Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov
Kondensator qurilmalarning neytralini zaminlash va fazalarini
Download 2.61 Mb. Pdf ko'rish
|
64d5b5c1e8544 4-Monografiya. REAKTIV QUVVAT. 2-qism
|
3.2. Kondensator qurilmalarning neytralini zaminlash va fazalarini
ulash sxemalari Uch fazali batareyalar, bir fazali kondensatorlardan tashkil topgan bo‘lib, yulduz yoki uchburchak ulanishi mumkin. Uch fazali batareyalarni yulduz ulaganda neytral nuqtasi yulduzli ulanishida yerga zaminlanadi. Neytralini zaminlanishini berk qilish, tok transformatori orqali yoki kuchlanish transformatori orqali bajariladi. Chunki kuchlanish transformatorining birlamchi chulg‘ami katta qarshilikka ega bo’lib, ya’ni kuchlanish transformatori orqali qurilmalar neytralini zaminlash izolyasiyalangan qurilmalar turkumiga kiradi. Shunday qilib, uch fazali batareyalarning yulduz ulanganlarini ajratish mumkin: - neytrali izolyasiyalangan batareyalar; - neytrali zaminlangan batareyalar. Boshqa sxemalarga taqqoslaganda, bundan tashqari batareyalar fazasini uchburchak ulanganida, bu sxemalarning har biri o‘zining afzallik va kamchiliklariga ega. Neytrali izolyasiyalangan batareyalarga nisbatan, neytrali zaminlangan batareyalar ko‘proq uchrab turadi. KQlarning neytrali zaminlanganlari foydasiga bo‘lishi quyidagi omillarga bog’liq: - neytrali zaminlangan batareyalarda oxirgi potensiali xohlagan ish rejimida yer potensialiga teng, demak,batareyalarni erga nisbatan zaxirali izolyasiyalashga zarurat yo‘q; - neytrali zaminlangan kondensator qurilmalar boshqa elektr jihozlarni atmosferaviy o‘ta kuchlanishdan batareyalar quvvati ortishi bilan himoyalanish darajasi ishonchligi ortib boradi; - neytrali zaminlangan batareyalarda, tarmoqqa biriktirilgan va parllel ulanishga ega bo‘lgan kondensatorlar, neytrali zaminlanganlari, bir 35 fazali qisqa to‘tashuvi kondensatorlar qisqichlari orasidagi QT bilan teng kuchli; shu tufayli saqlagichlar o‘rnatilish himoyasi yanada aniq ishlashini ta’minlaydi.Bir fazali QT toki katta qurilmalarda, kondensator tanasi butligiga xavf tug‘dirishi, bu sxemaning asosiy kamchiliklariga hisoblanadi; - neytrali izolyasiyalangan kondensator batareyasi liniya simlarining birortasi uzilganida yuklama iste’mol qilinishi mumkin, fazalari orqali parallel ulangan batareyalar; bular o‘ta kuchlanishni va bu rezonans xolati sodir bo‘lishini tashkil toptirishi mumkin, tizimlar elementlari boshqa induktivli batareyalar sig‘imi ketma-ket ulanish natijasida paydo bo‘ladigan, bundan tashqari iste’molchilar fazalari teskari yoki ketma- kektli ulanishi mumkin. Batareyalarni neytrali zaminlanganida bunday holatlar yuzaga kelmaydi. Neytrali yerga ulanishning asosiy kamchiligi yuqori garmonika oqishi mumkinligi hisoblanadi, demak zaminlanish orqali tarmoq bo‘ylab unga kondensatorli qurilma ulandi. Neytrali izolyasiyalangan sxemaning boshqa afzalliklariga rele himoyalarini qo‘llanilishi hisoblanadi, neytral potensiali o‘zgarishiga rostlovchi va qurilmani kondensatorlar qoplamalari o‘zoro ulanishida muvaffaqiyatli himoyalovchi hisoblanadi. Fazalari uch burchak ulangan kondensatorli qurilmalar quyidagi xususiyatlarga ega: - kondensatorlar parallel ulanganida har bir fazadagi QT kondensatorining qisqichlari orasidagi ikki fazali qisqa to‘tashuv bilan teng kuchlidir; - har bir fazadan o‘tayotgan kuchlanish har qanday holatda tarmoq liniyasi kuchlanishiga teng, ya’ni boshqa faza batareyalar butligiga bog‘liq emas; batareyaning har bir nuqtasi potensiali yerga nisbatan qayd qilinmagan va tarmoq fazalari potensiallarining yernikiga nisbati bilan aniqlanadi; - batareyani ta’minlovchi, birorta liniya uzilishi, neytrali izolyasiyalangan yulduz ulangadagidek va u xuddi sho‘nday natijaga ega bo‘lishi mumkin. Reaktiv yuklamalar, uch fazali kondensatorlar bilan kompensatsiyalanuvchilar, simmetrli yoki simmetrlashishga yaqinlashadi. Shu sababli barcha uch fazali batareyalar ularning ulanish sxemalariga bog‘liq bo‘lmagan holda, tarmoqning 36 kompensatsiyalanayotgan qismida, kuchlanish va toklar simmetriyasi yaratilishi uchun, bir xil sig‘imga ega bo‘lishi kerak. Agar neytrali izolyasiyalangan batareya yulduz ulangan bo‘lsa, fazalar sig‘imi bir xil bo‘lishi yana ham zarurligi batareyalarning barcha uchchala fazasida ham kuchlanish bir xil bo‘lshi shart. Kondensatorlar parallel, ketma-ket ulanishi va yana barcha ketma- ket ulangan har bir fazaning guruhlar sig‘imi bir xil bo‘lishi kerak. Boshqa holatda guruhlar kuchlanishi bir xil bo‘lmaydi: Kam sig‘imli guruhlar tok bo‘yicha o‘ta yuklangan bo‘ladi, katta guruhlar esa,- noto’liq yuklangan bo‘ladi. 500-1000 kVAr va o‘ndan yuqori quvvatli kondensator batareyalar bir necha bo‘limlarga ajratiladi (3.3-rasm). Kondensatorlarni sinash imkoniyati va boshqa ishlarni bajarish imkoni bo‘lsin, qolganlari kuchlanish ostida bo’ladi. Bo‘limlashtirishning maqsadga muvofiqligi batareyalar konstruktiv tuzilishini bajarilishidan kelib chiqishi mumkin, agar u bir necha javonlarda yoki bir necha xonalarda joylashtirilgan bo‘lsa, batareyalardagi bo‘limlarning soni ko‘pincha ikkitaga teng bo‘lib, ayrim hollarda uchta yoki undan ko‘proq bo’lishi mumkin. 3.3-rasm. Kondensator qurilmalarni bo‘limlashtirish sxemasi Bo‘limlashtirish zarurati paydo bo‘lishi va quyidagi hollarda, batareyalar quvvatini ko‘p bosqichli rostlash ko‘zda tutilgan bo‘lsa, talab qilinadigan bo‘limlar soni va ularning o‘zoro quvvatlari nisbati rostlash soniga bog‘liq bo’ladi. Har bir bo‘lim o‘chirgich Q1, orqali shinaga ulanadi, QTning to‘la quvvati o‘chirishiga hisoblanadi. Q2 kondensator batareyalar zanjiridagi o‘chirgichlar QTning to‘la quvvatiga 37 hisoblanmagan va kondensator qurilmalarni avtomatik rostlashda faqat qayta ulash uchun xizmat qiladi. Biror batareya halokatida oldin Q1 o‘chirgich o‘chadi, keyin jorahat olgan bo‘lim o‘chirgichi Q2 o‘chirishiga impuls uzatiladi, joraxatlangan bo‘lim, undan keyin Q1o‘chirgich ulanadi va qolgan batareya bo‘limlari ta’minoti tiklanadi. Q2 o‘chirgich sifatida, eng ko‘p operatsiyalarga muljallangan vakuumli yoki elegazli o‘chirgichlar tavsiya qilinadi. Bo‘limlarda ajratgichlarni o‘rnatilishiga ruxsat beriladi, agar operatsiyalar kommutatsiyasi faqat kuchlanishdan ajratilganida bajariladigan bo‘lganida. Download 2.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|