Omirtqa bag’anasi yarim shig’iwi ha’m shig’iwi sebepleri, klinik ko’rnisi?

San súyegi tuwma shıǵıwın xirurgliyalıq jolı menen emlew. Házirgi waqıtta tuwma san súyegi shıǵıwı xirurgiyalıq jolı menen emlewdi 2 jastan, tuwrılaw qıyın jaǵdaylarda 1 jastan keyin de ámelge asırıw múmkin.
Ashıq usılda tuwrılawǵa kórsetpeler: 1) jambas-san buwınında anatomiyalıq (basshanıń biraz jılısıwı — arqa joqarıǵa shıǵıw, san proksimal bólimi múyeshleri kóleminiń keskin ózgeriwi, «tóbe»niń jaqsı rawajlanbaǵanlıǵı) ózgerisler nátiyjesinde jabıq usılda tuwrılawdıń múmkinshiligi bolmaǵanda, 2) tuwma shıqqan san súyegi basshasın óz ornına jabıq salınǵannan keyin qaytadan shıǵıwı (relyuksaciya), 3) san súyeginiń tuwma shıǵıwı eki jastan keyin saqlanıp qalsa ámelge asırıladı.
San súyeginiń tuwma shıǵıwınıń barlıq túrin xirurgiyalıq jolı menen emlew tómendegi toparlarǵa bólinedi: a) shıǵıwdı óz ornına ashıq usılda túsiriw; b) rekonstrukciya etip, ashıq usıl menen óz ornına túsiriw; v) jambas súyegindegi operaciya; g) palliativ operaciyalar. San súyeginiń tuwma shıǵıwın óz ornına ashıq usılda túsiriwdi bassha hám oyıqsha jaqsı qáliplesken bolsa, ápiwayı ámelge asırıw múmkin yamasa tuwrılawdan aldın quyımshaq oyıqshası shuqırlastırıladı. San súyegi basshası jaraqatqa shıǵarıladı, tuwrılawǵa kesent beretuǵın toqımalar hám shemirshek qasnaǵı astı kesiledi. Eger operaciya úlken urshıqtı kespesten islengen bolsa, gipsli baylam 2—3 háptege qoyıladı. Qıyımshaq kesesiniń shemirshek qatlamı alıp taslanǵannan keyin, álbette buwındı plastika etiw kerek. Eger bassha jetkilikli dárejede oraylaspaǵan bolsa, óz ornına ashıq túsiriwdi derotacion osteotomiya menen ámelge asırıw kerek.
Buwındı ashpastan qasnaq payda etip (Kenig boyınsha) quyımshaq kesesiniń joqarı shetin rekonstrukciyalaw jambas-san súyegi buwını displaziyasında hám bassha quyımshaq kesesinde oraylasqan (tesilgen) bolsa, onıń shala shıǵıwında qollanıladı. Operaciyanıń wazıypası — san súyegi basshasınıń tirelip turıwı ushın bekkem tayansh payda etiw hám jambas-san buwını shala shıǵıwınıń aldın alıwdan ibarat.
10.1 Sannin tuwma shigiwi epidologiyasi, etilog, patogenez
San súyeginiń tuwma shıǵıwı — tayansh-háreket apparatınıń nuqsanları ishinde eń kóp ushıraytuǵını bolıp, barlıq ortopediyalıq keselliklerdiń 3% ten artıwdı quraydı.
Tuwma san súyeginiń shıǵıwı tek ǵana ayırım mámleketlerde emes, hátte bir mámlekettiń hárqıylı regionlarında da birdey ushıramaydı. Qubla Aziya hám Afrika mámleketlerinde bul kesellik ulıwma ushıramaydı. Ol jerde qundaqlaw joq bala ayaǵı kerilgen halda kóterip júriledi hám soǵan uqsaslar jambas buwınındaǵı displaziyanıń óz-ózinen dúzelip ketiwine járdem beredi (259-súwret). Mısalı, Koreyadaǵı urıstıń sońǵı jıllarında balanı ayaǵı kerilmegen halda kótergennen san súyeginiń tuwma shıǵıwı kóbeyip ketti. Urıstan keyin hayallar eski ádetlerine qaytqanda san súyegi tuwma shıqqan balalar derlik ushıramadı.
Bir tárepleme san súyeginiń shıǵıwı eki tárepleme san súyeginiń shıǵıwına salıstırǵanda kóbirek ushıraydı (7:1) hám ol ul balalarga salıstırǵanda qız balalarda kóbirek ushıraydı.

10.2. SHanaq san buwini shigiwinin erte klinik simptomlari
1)sirganap shigiw <> simptomi
2) keriliwdin shekleniwi
3) san, bokse, dize boliminde burmeler assimetriyasi
4) ayaqtin kelteligi

10.4. Sirganap shigiw. SHIQIRLAW simptomi
1. Sırǵanap shıǵıwı yamasa «shıqırlaw» belgisi (Marks-Ortolani belgisi). Balanıń ayaǵı jambas-san hám dize buwınlarında búklenip, I barmaqlardı sannıń ishki tárepine, III barmaq ushın úlken urshıqtıń ústine qoyıladı. Bul belgi eki túrli anıqlanadı: birinshi túrde san súyeginiń basshası jambas oyıqshası buwın ishine kiritiledi. Ekinshi halda onı (san súyegi basshası) shıǵarıladı. Ayaq san kósheri boylap tartıladı hám balanıń ayaǵı eki tárepke keriledi. III barmaq penen úlken urshıq jambas oyıqshası tárepke iyteriledi. Eger bassha shıqqan bolsa, buwınǵa túsip shıǵarılıw baqlanadı; bunı shıpaker qolı menen sezedi. Ekinshi halda san kósheri boyınsha iyterilip, ayaqlar ishke tartıladı. Bul belgi shıǵıw aldı halatı ushın patognomonik bolıp, emlewdi baslaw ushın túrtki boladı. «Shıqıldaw» belgisi bala 3 ayǵa tolǵanǵa shekem boladı.

10.5. Shanaq san buwini displaziyasi, yarim shigiwi rentgenologik belgileri
Rentgenografiya. Diagnoz anıqlawda rentgenografiya tekseriwdiń májbúriy usılı bolıp tabıladı. Rentgen súwretin alıwda bala ayaqları uzatılǵan hám bir-birine parallel túrde hám de olardıń ortasha halatında (ishki hám sırtqı rotaciya aralıǵında) jatqızıladı. Jambas kassetaǵa tıǵız jabısıp turıwı kerek. Jınıslıq aǵzalardı rentgen nurlarınan qorǵaw ushın qorǵasınlanǵan rezina menen jabıladı.

10.6. Sannin tuwma shigiwinin rentgen diagnostikasi
Bir jastan úlken balalarda san súyeginiń tuwma shıǵıwına diagnoz qoyıw. Bir jastan asqan balalarda san súyeginiń tuwma shıǵıwına diagnoz qoyıw qıyın emes. San súyegi (ásirese, eki tárepleme) shıqqan bala salamat qatarlaslarına qaraǵanda biraz kesh (14 aylıqta) júredi. Bir tárepleme shıǵıwda amanat (qáweterli) júredi, sholaqlanadı. Eki tárepleme shıqqanda eki tárepke aqsap júredi («úyrek júriw»).

10.7. Putti ushligi
«Putti úshligi» quyımshaq oyıqshası qıysıqlıq múyeshiniń artıwı, quyımshaq oyıqshasına salıstırǵanda san súyegi proksimal bóliminiń joqarıǵa qozǵalıwı (jılısıwı) hám súyek payda etiw yadrosınıń kesh payda bolıwınan ibarat. Putti sxeması boyınsha eki Y-tárizli shemirshekti birlestiriwshi gorizontal V sızıqqa san súyegi moyınshasınıń qaq ortasınan túsirilgen perpendikulyar normada quyımshaq oyıǵı ekige bólinedi. San súyeginiń tuwma shıǵıwında kesilisiw noqatı tısqarıǵa jıljıtıladı.

10.8. San shigiwinda Xilgenreyner sxmesasi
Bunday jaǵdayda súyeklerdiń tuwrı teń salmaqlılıǵın anıqlaw ushın birqansha sxemalardan paydalanıladı. Xilgenreyner múyeshi (C múyeshi) eki Y-tárizli shemirshekti birlestiriwshi gorizontal hám shuqırsha boylap ótkerilgen sızıqlardan dúziledi

10.10. Sannin tuwma shigiwin operativ emes jol menen emlew
San súyegi tuwma shıǵıwın bala ómiriniń dáslepki háptelerinde emlew. Emlewdi tuwıw úyinen baslaw kerek. Keń qundaqlawdı bala shıǵıp ketemen degenshe anaǵa úyretiledi. Keń qundaqlaw ushın eki pelyonkanı sonday búklew kerek, eni 20 sm bolǵan dastıqsha payda bolsın. Ol dize hám jambas-san súyegi buwınları búgilgen hám de 60—80(qa kerilgen ayaqlar arasına qoyıladı. Sol halatta bala ayaǵı úshinshi pelyonkan menen bekkem baylanadı. Poliklinikada bala ortoped qadaǵalawında dispanser esabına alınıp, ana emlewshi dene tárbiya shınıǵıwların islewge úyretiledi.


10.12 Sannin tuwma shigiwin operativ emlew
San súyeginiń tuwma shıǵıwınıń barlıq túrin xirurgiyalıq jolı menen emlew tómendegi toparlarǵa bólinedi: a) shıǵıwdı óz ornına ashıq usılda túsiriw; b) rekonstrukciya etip, ashıq usıl menen óz ornına túsiriw; v) jambas súyegindegi operaciya; g) palliativ operaciyalar.

10.13. Sannin shigiwinda ulken jastagi balalarda operativ emlew
San súyegi tuwma shıǵıp, tásiri qalǵan, emlenbegen yamasa jaqsı emlenbegen nawqaslarda bifurkaciya (yamasa vilkalaw) operaciyası islenedi. Bul operaciya 30 jastan asqan nawqaslarda qollanıladı. Osteotomiya beti buwın keseshesiniń orayına tuwrı keliwi kerek. Osteotomiyadan keyin Lorenc usılı boyınsha san súyegi periferiyalıq bóliminiń ushı quyımshaq kesesine tuwrılap qoyıladı (269-súwret, a).

11.1. Tuwma muskulli moyin qiysiqligi

Bastı qaptal tárepke iyilip, aylanıwındaǵı deformaciyası «qıysıq moyınlıq» dep ataladı. Bul halat jumsaq toqımalar, súyekler, qan tamırlar hám nervlerdegi ózgerislerge de baylanıslı. Qıysıq moyınlıq kóbinese tós-omıraw-sorǵısh tárizli bulshıq etiniń patologiyalıq ózgerisleri, azı-kem jaǵdaylarda omırtqa baǵanası moyın bóliminiń nuqsanlı rawajlanıwı nátiyjesinde boladı. Kelip shıǵıwına qarap qıysıq moyınlıq bulshıq etli, súyekli, nevrogen, teri-perdeli hám kompensator túrlerine bólinedi.

11.2. Moyin qiysiqligi Klinikasi
Klinikası. Bala ómiriniń dáslepki 7—10 kúnlerinde anıq kózge kórinetuǵın deformaciya júdá kem anıqlanadı. Lekin 3-hápteden baslap tós-omıraw-sorǵısh tárizli bulshıq etlerinen birewi ózgeredi. Onıń orta bólimi tıǵızlanadı. Ózgergen bulshıq et tárepke bastıń qıysayıwı, júzdiń qarama-qarsı tárepke burılıwı kózge taslanadı. Bas háreketi sheklenedi. Eger tós-omıraw-sorǵısh tárizli bulshıq etiniń ózgeriwi onsha úlken bolmasa, bastı tuwrı halatqa keltiriw múmkin.

11.3. Moyin qiysiqligi Klippel Feylya keselligi menen diagnostika
Bul kesellik moyın omırtqalarınıń bir-biri menen qosılıp jabısıp ketiwi, moyın hám jawırın bóliminde deformaciya menen ótedi. Bunda omırtqa buwınları bolmawı sebepli moyın kelte bolıp, háreketi sheklenip qaladı. Bunday kesellik «moyın jaq», «kelte moyın» dep ataladı

11.5. Moyin qiysiqligin moyin qabirgasi menen diagnostika
Qosımsha moyın qabırǵası — kóp tarqalǵan anomaliya (jetispewshilik) bolıp, ol 1% adamlarda ushıraydı, lekin klinikalıq kórinisi tek 10% adamlarda baqlanadı. Moyın qabırǵası hayallarda kóbirek ushıraydı (2:1), bunıń ústine eki tárepleme moyın qabırǵası bir tárepleme moyın qabırǵasına qaraǵanda 2 ese artıq baqlanadı. Moyın qabırǵalarınıń súyekleniwi nátiyjesinde (20 jastan 30 jasqa m) nevrologiyalıq ózgerisler payda boladı.

11.7. Moyin qiysiqligin operativ emes emlew
Emlew. Konservativ emlewdi tós-omıraw-sorǵısh tárizli bulshıq etlerdegi ózgerisler anıqlanıwı menen baslaw kerek. Bunıń ushın hár kúni 3—4 ret 5—10 minuttan bastı qarama-qarsı tárepke hám qısqarǵan bulshıq etti burıw shınıǵıwı usınıs etiledi. Bunnan tısqarı, moyın bulshıq etlerine (ásirese, saw tárepi) massaj, UVCH qollanıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.

11.8. Moyin qiysiqligin operativ emlew
Zacepin usılı menen islenetuǵın operaciya kóp tarqalǵan bolıp, tós-omıraw-sorǵısh tárizli bulshıq etiniń omıraw hám tós súyegine birikken jerinen hám moyın fasciyası júzesin qaptal táreptegi úshmúyeshlikte kesilisiwinen (278-súwret) bulshıq etler diastazın úlkeyttiriw, qıysıq moyınlıq qaytalanıwınıń aldın alıw sorǵısh maqsetinde tós-omıraw-sorǵısh tárizli bulshıq et eki ushınıń tómengi bólegi 2—3 sm

kesiledi.

11.9. Tuwma mayipliq sebepleri

Tuwma maymaqlıq — kelip shıǵıw sebeplerine qaray kóp faktorlı kesellik esaplanadı. Bul faktorlar tómendegilerden ibarat bolıwı múmkin: 1) mexanikalıq faktorlar esabına urıqtıń rawajlanıwınıń buzılıwı (pánje amniotik tatrtpalarǵa basım, kindik, jatır bulshıq etleri, suw azlıǵında óspelerge tásir); 2) urıqtıń dáslepki payda bolıwındaǵı nuqsanlar; maymaqlıqtıń tuwma nuqsanları — barmaqlardıń tırtıǵı qoyan jırıq erin, «qasqır jaq» hám basqalar menen birge ushıraydı; 3) maymaqlıqtıń tuwma nuqsanlar menen baylanıslı bolǵan násillik túri; 4) toksoplazmoz nátiyjesindegi patologiyası; 5) arqa miy orayları tárepinen innervaciyanıń buzılıwı;
Klinikası. Tuwma maymaqlıqtıń 2 túri, tipik (80% átirapında) hám tipik emes (20% átirapında) parıqlanadı. Tipik túri a) kem ushıraytuǵın hám tez emlenetuǵın jeńil túrine; b) tez-tez baqlanatuǵın, teri astı may qatlamı hám háreketsheń teri kózge anıq kórinetuǵın jumsaq toqımalı sińirli túrine; v) kem háreketlenetuǵın teride ayaq pánjesiniń sırtqı tárepinde súyek dúmpegi baqlanatuǵın (taban súyegi keńeygen sırtqı tobıq, besinshi ayaq alaqan súyeginiń dúńkiligi) súyekli túrine bólinedi. Maymaqlıqtıń tipik emes formasına artrogripoz hám amniotik qısıp baylaw hám basqalar nátiyjesinde kelip shıqqan maymaqlar kiredi.

11.11. Tuwma maymaqliqdin’ konservativ emlew usillari
lanadı.
Maymaqlıqtıń jeńil túrinde bekkemlew (fiksaciya) falanelli bint, awır jaǵdaylarda basqıshlı gips baylamı qoyıladı. Tuwma maymaqlıqtıń jeńil túrlerinde (bint penen korrekciyalawdan tısqarı) passiv korrekciyalawshı gimnastika, hár waqıt bintti almastırǵanda kúnine 3—5 minuttan baltırdı hám tabandı 3—4 ret massaj etiw zárúr.

11.12. Tuwma maymaqliqdin’ orta ha’m awir turlerinde emlew
Vilenskiy usılı boyınsha emlewde tuwma maymaqlıqtıń barlıq komponentleri kúsh sarplamay jónge joq etiledi. Emlew ayaq pánjesi distal bóliminiń korrekciyasınan baslanadı. Baltırdıń buralıwın tuwrılaw ushın ayaq pánjesi birden tısqarıǵa buraladı, keyin ayaq pánjesiniń ekvinus halatı tuwrılanadı. Nuqsanlar tolıq joq etilgennen keyin ayaqtıń tuwrı halatında gipsli baylam qoyıladı hám 2—3 kúnnen keyin júriwge ruqsat beriledi. Bekkemlengen ayaq pánjesine kúsh beriw onıń tayansh funkciyasınıń rawajlanıwına, baltır hám ayaq pánjesi skeletiniń hám bulshıq etleriniń tuwrı qáliplesiwine járdem beredi.


11.13 Tuwma maymaqliqdin’ operativ emlew

Zacepin usılı boyınsha islenetuǵın operaciyanıń mazmunı baltır-ayaq pánje buwınınıń ishki hám arqa júzesindegi sińirlerdi uzayttırıw, úlken baltır súyegi hám ayaq pánje súyekleri arasındaǵı perdelerdi hám de kapsulalardı, ashıq hám taban súyekleri arasındaǵı buwın ishki perdelerin puqtalıq penen kesip taslawdan ibarat.

12.1. Tuwma qiysiq qol, tirsek qiysiqlig’i, bilek qiysiqlig’inin’ klinik belgileri.
Qoldıń tuwma qıysıqlıǵı. Bul nuqsannıń rawajlanıwı bulshıq etlerdiń sińirleri, bilektiń bilek-alaqan tárepindegi perdesi, onnan tısqarı bilek hám shıǵanaq súyekleriniń tuwma tolıq ólmewi nátiyjesinde kelip shıǵadı. Bilek súyegi óspegende (qoldıń bilek súyek tárepine qıysıqlıǵına) kóbinese I barmaq hám I alaqan súyegi bolmaydı. Birinshi barmaq jaqsı óspegende alaqannıń uslaw qábileti úziledi. Kóbinese, kóp qıysıqlıǵı óz ara boladı. Bul bolsa nawqaslardıń óz-ózine xızmet etiwin qıyınlastıradı.
12-tema 1.Tuwma qiysiq qol, tirsek qiysiqlig’i, bilek qiysiqlig’inin’ klinik belgileri.
Tuwma qiysiq qol - bul bilek ha’m barmaq bulshiq-et-sin’ir ha’m baylam apparatinin’ tuwma qisqariwi
Tuwma qiysiq tirsek su’yegi tirsek boylap bilek bulshiq-etleri joqlig’inda payda boladi. Tirsek qiysiq su’yegi tirsek barmaq hareketi ha’m funkciya buziliwina alip keledi
Bilek qiysiq su’yektiñ bir yaki eki tarepte bilek suyeginin’ toliq yamasa bir bo’liminin’ joqlig’i turleri bar. A’dette bilek su’yeklerinin’ jaraqatlaniwi bilektin bilek tarep bulshiq etleriniñ rawajlanbaģanliģi mn keshedi. Bilek súyegi óspegende (qoldıń bilek súyek tárepine qıysıqlıǵına) kóbinese I barmaq hám I alaqan súyegi bolmaydı. Birinshi barmaq jaqsı óspegende alaqannıń uslaw qábileti úziledi.
Madelung keselligi. Bul salıstırmalı kemnen-kem ushıraytuǵın tuwma kesellik bolıp, bilek-alaqan ústi súyekleri buwınınıń nuqsanı ósiwi menen ajıralıp turadı.Bul kesellik 13—16 jasta kóp ushıraydı. Kesellik eki tárepleme bolıwı múmkin. Ul balalarǵa qaraǵanda qızlarda 4 ese kóp ushıraydı. Bul kesellik quramalı bolıp, bilek-alaqan ústi súyekleri buwınınıń barlıq strukturalıq bólimlerine tásir etedi. Házirgi waqıtta Madelung keselligi súyektiń epifizar ósiw zonasındaǵı shemirshek displaziyasına tiyisli dep ataladı. Kesellik nayza tárizli deformaciyalar menen kórinedi. Qıysıqlıq ásten-aqırın awırıwsız kúsheyip baradı.Lekin deformaciya dárejesi kúsheygende alaqannıń arqa tárepke búgiliwi hám bilektiń supinaciyası sheklengen boladı. Arqa tárepten shıǵanaq súyeginiń alaqan ústi súyekleri menen birlespegen basshasınıń túrtip shıǵıwı kózge taslanadı. Bilek súyegi keltergeni ushın kóbirek deformaciyaǵa ushıraydı. Miynet qábileti sheklengen boladı.

2.Tuwma qiysiq qoldi emlew

Tuwma qiysiq qoldi operativ emlew (suyek nuqsanin osteoplastikasi) 5-7 jasta amelge asiriliwi kerek
Sońǵı jıllarda Ilizarov, Gudushauri, Kalnberzlerdiń apparatlarınan paydalanılǵan halda distracion usıl keń qollanılıp atır.Qiysiq qoldi emlewde LFK, massaj, etapli gipsli baylam emlew ilajlari islenedi.
Emlew. Madelung keselligi. Tek operaciya jolı menen. Operaciyanı 14 jastan aldın islew kerek emes. Kóbirek shıǵanaq súyeginiń basshası rezekciya etiledi. Bilek súyegi sına tárizli osteotomiya etilip, Ilizarov, Volkov-Oganesyan, Kalnberz distrakcion apparati mn bekkemlenedi.

3.Sindakteliyanin’ ushraw jiyilligi, klinikasi

Qoldıń birneshe barmaqlarınıń tolıq yamasa tolıq emes pitiwi «sindaktiliya» dep ataladı. Embrion 7-8 haptesinde rawajlanadi, nasilge otiwshi kesellik, ushirasiw jiyiligi 10 000 da 1. Sindaktiliya teride, perdede, súyekte hám barmaq ushında ushıraydi.Bunda eki qońsı barmaqlar uzınına pitken boladı. Sindaktiliya teride júdá kóp ushıraydı. Sindaktiliyanıń teri pitip qalıwı menen payda bolatuǵın formasında eki barmaq pútin boyı teńine teri hám teri astı kletchatkası menen bir-birine birigip qaladı.
4 Sindakteliyanin’ tiykarg’i variantlari qanday?
Uzinligi boyinsha, birigiw korinisi boyinsha rawajlaniwi boyinsha. Sindaktiliya uzinligina qarap toliq ham toliq emes bolip bolinedi. Birigiwine qarap jumsaq toqima ham suyek bolip bolinedi.
5. Sindakteliyanin’ perdeli, su’yek formasinin’ klinik ko’rnisi qanday?
Perdeler menen pitip qalǵan formasında barmaqlardıń tırnaq ornalasqan súyekleri bir-biri menen birigip, barmaqlardıń qalǵan súyekleri arası ashıq qaladı. Bul formasında barmaq ushları teri arqalı pitip qalıwı hám, súyek arqalı pitip ketken bolıwı da múmkin. Juziwshi barmaq formasinda boladi. Súyekler pitip qalıwı menen júzege keletuǵın formasında barmaqlar pútin boyı menen (yamasa barmaq ayırım buwınlarınıń súyekleri óz ara) birigip qalıwı múmkin
6.Sindakteliyani emlew?
Sindaktiliyanıń barlıq túri operaciya etiledi, yaǵnıy barmaqlar arası kesilip ajıratıladı. Payda bolǵan nuqsanlardı sol jerdegi toqımalardan plastika etiw yamasa san bóliminen teri kóshirip alınıp, nuqsanǵa qoyıladı, teri plastikasi boyınsha Dido hám Djanelidze (256-súwret), sonday-aq, Ternovskiy usılları keń tarqalǵan. 6-12 ayliqta operaciya etiledi.Operatsiyadan keyingi dawirde buwinda barmaqlardin tuwrilangan halatinda gips longeta qoyiw mn fiksatsiyalanadi. LFK alip bariladi.
7.Polidakteliyag’a klinikasi, emlew
Artıqsha kóp barmaqlılıq sebepli bolǵan nuqsan kóp barmaqlılıq dep ataladı. Kóp barmaqlılıqta altı, ayırım waqıtlarda 10 barmaqqa shekem bolıwı múmkin.
Emlew. Bala tuwılǵanınan keyin dáslepki aylarda xirurgiyalıq jolı menen emlenedi. Rentgen súwretin úyreniw operaciyanı tuwrı rejelestiriwge járdem beredi. Terini yarım oval (máyek tárizli) formada kesiw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Qosımsha barmaqlar jaqsı rawajlanǵan bolsa, sırtqı jaylasqan barmaq alıp taslanadı. Bul bolsa alaqan nuqsanınıń kem bolıwına alıp keledi. Qosımsha barmaqtı tolıq, epifizdi qaldırmay alıp taslaw kerek.

13-tema:
1.Normal qa’wmetke xarakteristika berin’, qa’wmettin’ tuwri formalaniwina alip keliwshi faktorlar ha’m tipleri.

Normal qáwmet bas hám omırtqa baǵanasınıń tuwrı halatı, bókse búrmeleriniń simmetriyalı jaylasıwı, omırtqalar qırlı ósimteleriniń tik halatı, jambas súyegi qırlarınıń gorizontal jaylasıwı, sagittal júzede omırtqa baǵanasınıń tuwrı fiziologiyalıq iyilgen ayaqlar uzınlıǵınń birdeyligi hám ayaq pánjeleriniń tuwrı halatı menen xarakterlenedi.Qáwmettiń patologiyasın anıqlaw usılları júdá kóp bolıp, ámeliy jumıs ushın bala qáwmetiniń fotosúwretin alıw jetkilikli boladı.
Aniqlama Denenin’ ken’islikte uslap turiw jag’dayi, denenin’ aktiv hareket. Qaddi qawmet konstitutsiyag’a, muskullerdin’ funksional jaylasiwina, psixik jag’dayg’a baylanisli. Tuwri qaddi qawmet formalaniwinda faktorlar tasir etedi: muskuller tonusi, Tuwma suyek deformatsiyalari,Baylamlardin’ jag’dayi, sozilmali kesellikler, Intellekt jag’dayi, trenirovra
2.Normal qa’wmetdin’ klassifikatsiyasi
Tik , a'detlengen, tuwirlang’an
Tik qaddi qawmetke xarakteristika: Ko’kirek kifozi, ha’m bel lardozi kusheygen Buwinlardin’ ha’dden tis jaziliwi, qarinnin’ bo’rtiwi
Adetlengen qaddi qawmetke xarakteristika: Omirtqa ha’m shanaqtin’ fiziologik bugikligi, Iyinlerdin’ simmetrik jaylasiwi
Tuwrilang’an qaddi qawmetke xarakteristika:Omirtqa jazilg’an, tuwrilanga’n qol ayaqlar, shanaqtin maksimal to’men jaylasiwi
3.Qa’wmettin’ buziliwlarin emlew?
Ortopediyalıq emlewdiń maqseti — «qáwmetlilik sezimin» sińdiriw bolıp tabıladı. Bunıń ushın bala qáwmetin ózgertiwge májbúr etiwshi sebeplerdi joǵaltıw (kózáynek járdeminde kóriwdi jaqsılaw, jutqınshaq seanaciyası hám basqalar) kerek. Buwınlar kontrakturasın tuwrılawǵa, qáwmetti tuwrılawshı bulshıq etlerdi bekkemlewge qaratılǵan EDT úlken áhmiyetke iye. Dene tárbiya shınıǵıwları deformaciya bekkemlengenge shekem yamasa tolıq sawalıp ketkenge shekem úzliksiz túrde (ádette, 16—18 jasqa shekem) dawam ettiriledi. Júziw shınıǵıwları usınıs etiledi. Bunda balaǵa óz qáwmetiniń halatın ózi qadaǵalawı zárúrligi uqtırıladi.
4.Kifozdin’ etiologiyasi, turleri
Кифоз — умуртка погонаси кўкрак қисмининг VII кўкрак умурткасида орқа томонга кўпрок буқилиши. Бола куздан кечирилганда фронтал сатзда умурткаларнинг қиррали ўсимталари ўрта чизикдан қисман огганлигини аниқлаш мумкин
Etiologiyaga ko'ra, kifoz ko'pincha orqa mushaklarning kuchsizligi natijasida, normal torakal kifozning kuchayishi va uning patologik holatga o'tishi bilan olinadi. Ular odatda bolalarda o'sishning kuchayishi davrida, mushak tizimining rivojlanishi suyaklarning o'sishidan orqada qolganda rivojlanadi. Ko'pincha mushak tizimining zaifligi bolaning o'sish davrida tez-tez uchraydigan kasalliklari, mushak tizimining tug'ma zaifligi, raxit va boshqalar bilan bog'liq. Raxitik etiologiyaning kifozlari hayotning birinchi oylarida (5 oydan 12 oygacha) paydo bo'ladi. va ko'krak va bel sohalarida aniqlanadi. Egrilik miqdori odatda hayotning birinchi yilining oxiriga kelib, bola o'tirganda va ortadi yura boshlaydi. Moyil holatida orqa miya deformatsiyasi yo'qoladi, bu differentsial diagnostikada muhim alomatdir tuberkulyoz spondilit bilan, ko'krak qafasining burchakli deformatsiyasi bo'lgand umurtqa pog'onasi tekislanmaydi. 4-6 yoshdagi bolada kech raxit bilan yillar va kattaroq yoshda umurtqa pog'onasi deformatsiyasi shaklni oladi qattiq kifoz yoki kifoskolioz
5.Kifozdin’ klinikaliq ko’rinisleri
Birinchi holda, ko'krak mintaqasida rivojlanish kuzatiladi. Nerv ildizlari siqilganligi sababli, og'riq paydo bo'ladi, tana azoblanadi, uning funksionalligi buziladi, oyoqlarda zaiflik va tos a'zolarining kasalliklari paydo bo'ladi. Og'ir shakli o'pka va yurak ishining asoratlari bilan davom etadi. Tashxis tekshirish, laboratoriya tekshiruvlari, rentgenografiya shaklida amalga oshiriladi.
6.Raxitdan keying kifoz sebepleri, klinikasi.
Raxit tufayli umurtqa pog'onasi deformatsiyasi dorsollumbar kifoz (arkali dumba) bilan namoyon bo'ladi. Ko'pincha 5 dan 12 oygacha bo'lgan davrda, bola o'tirishni o'rganganda va magistral tik holatidadir. Dastlab, kifotik umurtqa pog'onasi harakatchan bo'lib, keyinchalik u qattiq bo'ladi.
Raxitik kifoz - bu ko'krak va bel sohalarini egallaydigan xarakterli yoysimon dumdir. O'tirish holatida xarakterli dumaloq orqa namoyon bo'ladi. Bunday bolalar orqa va qorin mushaklarini kuchaytirish uchun doimiy mashqlar terapiyasi, massaj qilish, umurtqa pog'onasini uzaytirish holatida oshqozonda suzishni o'rganish (ko'krak urishi) kerak. Ushbu yoshdagi kasallikning og'ir holatlarida, rejimga rioya qilmaslik natijasida oyoqlar, shinlar, tizza bo'g'imlari, femurlar va son bo'g'imlarining deformatsiyasi paydo bo'lishi mumkin. Bularning barchasi yurishning buzilishiga, ikkala oyoq-qo'lning varus egriligiga, xususan, son suyagi bo'yinining varus deformatsiyasiga (coxa vara rachitica) olib keladi, bu tana vazni ta'sirida va suyaklarda patologik o'zgarishlar mavjudligida yuzaga keladi. Bachadon bo'yni-diafiz burchagining 90 ° yoki undan ko'proq (125-130 ° tezlikda) pasayishi bilan tavsiflanadi. Shu bilan birga, kattaroq trokanter iliumga ko'tariladi, gluteal mushaklarning kuchlanish kuchi kamayadi va tos suyagi oldinga egiladi, ijobiy Trendelenburg simptomi paydo bo'ladi. Ikki tomonlama patologik jarayon bilan yurish chayqalib ketadi ("o'rdak").
7.Raxitik kifozdi emlew.
Davolash bir yildan keyin ortopedik taglik kiyish va mashqlar terapiyasi (kuniga 2 marta), qumli yo'llarda yurish, qo'pol gilamlarda, oyoq uchun to'p bilan maxsus mashqlar yoki oyoqlarning plantar yuzasi bilan dumaloq tayoqni dumalashdan iborat. buyuriladi. Oyoq va pastki oyoq mushaklarining majburiy massaji
Raxitik deformatsiyani jarrohliksiz davolashning yuqoridagi barcha usullari saratonga qarshi va umumiy mustahkamlovchi davolash bilan parallel ravishda amalga oshirilishi kerak.
8. Òspirimler kifozi yaji sheyerman may keselligi belgileri ,emlew
OMÍRTQALARDÍŃ OSTEOXONDROPATIYASÍ
(SHEYERMANN-MAU KESELLIGI) Balalar arasında eń kóp tarqalǵan omırtqa baǵanası keselligi esaplanadı. Kóbirek ul balalarda baqlanadı. Bul kesellikte omırtqalardaǵı ózgerisler kifor deformaciyasınıń payda bolıwı menen xarakterlenedi. Deformaciya omırtqalardıń ósiw zonasında ózgerisler esabina, deneleriniń sına tárizli bolıp qalıwına baylanıslı.
Klinikası. Organizm tez óskenligi sebepli kókirek kifozınıń artıwı, omırtqa baǵanasın tuwrılawǵa háreket etilgende awırıw, tez sharshaw, ayırımlarda omırtqalardı basılǵanda awırıwdıń kúsheyiwi kórinedi.
Rentgenologiyalıq tekserilgende omırtqa deneleriniń apofizlerinde buzılıw hám sına tárizli deformaciya baqlanadı.
Emlew. Nawqaslar taxta qoyılǵan qattı krovatta jataq rejimine ámel etip, shalqasına jatadı. EDT arqa hám qarın bulshıq etlerin bekkemlew ushın ótkeriledi. Ayırım jaǵdaylarda gipsli krovat qoyıwǵa tuwrı keledi (keselliktiń awır dáwirinde). Keselliktiń jeńil túrlerinde kifozdı tuwrılaw ushın reklinaciya etiwshi apparatlar taǵıladı.

9. Lordoz rawajlaniw sebepleri emlew.

Bolalardagi Lordoz
Voyaga etmagan bolalarning lordozi bolalarda kestirib, mushaklari zaiflashganda yoki qattiqlashganda paydo bo'lishi mumkin. Vaziyat, odatda, bola o'sib ulg'ayguncha o'zini davolashsiz tuzatadi. Bolalarda lordozning to'satdan paydo bo'lishi kestirib, dislokatsiyani ko'rsatishi mumkin, ayniqsa, bola baxtsiz hodisa yoki yiqilishni boshdan kechirgan bo'lsa. Bolalarda lordoz miya falaji, mushak distrofiyasi, o'murtqa mushak atrofiyasi yoki artrogriproz kabi jiddiy holatlar tufayli ham rivojlanishi mumkin. Bularning barchasi mushaklarga yoki asab tizimiga ta'sir qiladigan juda kam uchraydigan holatlardir
Lomber lordoz
Lordoz ko'pincha bel umurtqasida yoki pastki orqa qismida uchraydi. Lomberni tekshirishning oddiy usuli tekis yuzaga yotishdir. Oddiy o'murtqa egrilik juda kam qo'shimcha joy bilan pastki orqa ostiga qo'lni siljitish uchun etarli joy qoldiradi. Orqa va pastki sirt orasidagi qo'shimcha bo'shliq lordozning belgisi bo'lishi mumkin. Ko'rinishda turgan C ga o'xshash kamar ham belgidir.Lordoz bilan kasallangan odamlarning aksariyati keng tibbiy aralashuvni talab qilmaydi va davolash egrilik darajasi va o'ziga xos alomatlar asosida tuzilgan. Dori vositasi og'riqni yoki shishishni engillashtiradi va vitamin yoki mineral etishmovchiligini to'g'irlash uchun qo'shimchalar olinishi mumkin. Kundalik jismoniy terapiya mushaklarning kuchini oshiradi va harakatlanish doirasini yaxshilaydi, vazn yo'qotish esa holatni yaxshilashi mumkin. Bolalar yoki o'spirinlar tuzatuvchi qavslarga muhtoj bo'lishi mumkin, ammo bu odatda kerak emas. Lordozning og'ir holatlari, agar asab kasalliklari mavjud bo'lsa, operatsiyani talab qilishi mumkin...

10.skoliatik qadd-qawmet sebepleri hàm emlew

Skolioz (skolioz keselligi) — omırtqa baǵanasınıń omırtqa deneleriniń májbúriy aylanıwı (rotaciyası) menen birge júz beretuǵın qaptal tárepke qıysayıwı bolıp tabıladı. Onıń ózine tán ózgesheligi — balanıń jası hám ósiwine qaray kúsheyip barıwı bolıp tabıladı.
Dispanserizaciya etiwde shıpakerdiń aldında qáwmettiń nuqsanı menen skoliozdı parıqlaw mashqalası turadı. Differencial diagnoz qoyıwda, bárinen burın, kózge kóringen patologiyanı nawqastıń ózi yamasa shıpaker tárepinen joq etiw hám jatqan halatta islengen rentgenogrammada omırtqa baǵanası qıysayıwınıń joqlıǵı bolıp tabıladı. Haqıyqıy skolioz, hátte, rawajlanıwınıń bashlanǵısh basqıshında omırtqa baǵanasına kúsh tásirinde hám nawqastıń halatına baylanıslı bolmaǵan deformaciyası menen xarakterlenedi.
Egiologiyası hám patogenezine qaray skoliozdıń tómendegi: tuwma (atap aytqanda, displastik), nevrogen, statikalıq hám idiopatik túrleri parıqlanadı.
Tuwma skoliozdıń payda bolıwına omırtqa súyek skeletindegi ózgerisler nátiyjesinde rawajlanǵan deformaciya: qabırǵalardıń bir tárepleme sinostozı, qosımsha qabırǵa hám yarım omırtqa, qırlı iymek ósimteleriniń sinostozı, omırtqa iymegi tamırlarınıń nuqsanı, bel-segizkóz bóliminiń displaziyası sebep boladı.
Displastik skoliozdiń payda bolıwına spondiloliz, omırtqa iymegi tamırlarınıń pitpewi, bir tárepleme sakralizaciya yamasa lyumbalizaciya sebep boladı. Tuwma kelip shıǵıwınıń ulıwmalıǵı etiologiyalıq tárepten bul eki túsinikti tuwma skoliozdıń bir túrine birlestiredi.
Nevrogen skolioz tiykarınan, poliomielit penen awırıw nátiyjesinde payda boladı. Onıń sebebi arqa bulshıq etleri hám qarın qıysıq bulshıq etleri tárepinen teń salmaqlılıqtıń buzılıwı bolıp tabıladı. Sonday-aq, bunnan tısqarı, nevrogen skolioz toparına miopatiya, siringomieliya, neyrofibromatoz, spastik láńnan keyingi skoliozlar da kiritiledi.
Statikalıq skolioz kópshilik jaǵdayda ayaq buwınınıń jraqatlanıwı (ankiloz, san buwınınıń tuwma shıǵıwı hám basqalar) sebepli payda boladı hám ayaqtıń kelte bolıp qalıwı nátiyjesinde omırtqa baǵanasınıń turǵın ózgeriwi júz beredi.
Idiopatik skolioz — eń kóp tarqalǵan bolıp, kelip shıǵıwı házirge shekem belgisiz. Ayırım avtorlar raxitik skoliozdı idiopatik skoliozǵa qosadı. Lekin bir qatar bioximiyalıq proceslerdiń qásiyetleri idiopatik skoliozdıń tiykarında gormonal sebep bar ekenin tán alıwǵa múmkinshilik berdi. Kópshilik avtorlar bolsa bul túrdegi skoliozda nerv-bulshıq et teń salmaqlılıǵınıń buzılıwın tán alıp, keselliktiń kelip shıǵıw sebebi poliomielit yamasa qanday da bir neyrodistrofik (ásirese, bulshıq et toqımasında) proceste dep esaplaydı. Sol sebepli ayırım ortopedlerdiń idiopatik skoliozdı displastik hám tuwma skoliozlar bólimine kirgiziwi túsinikli bolıp tabıladı.Keselliktiń aldın alıw hám emlew. Skolioz rawajlanıwınıń imkaniyatın esapqa alıp jáne onıń shama menen payda bolıw waqıtın bilip, kópshilik jaǵdaylarda bolsa onıń qanday ótiwin bilgen halda keselliktiń aldın alıw ilajlarına úlken áhmiyet beriw kerek.
Bala 3 jasqa tolǵanǵa shekem tuwrı awqatlandırıw, ashıq hawada bolıwı, uyqılaw gigienası, balanı shınıqtırıw itimalı tutılǵan raxittiń aldın alıwda úlken áhmiyetke iye. Process rawajlanıwǵa beyim bolsa, dene bulshıq etlerin massaj islew, vanna, gipsli krovatta jatıw usınıs etiledi.
Mektepke shekemgi jastaǵı balardıń krovatı olardıń boyına tuwrı keliwi kerek. Bala qattı tósekte basına kishkene dastıq qoyǵan halda uyqılawı hám bala jambası menen jatqanında qıysayıw dugası astına valik qoyıw kerek. Mektep oqıwshılarına qatań itibar beriw kerek. Sebebi 7—9 hám 12—14 jasta skoliozdıń eń kúshli rawajlanıw dáwiri baqlanadı. Eger kesellik kúsheymese, ambulatoriyada emlew múmkin. Waqtı-waqtı menen emlewshi dene tárbiya shınıǵıwları menen (omırtqa baǵanasınıń perde apparatın sozıwshı shınıǵıwlar múmkin emes) shuǵıllanıw kerek. Sport penen shuǵıllanıw paydalı: lıjada júriw, basketbol hám voleybol, júziw usınıs etiledi. Mekteplerde korrekciyalawshı gimnastika menen shuǵıllanıwshı arnawlı toparlar shólkemlestiriw kerek. Shınıǵıwlar qarınǵa, arqasına jatqan, embeklegen halda, tayaq penen orınlanatuǵın shınıǵıwlar menen birge alıp barıladı.
Sońǵı 20 jıl ishinde dúnyanıń kóp mámleketlerinde, sonday-aq, Ǵárezsiz Mámleketler Doslıq Awqamında skolioz keselligi menen awırǵan balalar ushın arnawlı mektep-internatlar shólkemlestirilip atır. Bul mekteplerde shınıǵıwlar balalar qanday da bir dene menen qarınǵa jatqan halda alıp barıladı; tánepis waqtında gimnastika shınıǵıwların orınlaydı, túnde gipsli krovatlarda uyqılaydı.
Konservativ emlew. Skolioz keselligin konservativ usıl menen emlewdiń maqseti: kompensator qıysayıwın payda etiw hám dáslepki qıysayıwdı dúzetiw (redressaciya etiw) bolıp tabıladı. Konservativ emlew usılları skolioz deformaciyasınıń úlken-kishiligine hám turaqlılıǵına, bekkemligine baylanıslı.
Ómiriniń dáslepki 3 jasında skoliozdı emlewdiń tiykarǵı usılı balanı tuwrı jatqarıwdan, gipsli krovatta denesin korrekciya halatında bekkemlewden ibarat. Ómiriniń dáslepki aylarında mudamı tek sonday krovatta, úlkenirek bolǵanda tek uyqılaǵan waqtında jatadı. Jas balalardaǵı skoliozdıń nátiyjesi, ádette, jaqsı boladı.
I—II dárejeli skoliozda keselliktiń aldın alıw ushın jumıs ornın tuwrı shólkemlestirip, bala ómirinde bolıwı múmkin bolǵan qolaysız faktorlardı joq etiw kerek. Stol hám stullardıń bálentligi balanıń boyına sáykes keliwi, jaqtılıq optimal bolıwı kerek. Balalar qattı, tegis jerde jatıwı kerek (matractıń astına fanerli taxta qoyıladı). Sport shınıǵıwlarınan háreketsheń oyınlar, qısta lıjada júriw, omırtqanıń rotacion (buralıw) háreketleri bolmaǵan usılda júziw usınıs etiledi.
Omırtqa baǵanasın sozıwǵa mólsherlengen, burın qollanılǵan funkcional emlew (EDT) skoliozdıń artıwın 2 ret kúsheytedi.
Dinamikalıq baqlawda skoliozdıń kúsheyiwi sezilse, balanı emlew oqıtıw menen birge alıp barılatuǵın arnawlı mektep-internatqa jiberiw kerek. Bul mekteplerde emlew ilajları kún dawamında alıp barıladı: balalar arnawlı aǵash krovatlarda jatıp oqıydı; dene tárbiya shınıǵıwları kóp waqıttı iyeleydi. Sonıń menen birge, hawızda shomıladı. Iyiliwsheń ortopediyalıq korset (291-súwret), korrekciyalawshı gipsli krovattan paydalanıladı.Ortopediyalıq korsetlerdiń abzallıǵı sonda, nawqas korrekciyalanǵan halda korsette biymálel júre aladı. Balalar korsetti tek túnde sheshedi hám detorsion dastıqsha qoyılǵan gipsli krovatta uyqılaydı.
Fizioterapiyalıq emlerden tısqarı, sanatoriy hám kurortlarda emleniw de úlken áhmiyetke iye.
Sońǵı jılları qıysayıwdıń bórtip shıqqan tárepindegi kúshsiz bulshıq etlerdiń tonusın qayta tiklew ushın kishi muǵdardaǵı impulsli toklardan paydalanıw usınıs etilip atır.
Konservativ ortopediyalıq emlew (EDT, massaj), fizioterapiya, sanatoriy-kurortta emleniw, sonday-aq, racional awqatlanıw, medikamentoz terapiya kópshilik jaǵdaylarda, ásirese, keselliktiń baslanǵısh dáwirinde jaqsı nátiyje beredi.
Xirurgiyalıq jolı menen emlew. Skoliozdı xirurgiyalıq jolı menen emlewge II dárejeli zorayıwda skoliozdıń uzaq waqıt konservativ emlewdiń nátiyjesizligi túrtki boladı. III hám IV dárejeli skoliozlarda hám kifoskoliozlarda omırtqanı korrekciyalaw hám xirurgiyalıq jolı menen bekkemlew talap etiledi.
Emlewdiń júdá kóp usılları usınıs etilgenligine qaramay, xirurgiyalıq jolı hárdayım da kútilgen nátiyjeni bermeydi. Skoliozdı emlewde tómendegi xirurgiyalıq usılları qollanıladı: omırtqanıń shemirshek-perde apparatındaǵı operaciya arqa qırlı ósimteler aralıq ústingi hám aralıq perdelerdi, omırtqalar aralıq buwınlardıń kapsulaların kesiw; disklerdegi operaciya—
— disklerdi deformaciya shoqqısında diskotomiya, enukleaciyalaw; omırtqa denelerindegi operaciya Kazmin usılı boyınsha sına tárizli rezekciyalaw, epifizeodez.
Operaciyanıń bul 3 túri omırtqa baǵanasın arqa tárepten súyekli plastik bekkemlew — metall konstrukciyalar (Kazmin, Xarrington distraktori, Rodnyanskiydiń plastinka tárizli ózin-ózi tuwrılawshı fiksatorı)dan paydalanǵan halda tuwrılaw operaciyaları menen birge alıp barıladı
Qabırǵa búkiri bar bolǵanda júdá bórtip shıqqan qabırǵalar rezekciya yamasa torakoplastika etiledi.
Kesellik etiologiyasın esapqa alıp, sanap ótilgen usıllardıń ayırım komponentlerin óz ishine alıwshı operaciyanıń quramalı usılları qollanıladı.
Balalar ortopediyasınan keyin olar ósiw dáwiri tamamlanǵansha kompleks emleniwleri kerek.
11. Skoliozĝa alip keliwshi faktorlar
Qaddi-qomat buzilishiga olib keluvchi omillar talaygina. Raxit, kamqonlik, surunkali nafas yo‘llari yallig‘lanishi, yuqumli kasalliklar shular jumlasidandir. Bolalar sog‘lig‘i va qaddi-qomati buzilishida eng avvalo, yaxshi ovqatlanmaslik, ochiq havoda sayr qilmaslik, yetarli uxlamaslik, suzish, gimnastika bilan shug‘ullanmaslik, maktabda bolalarga mos kelmaydigan parta bunday nuqsonlar rivojlanishiga olib keladi.
Skolioz kasalligi 7 yoshdan 15 yoshgacha uchraydi. Uning profilaktikasida bolaning qaddi-qomatiga chaqaloqlik davridan e’tibor qaratish birlamchi rol o‘ynaydi.

12.skoliozdiñ klassigikatsiyasi

Egiologiyası hám patogenezine qaray skoliozdıń tómendegi: tuwma (atap aytqanda, displastik), nevrogen, statikalıq hám idiopatik túrleri parıqlanadı.
Skoliozlar shańaraqlıq (násillik) hám raxit sebepli payda bolǵan skoliozlarǵa bólinedi.
Házirgi waqıtta M.V.Volkov, E.K.Nikiforova hám A.F. Kaptelinler tárepinen usınıs etilgen klassifikaciya eń maqul klassifikaciya bolıp tabıladı. Olar skolioz benen awırǵan barlıq nawqaslardı eki toparǵa: tuwma hám arttırılǵan toparlarǵa bóledi. Tuwma skoliozlarǵa omırtqa rawajlanıwınıń tuwma anomaliyası, bel-segizkóz bóliminiń displaziyası, shańaraqlıq skolioz hám basqalar, arttırılǵan skoliozlarǵa bolsa raxitten, láńnen keyingi statikalıq hám idiopatik skoliozlar kiredi dep esaplayd0ı.Skolioz kasalligining:
1) Yoysimon;
2) S simon turlari uchraydi.
Kasallik og‘ir-yengilligiga qarab 4 darajaga bo‘linadi...
13. Tuwma skoliozdiñ belgileri.
Tuwma skoliozdıń payda bolıwına omırtqa súyek skeletindegi ózgerisler nátiyjesinde rawajlanǵan deformaciya: qabırǵalardıń bir tárepleme sinostozı, qosımsha qabırǵa hám yarım omırtqa, qırlı iymek ósimteleriniń sinostozı, omırtqa iymegi tamırlarınıń nuqsanı, bel-segizkóz bóliminiń displaziyası sebep boladı
14. Nevrogen skolioz. rawajlaniw sebepleri
Nevrogen skolioz tiykarınan, poliomielit penen awırıw nátiyjesinde payda boladı. Onıń sebebi arqa bulshıq etleri hám qarın qıysıq bulshıq etleri tárepinen teń salmaqlılıqtıń buzılıwı bolıp tabıladı. Sonday-aq, bunnan tısqarı, nevrogen skolioz toparına miopatiya, siringomieliya, neyrofibromatoz, spastik láńnan keyingi skoliozlar da kiritiledi.
15. .Paralitik skolioz, rawajlaniw sebebleri.
. Paralitik skolioz orqa va qorin mushaklaridagi ikkilamchi o'zgarishlar bilan orqa miya motor neyronlarining shikastlanishiga asoslangan. Ushbu kasallik asosan tiklanish davrining birinchi yilida rivojlanadi, bunda ma'lum mushak guruhlarining funktsiyalarini yo'qotish aniq namoyon bo'ladi. Shu bilan birga, umurtqa pog'onasida neyrotrofik o'zgarishlar, sumka-ligamentli apparatlarda o'zgarishlar, metabolik va gormonal kasalliklar paydo bo'ladi. Bularning barchasi, bolaning o'sishi davrida umurtqa pog'onasiga noto'g'ri statik yuk bilan birga, og'ir deformatsiyaning rivojlanishiga olib keladi
16. .Skoliatik deformatsiya rawajlaniw profilaktikasi
Skoliozda deformaciyanıń kúsheyiwi nawqastıń jasına, qıysayıwdıń dárejesi hám túrine, sonday-aq, etiologiyasına da baylanıslı. Deformaciyanıń kúsheyiwi ádette, balanıń júdá tez ósiw dáwirine tuwrı kelip, ósiw toqtap qalıwı menen tamamlanadı. Lekin, bul halat poliomielitten keyin payda bolǵan skoliozǵa tiyisli emes, sebebi, bul halatlarda ol ósiw toqtaǵannan keyin de rawajlanıwı múmkin. Demek, bala qansha erte kesel bolsa, deformaciyanıń kúsheyiw qáwpi sonsha kóp, qansha kesh awırǵan bolsa, skoliozdıń rawajlanıwına sharayat sonsha kem boladı. Skoliozdıń rawajlanıwı bala ósiwi menen kúsheyip barıp, eń joqarı shaqqısı erjetiw dáwirine: qızlarda 11—13 jasqa, ul balalarda 14—16 jasqa tuwrı keledi. Sol waqıttan baslap rawajlanıw dárejesi áste-aqırın azayıp barıp, ósiw dáwiriniń aqırında (17—20 jaslarda) tamamlanadı.
Deformatsiyaning rivojlanishining oldini olishda kasallikning o'tkir bosqichida bolaning yotoqda to'g'ri pozitsiyasi muhim rol o'ynaydi; tiklanish davrida -
tegishli balneoterapiya, mashqlar terapiyasi, massaj va ortopedik korset kiyish.
17.Raxitik, statik skolioz , rawajlaniw belgileri.
Raxemik skolioz o'sayotgan organizmning skeletlari topildi tizimiga ta'sir qiluvchi asosiy kasallik tufayli yuzaga keladi. Bunday holda, vertebral jismlarning osteoporozi, pastki ekstremitalarning deformatsiyasi, nerv-mushak va sumka-ligamentli apparatlarda o'zgarishlar sodir bo'ladi. Bolaning o'sishi davrida tana vaznining ortishi va tayanch-harakat tizimining o'zgarishi bilan fiziologik torakal kifoz va lomber lordoz kuchayadi. Ko'pincha, raxitik skolyoz 2-3 yoshda o'zini namoyon qiladi va noto'g'ri o'tirish, ortiqcha yurish va etarli darajada restorativ va o'ziga xos davolash tufayli butun tayanch-harakat tizimiga ortiqcha va fiziologik bo'lmagan yuk bilan bog'liq.
Statik skolyoz pastki ekstremitalarning kasalliklari natijasida rivojlanadi (ko'pincha sonning konjenital dislokatsiyasi bilan). Profilaktik chora-tadbirlar asosiy patologik holatni erta davolash va oyoq-qo'llarning qisqarishi uchun tegishli kompensatsiyadir
18. Ideopatik skolioz , rawajlaniw belgileri, klinik belgileri.
Idiopatik skolioz — eń kóp tarqalǵan bolıp, kelip shıǵıwı házirge shekem belgisiz. Ayırım avtorlar raxitik skoliozdı idiopatik skoliozǵa qosadı. Lekin bir qatar bioximiyalıq proceslerdiń qásiyetleri idiopatik skoliozdıń tiykarında gormonal sebep bar ekenin tán alıwǵa múmkinshilik berdi. Kópshilik avtorlar bolsa bul túrdegi skoliozda nerv-bulshıq et teń salmaqlılıǵınıń buzılıwın tán alıp, keselliktiń kelip shıǵıw sebebi poliomielit yamasa qanday da bir neyrodistrofik (ásirese, bulshıq et toqımasında) proceste dep esaplaydı. Sol sebepli ayırım ortopedlerdiń idiopatik skoliozdı displastik hám tuwma skoliozlar bólimine kirgiziwi túsinikli bolıp tabıladı.
Skoliozning klinik ko'rinishi umurtqa pog'onasining sagittal tekislikda, so'ngra frontal tekislikda umurtqa pog'onasining buralishi va umurtqa pog'onasining uzunligi bo'yicha kechiktirilgan o'sishi bilan asta-sekin deformatsiyasi bilan tavsiflanadi. Og'ir darajadagi skolyoz rivojlanishi bilan pastki ekstremitalarning parezlari va falaj belgilari paydo bo'lishi mumkin. Bolaning o'sishi tugashi bilan skolyozning rivojlanishi to'xtaydi.
19. Skolioz patogenezi, diagnastikasi.
Skoliozning patogenezida umurtqa pog'onasining suyak va xaftaga to'qimalarida tayanch-harakat apparatidagi o'zgarishlar va statik va dinamik buzilishlar bilan neyrodistrofik jarayon muhim rol o'ynaydi, bu esa umurtqa pog'onasining sagittal tekislikda keskin egriligiga olib keladi. O'sish jarayonida
ko'krak qafasidagi deformatsiyaning rivojlanishi umurtqali tanalarning buralishi, ularning xanjar shaklidagi deformatsiyasi, intervertebral disklardagi o'zgarishlar bilan birlashtiriladi, bu esa lomber umurtqa pog'onasida lordozning kuchayishiga va umurtqa pog'onasining aylanishiga olib keladi. sakrum va butun tos suyagi
Diagnozı. Skoliozdı anıqlaw rawajlanıwınıń erte basqıshlarında júdá áhmiyetli bolıp tabıladı, sebebi óz waqtında baslanǵan em qıysayıwdıń aldın aladı. Anamnez jıynalǵanda patologiyanıń násillik itimallıǵın anıqlaw kerek. Omırtqa deformaciyası qaysı jasta sezilgenligi, qanday rawajlanǵanlıǵın biliw áhmiyetli bolıp tabıladı. Omırtqa baǵanası deformaciyaǵa ushıraǵanına gúman bolǵan balalar tik turǵan, jatqan hám otırǵan halatlarda tekseriledi.
20. Skoliozda otirg’an, jatg’an jag’daydag’i nawqaslardi tekseriw.
O'tirgan holatda tos suyagining gorizontal holati, umurtqa pog'onasi egriligining o'zgarishi va elkama-kamar holati qayd etiladi. Boshni tortib olishda umurtqa pog'onasining cho'zilish darajasini aniqlash kerak.
Bemorni yotgan holatda tekshirish funktsional va organik o'zgarishlarni aniqlash uchun amalga oshiriladi. Shunday qilib, umurtqa pog'onasida tarkibiy o'zgarishlarsiz skoliotik holat bilan uning o'qining ko'zga ko'rinadigan og'ishi tuzatiladi. Organik o'zgarishlarda u o'zgarmaydi. Orqa va qorin mushaklarining holatini o'rganish, yotgan holatda ko'rishda muhim ahamiyatga ega
21. Chaklin boyinsha skoliozdin’ rentgenologik klassifikatsiyasi(da’rejesii boyinsha).
Chaklin boyınsha Skolioz klassifikaciyası (rentgenogrammaǵa tiykarlanıp grafik esaplaw).
a — I dáreje; b — II dáreje; v — III dáreje; g — IV dáreje

22. Skolioz I-II da’rejesinin’ klinik ko’rinisi. : Skoliozning I darajasida tik turgan holatda, orqa va qorin mushaklarining zaifligi, elkama-kamarning assimetriyasi qayd etiladi, elkama pichoqlarining burchaklari turli masofalarda joylashgan. umurtqa pog'onasi va turli darajalarda. Ko'krak umurtqa pog'onasida lateral egrilik va qarama-qarshi tomonda bel mintaqasida mushak tizmasi, bel uchburchaklarining assimetriyasi mavjud. Tos suyagi gorizontal holatda; yotgan holatda orqa, to'g'ri va qiya qorin mushaklarining uzun mushaklarining zaifligi aniqlanadi.
II darajali skoliozda umurtqa pog'onasining S shaklidagi deformatsiyasi klinik jihatdan aniqlanadi, gavda oldinga egilganida, qovurg'a dumlari, elkama-kamarning assimetriyasi, bel uchburchaklari, aniq ifodalangan. lomber mintaqada mushak rolikli, jismlarning buralishi ko'rinadigan vertebra va ularning asosiy kamar mintaqasida egilishi. Bemorni boshidan tortganda, kompensatsiya yoyi kamayadi va asosiysi saqlanib qoladi; rentgenogrammada Chaklin bo'yicha asosiy yoyning qiymati 6 ° dan 25 ° gacha, Kobbga ko'ra - 16 dan 30 ° gacha.
23. .SkoliozIII-IV da’rejesinin’klinik ko’rinisi.
III darajali skoliozda umurtqa pog'onasi deformatsiyasi aniq S shakliga ega bo'lib, tananing konfiguratsiyasining buzilishi va tos suyagining egilishi. Asosiy kamarning deformatsiya burchagi umurtqali jismlarning patologik aylanishi, ularning xanjar shaklidagi deformatsiyasi, shuningdek, umurtqalararo disklar cho'qqisida joylashgan bo'lsa, Chaklin bo'yicha 26-80 ° va Kobb bo'yicha 31-60 °. egrilik. Yelka kamarining tekisligi tos suyagi tekisligiga to'g'ri kelmaydi va tananing vertikal o'qdan og'ishi bilan belgilanadi. Umurtqa tanalari va qovurg'alarida yuzaga keladigan qo'pol anatomik o'zgarishlar umurtqa pog'onasi bo'ylab arterial tomirlar tarmog'ida o'zgarishlarga olib keladi. Orqa miya kanalining deformatsiyasi orqa miyaning siljishiga olib keladi va vertebral venoz pleksus dura mater tomonidan siqiladi
Skoliozning IV darajasida), butun tananing og'ir deformatsiyasi va uning o'sishining to'xtashi, butun tananing asosiy yoyga og'ishi bilan ko'krak umurtqasining aniq kifoskoliozi aniqlanadi. Ko'krak qafasining sezilarli deformatsiyasi munosabatlarning buzilishiga va ichki organlarning siljishiga olib keladi. Shu bilan birga, orqa miyaning siqilishi va pastki ekstremitalarning parezi fenomeni kuchayishi kuzatiladi. Rentgenogrammada ko'krak mintaqasida spondiloz va spondiloartroz hodisalari bilan umurtqali tanalarning aniq xanjar shaklidagi deformatsiyasi aniqlanadi, bel umurtqasida - tanalarning keskin buralishi, Ly vertebra tanasining qiya turishi va biroz teskari burilish. tos suyagi. Taqdim etilgan butun rasm bemorning hayotining keskin pasayishiga va og'ir nogironlikka olib keladi..
24. Skoliozni konservativ emlew.
Konservativ emlew. Skolioz keselligin konservativ usıl menen emlewdiń maqseti: kompensator qıysayıwın payda etiw hám dáslepki qıysayıwdı dúzetiw (redressaciya etiw) bolıp tabıladı. Konservativ emlew usılları skolioz deformaciyasınıń úlken-kishiligine hám turaqlılıǵına, bekkemligine baylanıslı.
Ómiriniń dáslepki 3 jasında skoliozdı emlewdiń tiykarǵı usılı balanı tuwrı jatqarıwdan, gipsli krovatta denesin korrekciya halatında bekkemlewden ibarat. Ómiriniń dáslepki aylarında mudamı tek sonday krovatta, úlkenirek bolǵanda tek uyqılaǵan waqtında jatadı. Jas balalardaǵı skoliozdıń nátiyjesi, ádette, jaqsı boladı.
I—II dárejeli skoliozda keselliktiń aldın alıw ushın jumıs ornın tuwrı shólkemlestirip, bala ómirinde bolıwı múmkin bolǵan qolaysız faktorlardı joq etiw kerek. Stol hám stullardıń bálentligi balanıń boyına sáykes keliwi, jaqtılıq optimal bolıwı kerek. Balalar qattı, tegis jerde jatıwı kerek (matractıń astına fanerli taxta qoyıladı). Sport shınıǵıwlarınan háreketsheń oyınlar, qısta lıjada júriw, omırtqanıń rotacion (buralıw) háreketleri bolmaǵan usılda júziw usınıs etiledi.
Omırtqa baǵanasın sozıwǵa mólsherlengen, burın qollanılǵan funkcional emlew (EDT) skoliozdıń artıwın 2 ret kúsheytedi.
Dinamikalıq baqlawda skoliozdıń kúsheyiwi sezilse, balanı emlew oqıtıw menen birge alıp barılatuǵın arnawlı mektep-internatqa jiberiw kerek. Bul mekteplerde emlew ilajları kún dawamında alıp barıladı: balalar arnawlı aǵash krovatlarda jatıp oqıydı; dene tárbiya shınıǵıwları kóp waqıttı iyeleydi. Sonıń menen birge, hawızda shomıladı. Iyiliwsheń ortopediyalıq korset korrekciyalawshı gipsli krovattan paydalanıladı. Ortopediyalıq korsetlerdiń abzallıǵı sonda, nawqas korrekciyalanǵan halda korsette biymálel júre aladı. Balalar korsetti tek túnde sheshedi hám detorsion dastıqsha qoyılǵan gipsli krovatta uyqılaydı.
Konservativ ortopediyalıq emlew (EDT, massaj), fizioterapiya, sanatoriy-kurortta emleniw, sonday-aq, racional awqatlanıw, medikamentoz terapiya kópshilik jaǵdaylarda, ásirese, keselliktiń baslanǵısh dáwirinde jaqsı nátiyje beredi.
25. Skolioz operativ emlew.
Xirurgiyalıq jolı menen emlew. Skoliozdı xirurgiyalıq jolı menen emlewge II dárejeli zorayıwda skoliozdıń uzaq waqıt konservativ emlewdiń nátiyjesizligi túrtki boladı. III hám IV dárejeli skoliozlarda hám kifoskoliozlarda omırtqanı korrekciyalaw hám xirurgiyalıq jolı menen bekkemlew talap etiledi. Skoliozdı emlewde tómendegi xirurgiyalıq usılları qollanıladı:
1)omırtqanıń shemirshek-perde apparatındaǵı operaciya; 2)disklerdegi operaciya 3)disklerdi deformaciya shoqqısında diskotomiya, Operaciyanıń bul 3 túri omırtqa baǵanasın arqa tárepten súyekli plastik bekkemlew — metall konstrukciyalar dan paydalanǵan halda tuwrılaw operaciyaları menen birge alıp barıladı.
Qabırǵa búkiri bar bolǵanda júdá bórtip shıqqan qabırǵalar rezekciya yamasa torakoplastika etiledi.
14-tema: 1. Raxittin’ sebebleri, klinik belgileri, basqishlari
D vitamininiń jetispewshiligi mineral zatlar (atap aytqanda, kalciy hám fasfor)dıń buzılıwına hám raxit rawajlanıwına alıp keledi. Bul qıstıń aqırına tuwrı kelip, bul dáwirde qanda fosfordıń kemligi raxit rawajlanıwına tásir etedi. Raxit penen, kóbinese, bir jasqa shekemgi balalar awıradı. Raxitte súyekler jumsarıp, jańa payda bolǵan súyek toqıması súyek payda etpeydi.
Klinika. Raxit keselliginde balada kemqanlıq, ishteydiń joqlıǵı, semirmew xarakterli bolıp tabıladı. Kóp terlew, spazm, bulshıq et sisteması tonusınıń tómenlewi, limfa hám badam bezleriniń úlkeyiwi kórinedi. Raxittiń xarakterli belgilerinen biri «raxitlik tasbeh» — qabırǵa shemirsheginiń súyekke birlesetuǵın jeriniń qalıńlasıwı esaplanadiá
Kasallikning ikki bosqichi mavjud. Raxitning o'tkir bosqichida suyak to'qimalarining atrofiyasi, suyaklarning distal metafizalarining kengayishi kuzatiladi, metafiz va epifizning o'sish zonasi o'rtasidagi chegara uzayadi, tartibsiz qirrali shaklga ega bo'ladi, xaftaga tushadigan to'qimalarning orollari. ko'rinib turadi, diafiz tomon tarqaladi (atrofik bosqich). Kasallikning rivojlanishi bilan metafizning konturi loyqa bo'lib, uning hajmi kattalashadi va shakli o'zgaradi
2RAXITTI EMLEW
Raxit jaqsı emlenedi, lekin júdá awır jaǵdaylarda qol-ayaqta (kóbinese, ayaqta) deformaciya baslanadı. Bul arnawlı ortopediyalıq emlewdi talap etedi. Raxitte san moynınıń varusli deformaciyası baqlanıwı múmkin. Kóbinese, ayaqtıń O- hám X-tárizli qıysayıwı ushıraydı. Tabanlar jalpaq valgus halatın aladı. Raxit sebepli kelip shıqqan ayaq-qoldıń qıysayıwı óz waqtında emlenbese, jas ótiwi menen (kóbinese, 40 jastan keyin) qıysayıwınıń rawajlanıwına hám ekilemshi buwınlardıń deformaciyasına alıp keledi (formanı buzatuǵın artroz).
Ayaq-qoldıń deformaciyasında emlew xirurgiyalıq usılında alıp barıladı. Balalardı, ádette, 5—6 jastan keyin operaciya etiledi. Kóbinese, úlken baltır súyeginiń segmentlerinde osteotomiya (súyekti sındırıw) orınlanadı. A'dette raxit aziq-awqat arqali jiberilgen D topari vitaminleri menen emlenedi (su't, sari may, ma'yektin' sariwizi ha'm basqalar), baliq mayi; Ultrafiolet radiatsiya, sol menen birgw jeterli da'rejede insolyatsiya, massaj, shinig'iwlar terapiyasi, ma'jbu'riy fizikaliq shinig'iwlar arqali a'melge asiriladi. Emlew 6-8ha'pteden keyin baslanadi.
3. Ayaqlardin’ О- ha’m X-ta’rizli qiysayiwi klinik ko’rinisi
Raxit penen en' tipik to'mengi bo'limnin' O- yaki X- formasindag'i deformatsiyasi ushirasadi. A'dette tuwiliw waqtinda ha'm o'mirinin' birinshi jilinda saw balada to'mengi ayaq varus formasina iye boladi. Bul varus fiziologik deformatsiyasi 1jildan son' jog'aladi. 3jasqa kelip ayaqlar fiziologik valgus iymekligine iye boladi. Fiziologik ju'riwdi u'yreniw waqtinda raxiti bar balada varus dizesi u'lkeye baslaydi ha'm ayaqlar O- formasin aladi
4.Ayaqlardin’ О- ha’m X-ta’rizli qiysayiwin emlew
Дауалау: 1 жылдан кейин ортопедик тагликлар кийиу хам ЛФК (хар куни 2 рет) терапиясы, кумлы жолларда, копал гилемлерде журиуден ибарат; айакка топ ямаса домалак тайакларды айаклардын плантар жузесине айландириу сийаклы арнаулы шинигиулар белгиленеди.Айак хам балтир булшик етлерин массаж килиу шарт. Айтилган барлик оператив емес методлар рахитге карсы препаратлар ( Д витамини ) ,куйаштинг ултрафиолет нуры хам улумалык беккемлеуши затлар мн параллел апарылады.
5.Balalardag’i serebral paralishg’a kelterip shig’ariwshi sebepleri.
3 себеби бар.
Пренатал- Себеплери ана хамледар уакттагы инфенцион кеселликлер мн ауириу ,кушли токсикоз, бала басининг жаксы рауажланбауы айырым уактларда, хамледар уакттагы кан кетиулер, насиллик кеселликлер,токсоплазмоз х.т.б
Пренатал себеплер баланынг шала тууылыуына алып келеди.
Интранатал-тууылыу уактында бастынг кан айланысынынг бузылыуы( улкен бас яки киши таз), бастынг травмасы( акушерка тарепинен жеткизилген жаракат), хамиле асфиксиясы х.т.б.
Постнатал- бала тууылганнан кейинги 1-куни яки 1- айында бастин травмасы,шайкалыуы,инфекцион кеселиклер менингит энцефалит х.т.б.
6.Balalardag’i serebral paralishtin’ klinik simptomlari
Клиник симптомлары хам наукас ауырлыгына карап 3 группага болинеди:
1 степен- женил
Бунда бала оз бетинше харекет ете алады, озине хизмет корсете алады, интеллект кобисинде бузылмаган, мектеп хам ВУЗ ларда окыйды.
2 степен орташа
Харекет суйенгиш яки биреудин жардеми мн ози харекет ете алмайды. Оз озине хизмет корсетиу кыйын.Ози кийиниу шешине алмайды уход кк. Интеллект бузылган. Кориу, еситиу, ойлау бузылган, булшик етлер контрактурасы. Мектепке баралмайды.
3 степен ауыр
Бундай наукаслар хаттеки биреудин жардеми мн де харекет ете алмайды. 2группа наукаслариндагы симптомлар кушейген.
7.Balalardag’i serebral paralishtin’ diagnostikasi
Hayotning birinchi oylarida miya spastik falaj tashxisini qo'yish qiyin. Biroq, oyoq-qo'l harakatining spastik buzilishlarining paydo bo'lishi, oyoqlarning kesishishi, pastki oyoq-qo'llarning fleksiyon pozitsiyalariga moyilligi va tirsak bo'g'imlaridagi ekstansor pozitsiyalari ushbu patologik holatga shubha qilish imkonini beradi. Bola aqliy rivojlanishida tengdoshlaridan orqada qoladi. 1 yoshga kelib, pastki oyoq-qòllarning fleksiyon-adduksiya kontrakturalari va oyoq-qòllarning yuqorgi fleksiyon-pronatsiya sozlamalari paydo bo'ladi. 1-1,5 yoshda tashxis qo'yish qiyin emas. Agar bola 5 yoshida o'tirishni va o'ziga xizmat qilishni o'rganmagan bo'lsa, unda oyoq-qo'llarining faoliyatini tiklash prognozi noqulay. Harakat buzilishlari bilan bir qatorda (mushaklar kuchi va tonusining o'zgarishi, harakat diapazoni va motor reaktsiyalarining tezligi, mushaklarning ishlashining pasayishi, muvofiqlashtirishning buzilishi, patologik reflekslarning mavjudligi va tendon reflekslarining kuchayishi) bu bolalarda kranial asab kasalliklarining, nutqning buzilishi belgilari, talaffuz buzilishi, psixika, ekstrapiramidal tizim funktsiyalarining buzilishi singari yondosh simptomlari bòladi.
8.Balalardag’i serebral paralishti emlew
Miya spastik falajli bolalarni davolash mohiyatan palliativ, chunki miyadagi o'zgarishlar bilan bog'liq asosiy sababni bartaraf etib bo'lmaydi. Davolash mushaklarning qattiqligini kamaytirishga, kontrakturalarni bartaraf etishga va bolaning harakatlanishiga yordam berishga qaratilgan.
Davolash umumiy va ortopedik bo'linadi.
Umumiy davolash. Kichik va aqliy zaif bolalarga passiv LFK mashqlar terapiyasi, katta yoshdagi bolalar - faol va passiv LFK mashqlar terapiyasi beriladi. Ular uchun o'yinlar tibbiy muassasalarda va uyda muhim ahamiyatga ega, shuning uchun ota-onalar LFK mashqlar terapiyasi usullari bo'yicha maxsus o'qitiladi. Mashqlar nafas olishni o'z ichiga olishi kerak tuzatuvchi, ritmik mashqlar, cho'zish harakatlari va mushaklarni kuchaytirish, yurishni o'rganish kabi mashqlar bòlishi kk.
Jismoniy mashqlar terapiyasi (LFK) bilan bir vaqtda FTL qo'llaniladi (elektr va fototerapiya, suv-davolash, ozokeritoterapiya, parafino terapiyasi).
Bunday bolalarga massaj qilish tavsiya etilmaydi, chunki u mushaklarning tonusini oshiradi. Dori-darmonlar bilan davolash mushaklarning tonusini kamaytirishga qaratilgan. Glutamik kislota preparatlari, dibazol, tropatsin (m-xolinoreaktiv tizimlarning qo'zg'aluvchanligini pasaytiradi) va boshqalar, shuningdek, B va E vitaminlari buyuriladi.Intellektni rivojlantirishga alohida e'tibor berish kerak. Ortopedik davolash operativ bo'lmagan va operativ bo'linadi. Bu bolaning hayotining birinchi oylarida boshlanadi va butun òsish davri davomida davom etadi.
Jarrohliksiz davolash bosqichli gipsli gipslar, Ilizarov apparati yoki ularga o'rnatilgan chalg'ituvchi artikulyar moslamalar yordamida oyoq-qo'l bo'g'imlarining kontrakturasini tuzatishdan iborat. Kontrakturalarni bartaraf etgandan so'ng, kun davomida fiksatsiya qilish kerak.
9.Balalardag’i serebral paralishti operativ emlew turleri
Хирургик дауалау 6 типка болинеди.
1.Бас мийде операция
2. Арка мицде операция
3.Венетатив нерв системасинда операция
4.Периферик нерв системасинда операция
5.Мускулларда хам тендонларда операция
6.Суйеклерде хам бууынларда операция
Кейинги ушеуи тауылды бастагы 3 уи эффект аз хам леталлык дарежеси жокары болганы ушын. Периферик нервте, бууынларда, мускулларда,суйеклерде операциялар катты талапларды талап етеди хам тек гана 5 жас хам оннан жокары наукасларга истеледи.
10.Poliomielitg’a etiyologiyasi, payda boliw sebebleri.
Полиомиелит ( балалар арка мий параличи, эпидемик балалар параличи, Гейне-Медин кеселлиги) инфекцион эпидемик кеселлик болып, арка мий жокаргы болиминин зийанланиуи болип есапланады. Биринши марте кеселлик 1940 жылы немец ортопеди Й.Гейне тарепинен, кейнен 50 жылдан кейин 1890 жылы врач О.Медин кеселлик инфекцион характерин айтып берген. 2-3 жастагы балалар тез тез кеселленеди. Улкен жастагы балалар хам улкенлер кеселлениуи аз ушырасады. Вируслар келтирип шыгарады. Кириу есиги ауыз ягный ас синириу системасы.
11.,Poliomielitda klinik kartinasi, 4 basqishi.
Hálsiz láńlikte bulshıq etlerde tolıq emes atrofiya hám degeneraciya procesleri baqlanıwı, bulshıq et toqıması ornın may toqıması iyelewi menen xarakterlenedi. Mısalı, ayaqlar láńleniwinde olardıń atrofiyası, buwın-perde apparatınıń sozılǵanı, sińirlerdiń elastikligi joq etilgeni (bir tárep zıyanlanǵan bolsa, kelteleniwi) baqlanadı. Qol bulshıq etleri kesellense, olardıń atrofiyası hám buwınındaǵı háreketlerdiń normasınan artıp ketiwi anıqlanadı.
Bulshıq et hám perde apparatlarındaǵı ózgerisler úlken buwınlarda (jambas-san yamasa iyin) tolıq emes yamasa tolıq shıǵıwlarǵa alıp keliwi múmkin. Ayaq-qol bulshıq etleri jumsaqlanadı hám jińishkelenedi.
4 basqish
1-baslanğish yaki preparalitik
2-paralitik
3-qayta tiklew
4-qaldiq bõlek basqishi
12.Poliomielitdi emlew usillari
Kesellikti emlew hám aldın alıwda qollanılatuǵın ilajlarǵa ulıwma gigienalıq emlewler (jıllı suw menen súrtiniw hám basqalar) hám dári-dármaqlar usınıs etiw kiredi (prozerin, dibazol, V gruppa vitaminleri).
Bulshıq etler tonusın qayta tiklew ushın massaj, háreket penen emlew ótkeriledi. «Mioritm» apparatında elektr járdeminde bulshıq et hám nervlerdi quwatlaw jaqsı nátiyje beredi. Lekin konservativ emlew menen bulshıq etler kúshin tolıq qayta tiklewge erisip bolmaydı. Sol sebepli hár qıylı operaciya usılların qollanıwǵa hájet tuwıladı.
Poliomielit asqınıwların operativ usılda emlew alıp barılǵanda nawqastı beyimlesiw kompensaciyalaw qábiletin esapqa alıw kerek. Bir qatar beyimlesiwler nawqaslar háreketine járdem beriw menen birge awırlıq túsiwi nátiyjesinde ayaq-qolda ekilemshi deformaciyalardı keltirip shıǵarıwı múmkin. Emlew rejesi baqlanıp atırǵanda nawqaslardıń keypiyatı, aqıl-oyına da itibar beriw kerek, sebebi olar ózlerindegi jetispewshilikti júdá awır sezinedi.
Poliomielit asqınıwların operaciya jolı menen emlewdiń 2 túr toparı ajıratıladı: 1) jumsaq toqımalarda orınlanatuǵın operaciyalar — bulshıq et-sińir plastikası; 2) súyeklerde ayaq-qol súyekleri, kókirek quwıslıǵı, omırtqa baǵanasında islenetuǵın operaciyalar.
Poliomielittiń tikleniw dáwirinde ortopediyalıq apparat (ortez)lardı óz waqtında qollanıw, korset hám ayaq kiyimlerdi kiyiw, massaj, emlewshi dene tárbiya, fizioterapiyalıq hám balneologiyalıq emlewler ótkeriw, sanatoriy-kurort sharayatlarında bolıw úlken áhmiyetke iye. Arqa hám qarın bulshıq etleri zıyanlanǵan balalardı gipsli krovatqa jatqarıladı, waqtı-waqtı menen onnan alınıp, qarnına jatqarıladı. Bunday nawqaslardı tek korset járdeminde ayaqqa qoyıw múmkin. Omırtqa baǵanasına awırlıq túspewin támiyinlew kerek, nawqaslarǵa stul súyenishin artqa awdarǵan halda yamasa krovatta otırıw ruqsat beriledi.

13.Poliomielit asqiniwlari: paralitik skolioz, shanaq- san buwinindag’i paralitik deformatsiya.

Qarın hám dene bulshıq etleriniń zıyanlanıwı omırtqa baǵanasınıń deformaciyasına, kóbinese, qaptalǵa qıysayıwına (paralitik skolioz) alıp keledi. Bulshıq etlerdiń ózgeriwi ayaq-qollardıń deformaciyalanıwı hám májbúriy halatlar alıwına sebep boladı, olar bolsa nawqas maslasıp júrgende jáne de rawajlanadı. Bulshıq etlerdiń jaraqatlanıw dárejesin hám ornın anıq biliw ushın bir qatar fiziologiyalıq tekseriw usılları bar bolıp tabıladı (xronaksiya, elektromiografiya, dinamometriya hám basqalar). Olar járdeminde nerv bulshıq et apparatınıń jaraqatlanıw dárejesi hám xarakteri anıqlanıwı múmkin.
Jambas-san buwını deformaciyası. Jambas-san buwını háreketinde qatnasıwshı bulshıq etlerden eń kóp zıyanlanatuǵın — kishi hám orta quyrıq bulshıq etleri bolıp tabıladı, jaqınlastırıwshı hám úlken quyrıq bulshıq etleri kemirek zıyanlanadı. Bunıń áqibetinde nawqaslarda kontrakturalar formasındaǵı bir qatar deformaciyalar hám sannıń shıǵıwı rawajlanadı. Sannıń búgiwshi kontrakturasında sannıń tuwrı bulshıq etin Z-tárizli uzayttırıladı. Jaqınlastırıwshı bulshıq etlerdiń turǵın kontrakturasında (jambaslaǵan halda awırıw ayaǵın uzaqlastıra almaydı), olardı kesesine kesiw usınıs etiledi. Kontrakturalarda jumsaq toqımalarda islenetuǵın operaciyalar járdem bermese, onda súyekler osteotomiya etiledi.

14.Paralitik skolioz, shanaq- san buwinindag’i paralitik deformatsiyalar ha’m oni emlew.

Qarın hám dene bulshıq etleriniń zıyanlanıwı omırtqa baǵanasınıń deformaciyasına, kóbinese, qaptalǵa qıysayıwına (paralitik skolioz) alıp keledi. Bulshıq etlerdiń ózgeriwi ayaq-qollardıń deformaciyalanıwı hám májbúriy halatlar alıwına sebep boladı, olar bolsa nawqas maslasıp júrgende jáne de rawajlanadı. Bulshıq etlerdiń jaraqatlanıw dárejesin hám ornın anıq biliw ushın bir qatar fiziologiyalıq tekseriw usılları bar bolıp tabıladı (xronaksiya, elektromiografiya, dinamometriya hám basqalar). Olar járdeminde nerv bulshıq et apparatınıń jaraqatlanıw dárejesi hám xarakteri anıqlanıwı múmkin.
Jambas-san buwını deformaciyası. Jambas-san buwını háreketinde qatnasıwshı bulshıq etlerden eń kóp zıyanlanatuǵın — kishi hám orta quyrıq bulshıq etleri bolıp tabıladı, jaqınlastırıwshı hám úlken quyrıq bulshıq etleri kemirek zıyanlanadı. Bunıń áqibetinde nawqaslarda kontrakturalar formasındaǵı bir qatar deformaciyalar hám sannıń shıǵıwı rawajlanadı. Sannıń búgiwshi kontrakturasında sannıń tuwrı bulshıq etin Z-tárizli uzayttırıladı. Jaqınlastırıwshı bulshıq etlerdiń turǵın kontrakturasında (jambaslaǵan halda awırıw ayaǵın uzaqlastıra almaydı), olardı kesesine kesiw usınıs etiledi. Kontrakturalarda jumsaq toqımalarda islenetuǵın operaciyalar járdem bermese, onda súyekler osteotomiya etiledi.
15.Poliomielitda dize buwini defermatsiyalari klinik belgileri, emlew
Dize buwını deformaciyası. Dize buwınında háreket etiwdi támiyinleytuǵın bulshıq etler funkciyasınıń buzılıwı nátiyjesinde bir qatar kontraktura hám deformaciyalar rawajlanadı. Olardı basqıshlı gips baylamları menen tuwrılanǵannan keyin de operaciya etiwge mútájlik tuwıladı. Dize buwınında búgiwshi kontrakturalar, «X»-tárizli qıysayıw, baltırdıń artqa tolıq emes shıǵıwı hám buralıwı baqlanadı. Bul ózgerisler ayaq pánjesiniń deformaciyalanıwına alıp keliwi múmkin. Kóbinese olar jambas-san hám baltır-pánje buwınlarınıń búgiwshi kontrakturası menen birge ushıraydı. Sandı búgiwshi bulshıq etler láń bilǵanda dize buwınında aldınǵa búgiliw (rekurvaciya) baqlanadı.
Dize buwınınıń búgiwshi kontrakturası sannıń jazıwshı bulshıq etleri láń bolıwı áqıbetinde kelip shıǵadı. Eger dize buwını deformaciyalanbaǵan bolsa, kontrakturanı joq etetuǵın hám buwındı bekkemleytuǵın operaciya - baltırdı búgiwshi bulshıq etlerdiń láń bolǵan tórt baslı bulshıq etke kóshiriwden ibarat. Bulshıq et plastikasınıń hár qıylı usıl hám metodları usınıs etilgen. Mısalı, R. R. Vreden láń bolǵan bulshıq etti eki baslı, yarım sińirli yamasa názik bulshıq et penen almastırıwdı usınıs etken.
Operaciyadan keyin nawqaslardı emlewdi tuwrı alıp barıw áhmiyetli esaplanadi; erte emlewshi dene tárbiyası shınıǵıwların 4—7 kúnnen keyin baslanadı.
16.Poliomielitda ayaq u’sti deformatsiyasi, paralitik maymaqliq klinik belgileri, emlew
Ayaq pánjesi deformaciyası (paralitik maymaqlıq). Pronator bulshıq etler láńliginde hám supinatorlar saqlanıp qalǵanında (kóbinese, baltırdıń úsh baslı búgiwshisi zıyanlanbay qaladı). Bul jaǵdayda ayaq pánjesi tipik, at tuyaǵı varus halatın aladı. Kóp waqıt ótpey, ayaq pánjesi súyeklerinde ózgerisler rawajlanadı, ayaq az-azdan ósiwden arqada qala baslaydı. Islenetuǵın konservativ emlew ilajları emlewleri jaqsı nátiyje beriwi, operaciya kólemin kemeyttiriwi múmkin. Bul emlewlerge boasqıshlı gips baylamın qoyıw, parafin hám balshıq kiredi. Operaciyadan aldın ótkerilgen joqarıdaǵı
emlew ilajları ishki tárepten jumsaq toqımalardıń sozılıwına járdem beredi. Operaciyanıń maqseti deformaciyanı joǵaltıw hám ılajı bolǵanınsha aktiv pronaciya hám ayaq pánjesiniń dorsal júzege keriliwin, saw bulshıq etlerdi (supinatorlardı)
kóshiriw menen qayta tiklewden ibarat.
Kóbinese, aldınǵı úlken baltır bulshıq etin ayaq pánjesiniń sırtqı qırına, bas barmaqtıń jazıwshı uzın bulshıq etin ayaq pánjesi dorsal júzesine aktiv pronaciyanı hám jazıwdı qayta tiklew ushın kóshiriledi. Lekin kóshiriw nátiyjesi onı basqa bulshıq etler yamasa qatırıwshı operaciyalar menen qosqanda jáne de jaqsı boladı
17.Poliomielitda paralitik valgus, paralitik at ayaq, paralitik taban, paralitik qol deformatsiyalari klinik belgileri, emlew.
Paralitik valgus pánjesi supinatorlar láń bolǵanda rawajlanadı. Valgusli deformaciya hárdayım kóbeye beredi, sebebi ayaq pánjesi pronator hám jazıwshı bulshıq etleriniń funkciyası jaqsı saqlanǵan boladı. Deneniń awırlıǵı menen túsetuǵın júk te úlken rol oynaydı.
Kesh anıqlanǵan jaǵdaylarda operaciya ashıq súyegin oraq tárizli rezekciya (tiykarınan, 0,5—1 sm bolıp, ishke qaraǵan) etiwden ibarat. 3—4 aydan keyin kishi baltır hám barmaqlardı jazıwshı uzın bulshıq etler ayaq pánjesiniń ishki gúmbezine kóshiriledi.
Paralitik «taban pánjede» taban súyegi gorizontal halattan áste-aqırın vertikal halatqa ótedi. Taban bóliminde qabarǵan jer payda boladı. Bul deformaciyanı hár túrli operaciya proceduraları (bulshıq etlerdi kóshiriw, taban súyegin sına tárizli rezekciya etiw, artroriz) menen tuwrılanadı. Deformaciyanıń bul túri kóp ushıraydı hám baslanǵısh dáwirinde ortopediyalıq ayaq kiyim menen kompensaciya etiliwi múmkin.
Paralitik «at tuyaǵı» úsh baslı bulshıq etten tısqarı, barlıq baltır bulshıq etleriniń láń bolǵanlıǵınan payda boladı. Buyırǵanda úlken qolaysızlıq tuwdıradı, sebebi ayaq pánjesiniń aldınǵı bólimi asılıp turadı hám júrgende barlıq awırlıq oǵan túsedi, taban bolsa tireletuǵın júzege tiymeydi. Operaciyanı kishi jastaǵı balalarda orınlanadı. Jeńil túrinde basqıshlı gips baylamı menen, awır jaǵdaylarda operaciya jolı menen tuwrılanadı.
Kóbinese Vreden usılında ayaq pánjesi úsh noqattan «artıp» qoyıladı. Bunnan tısqarı, artroriz hám tenodez (buwındı onıń sińirleri arqalı bekkemlew), bólek-bólek yamasa ekewin qosıp ótkeriledi (308-súwret).
Paralitik gúmbezi artıp ketken ayaq pánjesi kóbinese qosımsha deformaciyalar menen birge ushıraydı (at tuyaǵı hám gúmbezleri artıp ketken pánje, at tuyaǵı gúmbezi artıp ketken — tısqarıǵa buralgan pánje, taban gúmbezi asıq ayaq pánjesi hám basqalar). Eń jaqsı nátiyjeni ayaq pánjesi aponevrozin Vreden usılında qırqıw hám birinshi barmaqtı búgiwshi uzın bulshıq etti birinshi alaqan súyeginiń súyek kanalına kóshiriw beredi. Jumsaq toqımalarda islenetuǵın operaciyalar súyeklerde deformaciya joqlıǵında kórsetpe esaplanadı. Deformaciya bolǵanda ayaq pánjesi orta bólimin sına tárizli rezekciya hám úsh tárepleme artrodez etiw názerde tutıladı. Kóbinese, birinshi alaqan súyegin osteotomiya islew hám bir waqıttıń ózinde barmaqlardı jazıwshı uzın bulshıq etke onı «ildirip» qoyıladı. Operaciyadan keyin uzaq waqıt ortopediyalıq ayaq kiyim kiyiledi, sebebi kóp barmaqlarda deformaciya rawajlanıp ketiwi múmkin.
Qollardaǵı deformaciyalar. Poliomielitten soń ayaqlarǵa salıstırǵanda qollarda deformaciya kem ushıraydı. Eń kóp delta tárizli bulshıq ettiń láńi baqlanadı.
Úlken kókirek bulshıq et funkciyası saqlanǵanda iyin súyegi bası aldınǵa jıljıtıladı hám iyin buwınında aldınǵa tolıq emes shıǵıw baqlanadı.
Poliomielittiń awır dáwiri ótkennen keyin, 2—3 jıl dawamında konservativ emlew; apparat hám gipsli shinalar qoyıw arqalı kontrakturalar aldı alınǵannan keyin tikleniw operaciyaları haqqında gáp ketedi. Eń kóp tarqalǵanlarınan Gildenbrandt operaciyaları hám olardıń túrleri esaplanadı. Operaciya tiykarında láń bolǵan delta tárizli bulshıq etke úlken kókirek bulshıq etiniń joqarı bólegin ótkeriwden ibarat, sebebi eki bulshıq ettińl birigetuǵın ornı bir bolıp tabıladı.
Eki baslı bulshıq et láń bolǵanda shıǵanaq buwınında aktiv búgiw joǵaladı, úsh baslı bulshıq et funkciyası jaqsı saqlanǵanda (kóbinese, usınday boladı), onıń sińirin eki baslı bulshıq et sińirine shıǵanaq búgilgen bólimde ótkeriledi, sebebi bilektiń aktiv búgiliwi jazılıwınan zárúrirek bolıp tabıladı. Bunnan tısqarı, passiv jazılıw qoldıń awırlıǵı esabına funkcional tárepten qanaatlandırıladı.
Bilek bulshıq etleriniń láńliklerinde qaysı topar zıyanlanǵanına qarap, supinaciya yamasa pronaciya halatında kontraktura baqlanadı. Olardı joq etiw ushın bulshıq etler sińirin kóshirip ótkeriw kemnen-kem qollanıladı. Kóbirek bilek súyeklerinde operaciya etiledi, kese yamasa qıysıq osteotomiya bir yamasa eki súyekte ámelge asırıladı.
Qoldıń funkciyası, kóbinese, bilek bulshıq etleriniń láńliginde kóbirek buzıladı, sebebi oǵan alaqan hám barmaqlar háreketi baylanıslı bolıp esaplanadı. Aytayıq, alaqan hám barmaqlardıń jazıwshı bulshıq etleri láńinde olardı búgiwshi kontrakturası baqlanadı, búgiwshi bulshıq etler zıyanlansa, bilek-alaqan ústi buwınında hám barmaqlarda jazıwshı kontraktura payda boladı.