Oliy va oʻrta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti
Download 0.85 Mb. Pdf ko'rish
|
tilshunoslik va tabiiy fanlar
(Arastusi)" deb tan olingan buyuk mutafakkirdir. Farobiy "Kitob at-tahsil as-
saodat" asarida barcha mavjud bilimlarni nazariy va amaliy guruhlarga ajratadi. "Saodatga yetaqlovchi kitob" risolasida esa Farobiy falsafani nazariy bilimlar qatoriga kiritadi, uning tarkibiga matematika, fizika, metafizika ham mansub, deb hisoblaydi. Amaliy bilimlarga esa axloq (etika) va siyosat taalluqiidir. "Fanlarning kelib chiqishli" risolasida olim barcha mavjud bilimlarni besh katta guruhga ajratadi: 1. Til haqidaga bilim - yetti bobga bo`linadi; 2. Mantiq (logika); 3. Matematika - yetti mustaqil bilimlardan iborat: arifmetika, geometriya, optika, yo`ldo`zlar haqidagi ilm, musiqa haqidagi ilm va mexanika; 4. Tabiiy va diniy
12 Кедров Б.М.классификация наук, том I., M., 1965 . 13 А.Нурмонов, Н.Маҳмудов. “Ўзбек тилшунослиги тарихи”. Т., “Камолот-қатортол”. 2000. fanlar yoki metafizika; 5. Shaharni boshqarish haqidagi fan (yoki siyosatshunoslik), yurisprudensiya va qalam. Farobiy ta'limotidagi fanlar sistemasida barcha fanlar o`zaro bog`liq, aloqador bo`lib, biri ikkinchi sining rivojiga samarali ta’sir etadi. Farobiyning bu tasnifi Sharkda va Evropada o`zidan keyingi olim-larning qarashlarida sezilarli iz qoddirdi. 14
5. X asrning birinchi yarmida Basra shahrida diniy-falsafiy fanlar bilan shug`ulanuvchi bir guruh olimlar "Ihvan as-safo va hullan al-vafo" nomi ostida uyushadilar. Ular "Ihvan as-safo" ("Sofdil aka-ukalar") nomi bilan fanlar qomusini to`zdilar. Masalan, shu qomusda ta’kidlanishicha, propedevtika quyidagi toqqiz fanni o`ziga birlashtiradi: 1. Yozuv va o`qish (qiroat) haqidagi bilim. 2. Lug`atshunoslik va grammatika. 3. Hisob va mol-mulk ayirboshlash haqidagi bilim. 4. Poetika va vazn o`lchovi. 5. Fol ochish, tush ta’biri, harhish, so`z sehri haqidagi bilim. 6. Alximiya va chaqqonlik, uddaburolik haqidagi bilim. 7. Astrologiya va san’at. 8. Savdo-sotiq haqidagi bilim va tibbiyot. 9. Tarix va dinshunoslik (teologiya). Ma’lumki, IX-XI asrlarda Xorazm vohasi Sharqda eng yirik madaniy va ilm- fan markazi sifatida tanilgan edi. Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy, Abu Nasr ibn Iroq, Abu Rayhon Beruniy 1973-1048) singari qator qomusiy olimlar davr O`rta Osiyo, qolaversa, Sharq fanining taniqli namoyandalari edilar.
Download 0.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling