Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov
5.3. Kondensator qurilmalar xonalaridagi yordamchi jihozlar
Download 2.61 Mb. Pdf ko'rish
|
64d5b5c1e8544 4-Monografiya. REAKTIV QUVVAT. 2-qism
|
83 5.3. Kondensator qurilmalar xonalaridagi yordamchi jihozlar Agar kondensator batareya podstansiyada o‘rnatilsa, u holda uning xonasida quyidagi yordamchi jihozlar va texnik xo‘jjatlar bo‘lishi kerak. - xonadagi horaratni ulash uchun termometr; - kondensatorlarni nazoratli zaryadsizlantirish uchun zaryadsizlagich shtanga; - cho‘mich, qum bilan to‘ldirilgan quti va o‘t o‘chirgich; - KU ning bir chiziqli prinsipial shemasi; - barcha o‘rnatilgan kondensatorlar ro‘yxati. Ro‘yxatda quyidagi ma’lumotlar har bir kondensat uchun: Inventar tartib nomeri; o‘rnatilgan joyida o‘nga quyilgan va yozilgan uning tanasidagi, yaratgan korxona nomeri; yaratilgan yili, turi, nominal quvvati (kondensator turlagich taxtachasidan yozib olinadi). Bu ro‘yxatga, bundan tashqari barcha batareyalar quvvati kiritiladi. Yangi kondensator batareyalar o‘rnatilishida yoki shikastlanganlarni o‘chirishda sanoqqa mos ravishda o‘zgartirish kiritiladi. Kondensator batareyalarni bevosita sexga yoki ochiq havoda o‘rnatilishida zaryadsizlagich shtanga, qurilmalar sxemasi va kondensatorlar soni saqlanishi kerak yoki kondensatorlar yaqinida, yoki podstansiyada, qaysisiga batareya ulangan bo‘lsa. Havo horaratini o‘lchaydigan termometr uchun termometrni sho‘nday joylashtiriladiki, uning ko‘rsatgichlarini batareyalarni o‘chirmasdan va to‘siqlarni echmasdan olish imkoni bo‘lsin. Agar kondensatorlar metalli shkaflarga o‘rnatilgan bo‘lsa, u holda shkaflar ichki horarati o‘lchanadi. Kondensatorlarni har qanday o‘rnatilishida atrof muhit horaratini o‘lchash tashqi havo eng baland ko‘n vaqtida o‘lchash (o‘tkaziladi)olib boriladi. Tashqi havo horarati minusli bo‘lganida kondensatorlar ortiqcha sovub ketmasligi uchun KU xona ventilyasiya teshigini yopish zarur. KU larni ishlatishda ayirish qo‘shimcha texnika xavfsizlik talablarga itoat qilinishi zarur, bu sezilarli sig‘im borligi bilan bog‘liq. Agar ajratilgan kondensator o‘z vaqtida zaryadsizlantirilmasa, u holda bexosdan o‘nga tegib ketishda inson tanasi orqali to‘tashadigan zaryadsizlanish zanjiri tashkil topishi mumkin. Buning natijasida kondensator zaryadsizlanishida inson organizmi bir qator faktorlarga bog‘liq, asosan va ayniqsa o‘ngacha u zaryadlangan bo‘lgan kondensator sig‘imidan va kuchlanishdan. Ularning qiymati qancha 84 katta bo‘lsa, kondensator zaryadsizlanishi inson hayoti uchun xavfsizligiga sho‘ncha xavfli. Zaryadsizlanish natijasida, boshqa holatdagi elektr tokidan halokatlarda ham, inson tanasi qarshiligining to‘tashgan kontaktlardagiga va boshqa shoraitlarga bog‘liq. Xavfli natijalardan saqlanishda kondensator qurilmalar ulanish sxemasi kondensatorlar ajratilgach avtomatik tez zaryadsizlanishi ta’minlashi kerak. Havf sodir bo‘ladigan holatlari kondensatorlar qurilmalarning zaryadsizlagichlari borligida bu batareyalar ajratilgandan so‘ng qoldiq zaryad qoladi. Buning sodir bo‘lishi, agar bexosdan qurilma zaryadsizlanish zanjirida ulanish bo‘lganida va saqlagichlar ishlab ketganida, ya’ni guruhli va alohida kondensatorlar himoyalanishida. Zaryadli kondensatorlarga tegib ketish mumkinligini istisno qilish uchun KU ishlatishda umumiy texnika xavfsizligiga quyidagi qo‘shimcha talablar bajarilishi kerak. Kondensatorlarda ishlatishdan oldin, o‘chirilgan KU tok o‘tkazuvchi qismlariga tegish mumkin bo‘lganlari, nazoratli zaryadsizlantirish o‘tkazilishi kerak. Alohida himoyalangan batareya kondensatorlarda har bir kondensatorda alohida zaryadsizlantirish o‘tkaziladi, guruhli himoyalanadiganlarda – har bir guruh zaryadsizlantiriladi, agar bitta umumiy himoyada barcha batareyalar (to‘la) yoppasiga zaryadsizlantiriladi. Alohida himoyalanganda har bir kondensatorni zaryadsizlantirilishi alohida zaryadsizlagich shtanga metall o‘zagi yordamida zaminlagich qisqichlari uning qisqichlarini QT ni o‘tkazadi. Guruhli yoki faqat bitta umumiy himoyalanishda zaminlanishi kerak bo‘lgan tok uzatish shinalari avvalgi o‘zagi yordamida batareyalar shinalanishi qisqa to‘tashtiriladi (saqlagichlardan keyin). Tutashtirishda uchqun paydo bo‘lishi kondensatorlarda zaryad borligidan darak beradi. Bunday holatda kuchlanishni nolgacha pasaytirish uchun to‘tashtirish bir necha daqiqa davom etishi zarur, lekin kondensator qisqichlarida qoldiq zaryad paydo bo‘lmasligi uchun kondensator qisqichlariga yoki kondensator ichiga kiritilganlaridagi qoldiq zaryad qolmasligi uchun kuchlanishi nolgacha pasaytiriladi. Kondensator ichiga, kondensator qisqichlari orasiga biriktirilgan, bundan tashqari zaryadsizlantirish qarshiliklarida yoki dvigatellarda yoki kuch transformatorlari cho‘lg‘amlarida, batareyalarni 85 zaryadsizlantirishda, alohida zaryadsizlagich qarshiliklarda kondensatorlarda nazoratli zaryadsizlantirish o‘tkazilishi zarur. Chunki bu kichik sig‘imli bo‘lganligi sababli kondensator tanasi bilan va qisqichlar ora sig‘imli nazoratli zaryadsizlantirish bajarilishi ortiqcha hisoblanadi. Kondensator qisqichlari oralig‘idagi sig‘im zaryadsizlantirilishi zaryadsizlantirish shtanga hisoblanadi, u bilan bir vaqtda qisqichlar oralig‘idagi sig‘im zaryadsizlanish va kondensator tanasi zaminlanadi. Kondensator qurilmalarni zaryadsizlagich shtanga shu jihozlardagi kuchlanishni o‘lchashi izolyasiyalovchi operativ qayta o‘lchash uchun shtangalar bir xil bo‘lishi kerak. Metalli o‘zakli shtanganing ko‘ndalang kesimi 25 mm2 ega bo‘lishi kerak va o‘ndan kam bo‘lmasin. Nosoz saqlagichlar yoki ishlagan patronlarni almashtirish KU kuchlanishdan ajratilib nazoratli zaryadsizlantirishdan keyin o‘tkaziladi. Yuqorida sanab o‘tilgan talablardan tashqari, kondensator qurilmalarga har ko‘ni xizmat ko‘rsatish, kondensatorlarni sinashda qo‘shimcha talablarga rioya qilinishi zarur. Agar kondensator yuqori to‘g‘rilangan kuchlanishda sinashda sinalsa, u holda sinash tugatilgach bu kondensatorda nominal kuchlanishdan yuqori bo‘lgan kuchlanishli zaryadlanish qoladi. Shu sababli kondensatorlarni sinashda, kondensatorni sinash kuchlanishga bog‘liq ravishda tanlangan qarshiliklarda zaryadsizlantirish kerak. Bu talab kuch kabellariga ham taaluqli, kabel yuqori kuchlanishda sinalganidan keyin, uni qarshiliklarda zaryadsizlantirilishi kerak. Sinashdan keyin kondensatorni zaryadsizlantirish uchun shu turdagi elektr uskunalarni qo‘llash mumkin, doimo o‘rnatilgan zaryadsizlagich qarshilik sifatida, lekin kondensatorda nominal kuchlanishga qarshi yuqori kuchlanish borligini hisobga olinishi kerak. Katta sig‘imli kondensatorlarni zaryadsizlantirish, bir necha yuz voltli kuchlanishli zaryadlanganlarni, volitmetrda o‘tkazish qulay, cho‘nki bu holatda asbobda zaryadlanayotgan kondensator qisqichlarida asta sekin kuchlanish pasayishi kuzatilib boriladi. Hoxlagan nominal kuchlanishda hech qachon yuqori kuchlanishli sinash tugagach qisqa to‘tashtirish yo‘li bilan ularni zaryadsizlantirish o‘tkazilishi mumkin emas. Asinxronli dvigatellarning reaktiv quvvatini alohida kompensatsiyasi ma’lum bir shoraitlarda dvigatel o‘z – o‘zidan 86 qo‘zg‘alishi kuzatilishi mumkin, bu xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarga xavf tug‘diradi. Bunday holat shoraiti qurilmaning kam qismida uchraydi, lekin yuqori xavfsizlik ta’minlanishi uchun xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarni ogohlantirish ajratilgan dvigatel qisqichlarida kuchlanish borligi; alohida kompensatsiyalovchilarda har doim, o‘chirilgandan so‘ng dvigatel qancha vaqt aylanib tursa sho‘ncha vaqt zaryadga ega bo‘ladi. Kondensatorlarni ishlatishda, xloridlangan zifenil bilan shimdirilgan, misol savolli, uning zaharlik hossasini hisobga olish zarur. Agar xloridlangan zifenil zichlagichlar orqali sachragani sezilsa, u holda kondensatorning har qanday ish holatida oldindan quyidagi tashkiliy ehtiyotkorlik choralari kurilishi kerak. Ishni respiratorda bajarilishi, qaerda zifenil siriqishi aniqlangan bo‘lsa, ish tugatilgach qo‘lni obdon sovunlab yuvish kerak. Download 2.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|