Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

Назорат оралиғи (Span of control).
Назорат оралиғи ёки бошқарув оралиғи устунга жавобгар бўлган бўйсунувчилар сонини англатади. Назорат оралиғи дарҳол юқори мансабдор шахсга ҳисобот берадиган бўйсунувчилар сонини англатади.
Бошқача қилиб айтганда, агар менежерда бешта бўйсунувчи бўлса, бошқарув оралиғи бештани ташкил қилади.
Бир қатор омиллар назорат оралиғига таъсир қилади. Буларга:
(а) менежернинг имкониятлари бошқариш муддатини чеклайди: ҳар қандай менежер фаолиятини бошқариш қобилиятида жисмоний ва ақлий чекловлар мавжуд.
(b) менежернинг иш юкининг табиати. (28-расм).


менежернинг иши (manager's work)


якка иш тадбиркорлик бошлиқлар
назорат
(баъзи режа- (фаолияти ташқи ва ҳамкасблар
лаштириш) аниқликлар) билан ўзаро
алоқалар


назоратда ушлаб тураолмайдиган ишлар

28-расм. Менежернинг иш юкининг табиати


(c) бўйсунувчиларнинг географик тарқалиши: тарқоқ жамоалар назорат қилиш учун кўпроқ ҳаракат талаб қилади.
Баланд ва текис ташкилотлар. (Tall and flat organisations).
Сўнгги тенденциялар менежмент даражасидаги ташкилотларни кечиктиришга қаратилган. Бошқача қилиб айтганда, технологик ташкилотлар натижасида баланд бўйли ташкилотлар (кўплаб бошқарув даражаларига ва тор назорат оралиғига эга) текис ташкилотларга айланмоқда (бошқарув даражаси камроқ ва бошқарув доираси кенгроқ) ўзгаришлар ва олдинги ходимларга кўпроқ қарор қабул қилиш ваколатларини бериш.
Бошқариш концепцияси скалалар занжирининг узунлигига таъсир қилади.
-Скалалар занжири-бу энг катта энг кичигигача бўлган буйруқ занжири.
-Баланд ташкилот-бу унинг ҳажмига нисбатан кўп сонли бошқарув иерархиясига эга бўлган ташкилотдир. Бу тор назорат оралиғини англатади.
-Текис ташкилот-бу унинг катталигига нисбатан камроқ иерархик даражаларга эга бўлган ташкилот. Бу назоратнинг кенг доирасини англатади.
Ушбу ташкилий шаклларнинг афзалликлари ва камчиликларини қуйидагича умумлаштириш мумкин. (29-расм).




бош ижрочи
(chief executive)




катта бошқарувчи
(senior management)




ўрта бошқарув
(middle management)




назорат бошқаруви
supervisory management
Текис (Flat)


Баланд (Tall)