Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi abduhamid nurmonov struktur tilshunoslik: ildizlari va yo‘nalishlari

Dclimitativ funksiya 
- gap larkibidagi bir so'zni boshqa so'zdan fonetik 
jihatdan ajratish vazifasi (Trubetskoy).
Dcrivat 
- yadro gapdan m a’lum derivatsiya operatori yordamida 
yasalgan hosila gap.
Derivator 
— ayn. derivatsiya operatori.
Derivatsiya operatori 
— yadro gapdan hosila gapni yasovchi vosita.
Dcatamatsiya 
— barqaror va o'zgaruvchan birliklar o ‘rtasidagi bir 
tomonlama tobe munosabat.
Diaxron lingvistika 
— obyektlarning dinarriik, evolutsion jarayonini 
o‘rganuvchi tilshunoslik (Sossyur).
Divergensiya 
— konrbinatsion tobclik munosabati natijasida hosil bo‘lgan 
kombmatsion o‘zgarish (Boduen).
Distinktiv funksiya 
- tovushlarning ma'noli birliklarini bir-biridan 
farqlash vazifasi.
Distrihutsiya —
1. Elementlarningjoylashish tartibi, o ‘zaro munosabati.
2. Elementlarning munosabat tiplari, modellari.
Doimiy zidlanish 
- til sistemasidagi zidlanuvchi a'zo lar nutq 
jarayonida muayyan sintagm atik m unosabatga kirishganda ham, 
zidlanishga asos bo‘lgan belgini saqlab qoluvchi zidlanish.
146
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Immancnt-scmiologik mctod — lingvistik birliklarni iyerarxik tuzilishga 
ega bo‘lgan butunlik sifatida c'tirof etuvchi va uning ana shu iyerarxik 
tuzilishirri yoritishga qaratilgan metod.
Induktiv metod — bevosita kuzatishda berilgan nutqiy birliklarning 
fizik, fiziologik tabiatiga asoslanib o'rganish mctodi.
Intcgral (birlashtiruvchi) bclgi - ikki zidlanayotgan a'zolarni bir- 
biridan farqlovchi belgi.
Intcrdependensiya - biri ikkinchisining boMishini taqozo qiluvchi o'zaro 
tobclilik munosabati (Yelmslev).
Ifoda substansiyasi — tii yordamida sistemalashtirilgan tovushlar zanjiri 
(Yelmslev).
Ichki lingvistika — muayyan bir tilning ichki tuzilishi va xususiyatirri, 
nutqiy faoliyatni o'rganuvchi fan (Sossyur).
Ishtirokchilar —
1. Konstruksiya tarkibida ishtirok etgan barcha ma'noli birliklar.
2. Matn qismlari (Blumfild).
Kenema — ifoda plani birligi (Yelmslev).
Kcncmatika — kcncmalarni o‘rganuvchi tilshunoslikbo‘limi (Yelmslev).
Kogcrcnsiya — tovushlarning o'zaro yoki birining ikkinchisiga 
kombinatsion tobeligi ( Boduen).
Kommutatsiya — ifoda planidagi o‘zgarishning mazmun planida ham 
o'zgarishga olib kelishi munosabati.
Konstcllatsiya — funksiya a'zolarining biri ikkinchisini taqozo 
etmaydigan tobe munosabal (Yelmslev).
Konstituycnt — ichki murakkab shakl uchun umumiy qism sanalgan 
til shakli (Blumfdd).
147
www.ziyouz.com kutubxonasi

---