Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил " " даги

Бизнес-жараёнларниўзгартириш.Бизнес-
жараённирақамлиўзгартиришнингмазмунивазифаларнижараёнкўрсаткичлар
иўртасидаузатишжараёниниавтоматлаштиришданиборатбўлиб, 
буниаллақчонларБПМC 
(БусинессПроcессМанагементСуите) 
синфидагитизимларёрдамидабажаришмумкинбўлган.Рақамлиўзгартиришни
нгиккинчибосқичиалоҳидаоперацияларнибажаришниавтоматлаштиришҳис
обланади. 
Масалан, 
мижознингишончлилигинибаҳолаш, 
худдиўқувкурситингловчилариорасидатестсиновиўтказишкаби, 
автоматикравишдаамалгаоширилади. 
Операцияларниавтоматлаштиришучункўпинчаматематикалгоритмларёкиҳа
ттосунъийинтеллектасосидамустақилравишдақарорқабулқиладиган 
«рақамлироботлар» фойдаланилади. 
Айтишмумкинки, рақамлииқтисодиёт: 
1. учтасегментдакўрибчиқилади (яъниқаердаривожланади): 
➢ реал товарлар ва хизматлар таъминотчилари ва харидорлари сектори; 
➢ дастурий таъминот ва технологиялар ишлаб чиқувчилар сектори; 
➢ қонунчилик базаси, кадрлар тайёрлаш тизими, барча турдаги 
маълумотлар узатиш ва сақлаш каналлари кўринишидаги инфратузилма. 

---

18 
➢ қуйидаги 
йўналишларни 
ўз 
ичига 
олади 
(яъни 
нима 
ривожлантирилади): 
➢ Бигдата; 
➢ сунъийинтеллект; 
➢ блокчейн; 
➢ кванттехнологиялари; 
➢ ишлабчиқариштехнологиялари; 
➢ саноатинтернети; 
➢ робототехника; 
➢ симсизалоқа; 
➢ виртуалреаллик. 
Бумантиққариояқилганҳолда 
«кимучун» 
ривожланишсектсиясиниқўшибқўйишниистардик. 
Буатамагакўпроқузил-
кесилликбахш этганбўларди. 
«Big 
data» 
соҳасидаасосиймуаммоушбумаълумотларниқўллашбўйичавазифанингаввал
бошданқўйилишисаналади. 
Виртуалдунёбиланўзароалоқаларсифатидарақамлииқтисодиётданрақам
лимоделлаштиришвабуюмларинтернетигача. 
Албатта, 
миллийиқтисодиётдамиллийкриптовалютакўринишидагирақамливалютасиз
амаллаббўлмайди. 
Кўплабахбороттизимлариоперацияларниинсонданкўраяхшироқ, 
тезроқваарзонроқбажаради, 
бу 
эсахатоларсониниминималлаштиришбиланбирпайтдамисликўрилмагандара
жадатезкорҳаракатқилишга 
эришишимкониниберади. 
Талабаларгаёрдамберишучунробот-ёрдамчилар, 
робот-
журналистларваҳаттовазифаларниодамларданкўрасамаралироқтақсимлайди
ганробот-раҳбарларгамисоллармавжуд. 
Уёкибужараёндавомидабир-
бирибиланўзароалоқақиладиганахборотсервисларитўпламисервисбизнес-
жараёнларинирақамлиўзгартиришнингнатижасиҳисобланади. 
Кўплаббанкларҳозирдақарзолувчинибаҳолашжараёнлариниинсоништироки
сизамалгаоширмоқда. 
Янгишаклагикомпаниялардатаксичақиришдамижозваҳайдовчиўртасидагиба
рчаўзароалоқаларахбороттизимиёрдамидаамалгаоширилиб, 
одамиштирокиҳаттокўздаҳамтутилмаяпти. 
Лекинбизнес-
жараёнларданодамлариштирокинидоимҳамтўлиқистисноқилишмумкин 
эмас. 
Бундарақамлиўзгартириштезкоррежимдамаълумотлартўплашгаимконберад
иваробототехникатехнологиялариёрдамидарақамлиалоқаканалларибўйичам
асофадантуриббошқаришитаъминлайди. 
Бундайўзгаришларгамисолларнихизматларсоҳасида, 
нефтқазибчиқариш, 
электр энергетикасиваишлабчиқаришдакузатишмумкин. 
Рақамли ахборотга асосланадиган асосий технологиялардан бири бу – 

---

19 
буюмлар интернетидир. Яъни, кўплаб маиший ускуналар электр тармоғига 
уланганлиги одатий, лекин иккинчи даражали ҳисобланади, моддий 
дунёнинг тобора кўплаб объектлари интернетга уланмоқда, бу эса ахборот 
тўплаш ва ҳатто бу объектларни масофадан туриб бошқаришни ҳам 
таъминламоқда. Амалда интернетда ташқи дунё ва объектнинг турли 
кўрсаткичларидан иборат бўлган жисмоний объектнинг виртуал нусхаси 
пайдо бўлиб, ушбу объектни интернет орқали бошқаришга имкон бермоқда.
Буюмлар интернетига мисол қилиб, масалан, техник ёрдам ҳизматида 
аниқланган бузилишлар ва режадан ташқари таъмирлаш доирасида 
алмаштириш лозим бўлган эҳтиёт қисмлар рўйхатини юборадиган виртуал 
маълумотлар узатиш тизимини келтириб ўтиш мумкин 
Шубҳасизки, рақамли иқтисодиёт робототехника билан чамбарчас 
боғлиқ. роботларнинг инсонлар ҳаётидаги иштироки фантастлар томонидан 
кўп марта муҳокама қилинган, лекин ҳозирда роботлар бизнинг реал 
ҳаётимизга кириб келмоқда. Одамлар ишлаб чиқаришда бажарадиган оддий 
функтсияларни уларнинг ўрнига бажариш хатолар сонини камайтириш 
ҳамда ишларни бажариш тезлигини оширишга имкон беради. Сир эмаски, 
кўплаб саноат компаниялари йиғув линиялари ва логистикада 
робототехникани фаол қўллайди, бу инсон омилининг аҳамиятини 
пасайтириш ва минимал сонда одамлар жалб қилишга имкон беради. 
Саноат роботлари қийматини (баҳосини) пасайтириш уларни 
қўллашдан иқтисодий самарадорликка эришиш имконини яратади ва 
одамлар амалда қандай қилиб механизмлар автоматик режимда инсон 
иштирокисиз маҳсулот ишлаб чиқаришини кузатиб туришига тўғри келади, 
холос. 
Германияда ҳаттоки Индустрй 4.0 атамаси ҳам пайдо бўлган бўлиб, у 
автоматлар ишлаб чиқариш жараёни доирасида ўзаро алоқа қиладиган 
тўлиқ автоматлаштирилган ишлаб чиқариш ва логистика тармоқлари 
тузишни кўзда тутади. Робототехника, буюмлар Интернети, сунъий 
интеллект ва 3D-босманинг уйғунлашуви ҳозирги пайтда кроссовкадан 
тортиб автомобилларгача бўлган маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича тўлиқ 
механизатсиялашган фабрикалар қуришга имкон бермоқда.