Olimov xursand 99 742 42 99 1

Qattiq modda gaz va suyuqlikdan farq qilib, mexanik mustaxkamlikka, aniq hajmiy o‟lcham va shaklga ega. 
 Diffuziya – bir modda molekulalarining boshqa modda molekulalari orasida tarqalishi. Masalan: Qandning suvda 
erishi yoki hidning havoda tarqalishi. 
 
 
HODISA 
 
Tabiatda sodir bo‟ladigan har qanday o‟zgarish hodisa deyiladi. Hodisalarning turi ko‟p. Biz uchun muhimi 2 ta: 

Fizikaviy hodisa 

Kimyoviy hodisa 
Fizikaviy hodisa 
Moddaning tarkibi o‟zgarmasdan sodir bo‟ladigan hodisalar fizikaviy hodisalar deyiladi. 
Masalan: suvning bug‟lanishi, qaynashi, muzlashi, shishaning suyuqlanishi yoki sinishi, yirik toshning maydalanishi, 
temirning bolg‟alanganda shaklining o‟zgarishi, J
2
ning sublimatlanishi, yog‟ning qotishi, havoni sovutib kislorod olish, 
sementning qum bilan aralashishi, qrovning tushishi, simning cho‟zilishi kabilar. 
Sublimatlanish – moddalarning qattiq holatdan to‟g‟ridan to‟g‟ri suyuqlanmasdan gaz holatga o‟tish hodisasidir.
Sublimatlanish quyidagi moddalarda kuzatiladi: “quruq muz” – CO
2
, yod va naftalin. 
Fizikaviy hodisalarda: 
 Modda yoki jismning alohida xossalari: moddaning agregat holati, shakli, hajmi, joylashish holati o‟zgaradi. 
 molekula va atomlar saqlanib qoladi. 
Shuni aytib o‟tish kerakki, yangi moddalar hosil bo‟lishiga olib keluvchi ba‟zi jarayonlar ya‟ni yadro reaksiyalari fizikaviy 
hodisa hisoblanadi va ularni yadro fizikasi o‟rganadi. 

---

OLIMOV XURSAND 
 99 742 42 99 
5 
 
Kimyoviy hodisa 
Moddalarning tarkibi o‟zgarishi bilan boradigan hodisalarga kimyoviy hodisalar deyiladi. 
Masalan: qog‟ozning yonishi, sutning achishi, temirning zanglashi, alyuminiy simning havoda qorayishi, 
oxaktosh(CaCO
3
)ni qizdirib kuydirilgan oxak(CaO) olish, kislotadan vodorodni siqib chiqarish, shishani pishirish, 
shakarning ko‟mirlanishi, barcha yonish reaksiyalari. 
Kimyoviy hodisalarni ko‟pincha quyidagi o‟zgarishlardan bilib olish mumkin: 

Rang, hid, modda holatining o‟zgarishi; 

Suvda erimaydigan cho‟kmalarning hosil bo‟lishi; 

Gaz hosil bo‟lishi; 

Issiqlik chiqishi yoki yutilishi; 
Kimyoviy hodisalarda: 
 bir modda boshqa moddaga yoki moddalarga aylanadi; 
 molekulalar saqlanib qolmaydi, faqat atom saqlanib qoladi. 
Barcha kimyoviy hodisalar  kimyoviy reaksiyalardir.