Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi abduhamid nurmonov struktur tilshunoslik: ildizlari va yo‘nalishlari

Nutqiy faoliyat 
(Languegc) solsiallik bilan individuallikni o'zida 
birlashtirgan murakkab jarayon ckanligini e'tiro f etadi. U o ‘zaro 
dialcktik aloqada bo ‘lgan til (La langue) va nutq (parole) ning 
munosabatidan tashkil topgan butunlik ekanligini izchil ravishda 
ilmiy asoslab berdi.
F.de Sossyur uchun har bir xususiy dalil butun tarkibida qat'iy 
o'rnini olishini ifodalab beradigan universal, fundamental tamoyil- 
larni belgilash m uhim edi. Ana shu tamoyillar nima edi?
A.A.Xolodovichning ko‘rsatishicha, Sossyurning asosiy tayanch 
nuqtasi semiologiya deb nom lanuvchi alohida ijtimoiy fanning 
b o 'lish i, uning o ‘rganish obyekti jam iy at to m o n id an foyda- 
lanilayotgan belgilarning um um iy nazariyasi bo ‘lishi lozimligini 
ko‘rsatishdir. Sossyur lingvistikani «alohida turdagi belgilar haqidagi 
fan» deb hisoblaydi va uni scmiologiyaning muhim tarm og‘i sifatida
1 Sossyur Fde. O'sha asar, 43-bct.
29
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

e ’tiro f etadi. Til eng murakkab va eng keng tarqalgan semiologik 
sistema ekanligini ta'kidlaydi.
Til har qanday semiologik sistema kabi m a’lum bir sharoitda 
rivojlanadi va b a’zan halok bo ‘ladi. Shuning uchun uni sharoitdan 
uzib olib bo'lm aydi. Shu bilan birga u o ‘zining ichki tuzilisli 
xususiyatiga ega b o ‘ladi. Bu esa Sossyurning e ’tiro f etishicha, 
lingvistikarri ikki turga — tashqi va ichki lingvistikaga b o ‘lishni 
taqozo etadi.
Tasliqi lingvistika tilning yasliashi uchun zarur bo‘lgan tasliqi 
shart-sharoitlarni o ‘rganadi.
Ichki lingvistika esa o ‘zi o'rganayotgan obyektning icliki tuzilishi 
va xususiyatini o ‘rganadi.
F.de Sossyurning o ‘qigan m a'ruzalari ana shu tartibga asos- 
lanadi.
Ichki lingvistikaning o ‘rganish obyekti nutqiy faoliyatdir.
N u tq iy faoliy at
F.de Sossyur nutqiy faoliyat (Languege) ning individuallik va 
sotsialllk belgilarini o'zida mujassam etgan butunlik ekanligi va 
uning til (Langue) — nutq (parole) munosabati birligidan tashkil 
topishini ta'kidlaydi. U nutqiy faoliyatni quyidagicha ifodalaydi: