Olishda asosiy ishlab chiqarish texnologik jarayonlarining tavsifi

10.1-rasm. Qazib yuklovchi mashinalar sxemalari. 
a – tо‘g‘ri kurakli; b – qaytma kurakli; v – draglayn; g – greyfer; d – zanjirli kо‘p kovshli ekskavator; ye – rotorli 
ekskavator; j – g‘ildirakli skreper; z – buldozer; i – shnekli burg‘ulovchi mashina; 
Tog‘ kon va transport mashinalari komplektida ekskavatsiyalovchi 
mashinalar texnologik oqimda asosiy о‘rinni egallaydi. Bu mashinalarning 
unumdorligi tog‘ jinslarini qazib olishga qanday tayyorlanganligiga va transport 

---

xizmatining qanday kо‘rsatilishiga bog‘liq buladi. Transport xizmati kо‘rsatish 
deganda – transport kommunikatsiyalari barpo etish va transport vositalarining 
ritmik tarzda yetkazilib turilishi tushuniladi. Ekskavatsiyalovchi mashinalar 
unumdorligigiga qazish joyi parametrlari va ishlash texnologiyalari aloxida ta’sir 
kо‘rsatadi. 
Tog‘ jinslarini draglaynlar yordamida qazib olish. 
Draglayn davriy ishlovchi ekskavator bо‘lgani uchun uning 1tn 
konstruksiyasiga 
tо‘g‘ri 
keladigan 
unumdorligi 
uzluksiz 
ishlovchi 
ekskavatorlarnikiga nisbatan kam bо‘ladi. Ammo uning qо‘llanish soxasi juda 
kengdir.
Draglayn bilan yarim qoya tog‘ jinslarini oldindan burg‘ulab portlatib 
yumshatilganidan keyin qazib olish mumkin. Draglaynning ishchi organi – 
chо‘michli kanat osilgan strela hisoblanadi. Draglaynlarning ishlash prinsipi 
shundan iboratki, ekskavator tortuvchi kanat bilan chо‘michni tortib qazish joyi 
yuza qatlamini kirkadi, chо‘mich chuqurlashib tishlari bilan tog‘ jinsiga botadi. 
Zich tog‘ jinslarini qazib olishda chо‘michning orqa qismi kо‘taruvchi kanat 
yordamida biroz kо‘tariladi va qazish joyi bilan chо‘mich tishi orasidagi burchak 
kattalashtiriladi. Bu esa, о‘z navbatida chо‘michning tog‘ jinsiga botishini 
osonlashtiradi. Ishchi sikl – ekskavatorning burilish bilan bir vaqtda chо‘michni 
qazish joyiga tushirishi, undan keyin chо‘michni tо‘ldirish, qazish joyidan 
kо‘tarish va buralish bilan birga bо‘shatish joyiga bо‘shatishlardan iboratdir. 
Tо‘ldirilgan chо‘mich gorizontal holatda tortuvchi kanat yordamida ushlab 
turiladi. Ish vaqtida ekskavator dumaloq – aylanuvchi platformaga tayanadi va 
shuning uchun xam ekskavatorning og‘irligidan qat’iy nazar yerga bо‘ladigan 
solishtirma bosim kam bо‘ladi va bu ekskavatorning tо‘kilgan tuproq va 
ag‘darmalar ustlarida samarali ishlash imkonini beradi.