunna, fosfor kabilar xlorda yonadi. Suyuqlantirilgan natriy xlor yig'ilgan idishga tushirilsa, natriy yonib, natriy xlorid tuzini hosil qiladi: 2e 2Na + C12 = 2NaCI Kukun holdagi temirni qizdirib, xlorli idishga tushirsak, temir yonib, temir (III) xlorid tuzini hosil qiladi: Je-2 I i 2Fe + 3Cl2 = 2FeC l3 Agar maydalangan surma kukunini xlorli idishga sepsak, sur ma ko'zni qamashtiradigan alanga chiqarib yonadi va idish ichi og'ir oq tutunga to'ladi: I W 6e 2Sb + 3Cl2 = 2SbCl 3 Ingichka mis simni qizdirib, xlor yig'ilgan idishga tushirsak, mis sim yonib, mis (II) xlorid tuzini hosil qiladi: 2e = I • Cu + Cl2 C uC l 2 Qizdirilgan fosfor xlorda yonib, fosfor (Ill) xlorid va fosfor (V) xlorid hosil qiladi: 2P + 3Cl2 = 2PCl 3; 2P + 5Cl2 = 2PCl 5 Vodorod xlorda yonib, vodorod xloridga aylanadi: H2 + Cl2 = 2HCI 6e Agar vodorod va xlor gazlarining baravar hajmda aralashtirilgan aralashmasiga gugurt chaqilsa yoki quyosh nuri ta'sir qilsa, xlor ning vodorod bilan birikish reaksiyasida portlash sodir bo'ladi. Og'ir metallar xlor bilan juda sust birikadi. Sekin bo'lsa ham xlor, hatto, oltin bilan ham reaksiyaga kirishadi: I t 2Au + 3C l2 = 2AuCl 3 Xlor suvda eritilganda suv bilan kimyoviy reaksiyaga kirishadi va ikki xii kislota hosil qiladi: Cl2 + H2O HCI + HCIO Hosil bo'lgan HCIO - gipoxlorit kislota beqaror bo'lib, qorong'ida ham asta-sekin parchalanadi: HCIO = HCI + 0 Quyosh nuri ta'sirida bu reaksiya juda tez boradi. Hatto erit madan kislorod mayda pufakchalar holida chiqishini ko'rish mumkin. Xlor organik moddalar bilan ham juda oson reaksiyaga ki rishadi va xlorli organik birikmalar hosil qiladi. Xlor murakkab moddalarni ham oksidlaydi, masalan: 2 2 3 Fe2+ c1- + Cl 0 = Fe3+c 1- H2SO 3 + Cl1 + H2O = H2SO4 + 2HCJ Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|