Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirmgi b. Yu. Xodiyev, D. S. Qgsimova korporativ

Kleyton 
qonuni qabul qilindi.
Unga binoan baholar yordamida kamsitish, zo‘rlik bilan tuziladigan 
bitimlarni raqobatchi firmaiarning aksiyalarmi sotib olish qonunga zid 
deb qaralardi.
0 ‘zbekistonda sobiq Ittifoq davrida davlat monopoliyasi yuzaga 
keldi va mustahkamlandi. Buning natijasida davlat korporatsiyalari 
o‘z tarmoqlarida monopolistlarga aylandilar. Shu tufayli raqobat 
umuman yo'qolib ketdi, iste’molchi davlat tovarlaridan boshqa tovarlar- 
ni kelishilgan narxda tanlab olishdan rnahrum bo‘ldi. Davlat mono­
poliyasi iqtisodiy o‘sish omillarini zaiflashtirib yubordi. Davlat mono­
poliyasi bozor iqtisodiyoti qoidalariga ziddir. Shu sababdan bozori 
iqtisodiyotiga o‘tish uchun 0 ‘zbekistonda Demonopolizasiyani amalga 
oshirish zarur edi. 0 ‘zbekistonda davlat mulkini xususiylashtirish amalga 
oshdi.
0 ‘zbekistonda «Monopol faoliyatni cheklash to ‘g‘risida»gi Qonun 
(1992- yil, avgust) kuchga kiritildi va uning asosida raqobatchilikni 
rivojlantirishga qaratilgan bir turkum me’yoriy hujjatlar ishlab chiqildi. 
Mazkur qonunga ko‘ra, bozorda ataylab taqchillik hosil qilish, narxlarni 
monopollashtirish, raqobatchilarning bozorga kirib borishiga to‘sqinlik 
qilish, raqobatning g‘irrom usullarini qo‘llash man etiladi. Qonunni 
buzuvchilar raqibiga yetkazgan zarami qoplashlari, jarima to‘lashlari, 
g‘irromlik bilan olgan foydadan mahrum etilishlari shart.
Monopoliyaga qarshi faol choralarni amalga oshirish uchun Moliya 
vazirligi tizimida monopoliyadan chikarish va raqobatni rivojlantirish 
bosh boshqarmasi tuzildi. Boshqarmaga ro‘yhatga kiritilgan monopoliya 
mavqeidagi korporatsiyalar mahsuloti bo‘yicha narxlarni va rentabellikni 
tartibga solish huquqi berildi. Keyinchalik bu boshqarma Respublika 
monopoliyaga qarshi kurash va raqobatni rivojlantirish qo‘mitasiga 
aylantirildi.
Respublikada monopol mavqega ega bo‘lgan korporatsiyalarni 
davlat reestriga kiritish uchun mezonlar belgilashda jahon tajribasi va 
o‘tish davrining o‘ziga qos jihatlari hisobga olinadi.
103

---

Hozirgi davrda Respublikada agar korporatsiya ishlab chiqargan 
muayyan mahsulot bozoridagi shu turdagi mahsulotning 35 foizidan 
ortiq bo‘lsa, bu korporatsiya monopolistik korporatsiya sifatida Davlat 
reestriga kiritiladi. Oziq-ovqat tovarlari uchun bunday mezon darajasi 
200 foiz deb belgilangan.