Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi abduhamid nurmonov struktur tilshunoslik: ildizlari va yo‘nalishlari

 
va divergent,
 
ikkinchi to m o n d a n
k o rr e la tiv
 
va k o rre sp o n d e n t
 
a ta m a la ri bilan n o m la n u v c h i 
h o d isalarn i ajratadi.
O lim ning ta'k id lash ich a, tovushlarning o ‘zaro yoki birining 
ikkinchisiga kom b in atsio n tobeligi kogerensiya
 
hisoblanadi. 
X ususan, turkiy tillard a tovu sh larn in g qattiq -y u m sh o q lig ig a 
k o ‘ra b irin in g ikkinchisiga to b elan ish i ko g eren t m unosabat 
sanaladi. M asalan: 
u jiu k
, ^biAbiu; 
so‘zlaridagi u
 
va 6
1
m unosabati. 1
1 Eodyjn de Kypmem M.A. 
M36pamn>ic rpyjibi no o6mcMy H3biK03iianmo. 
T. I, 
- M„ 1963, c. 253.
24
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K om binatsion tobelik m unosabati natijasida hosil b o ‘lgan 
kom binatsion o ‘zgarishga divergensiya, divergensiya hodisasi 
asosida hosil bo‘lgan tovushlar esa divergentlar hisoblanadi.
Uning fikriga ko‘ra, divergentlar kom binatsion o'zgarishga 
u ch rag an , kelib chiqishiga k o ‘ra b ir xil (gom ogen) b o ‘lgan 
tovushlardir. M asalan, rus tilida jiodKa-jiodomca, eod-eodoeou, 
o ‘zbek tilida yod-yodi, zid-zidla so‘zlaridagi t-d, shuningdek, eod- 
eoda so 'z la rid a g i o -a  to v u sh la ri d iverg en tla r, y a ’ni o 'z a ro
divergensiya munosabatidagi tovushlar sanaladi.
Korrelativlar divergentlardan tarixan bir manbadan kelib chiqsa 
ham, hozirgi kunda bir-biridan farq qiluvchi turli tovushlar ekanligi 
bilan ajralib turadi. Masalan: rustilida 6eeu-6eMcamb, Aen-Aexcamb 
so'zlaridagi 
e - M , 
h
-
jic
tovushlari korrelativlardir.