Omonov sherozbek

58-rasm.
Yechish:Masalaning shartiga ko’ra to’g’ri to’rtbirchakning tomonlarini va ko’rinishda ifodalash mumkin.To’g’ri burchakli uchburchakning to’g’ri to’rtburchakdan tashqaridagi qismlarida 3 ta uchburchak hosil bo’lyapti. Ularning ikkitadan burchaklari 45⁰ ga teng. Shuning uchun ular teng yonli to’g’ri burchakli uchburchaklar bo’ladi. Ikkita hol bo’lishi mumkin:

1. 
   to’g’ri to’rtburchakning katta tomoni gipotenuzada yotadi;
   
2. 
   to’g’ri to’rtbirchakning kichik tomoni gipotenuzada yotadi.
   

Avval 1-holni ko’rib chiqamiz: bu holda gipotenuza 45 ga tengligidan ekanini va bu yerdan ni topamiz. U holda to’rtburchakning ga teng.
Endi 2-holni ko’rib chiqamiz: bu holda ekanini va ni topamiz. U holda to’rtburchakning perimetri ga teng.
Javob: 70 yoki .
19-misol: Parallelogramning ikki qo’shni tomonlari o’rtalarini tutashtiruvchi to’g’ri chiziq undan yuzi ga teng bo’lgan uchburchak ajratadi. Parallelogrammning yuzini toping.

Yechish:

Javob: .
D C

a
a

S
A B
b b
59-rasm.
20-misol: Rombning uchidan tushirilgan balandligi uning tomonini, o’tkir burchagi uchidan boshlab hisoblaganda 3 va 2 ga teng kesmalarga bo’linadi. Rombning yuzini toping.
Yechish:Masalaning shartiga ko’ra rombning tomoni a=3+2=5 ga teng. U holda Pifagor teoremasiga ko’ra rombning balandligi ga teng. Shuning uchun uning yuzi ga teng bo’ladi.

XULOSA

O‘qituvchining vazifasi har bir o‘quvchini mustahkam bilim hamda ko’nikmalar bilan qurollantirish, mustaqil va erkin fikrlash, bilimlarini amalda tatbiq etishga o‘rgatish, ahloqini tarbiyalash, iroda va xulq-atvorini shakllantirishdan iborat. Ana shu vazifalarga asoslanib, yuqorida ko‘rsatilgan qonun-qoidalar hamda tavsiyalarni umumlashtirib, o‘quv jarayonini takomillashtirishning asosiy yo‘nalishlarini ajratib ko‘rsatish mumkin.
O‘qitish jarayonining samaradorligi ko‘p jihatdan o‘qituvchining o‘quvchilar bilan faoliyatini faollashtira olishiga bog‘liq. O‘quvchilarning dars jarayonidagi faolligi har xil bo‘lishi, ammo o‘quvchilar past o‘zlashtiruvchi bo‘lsa, ularni o‘qitishga qilingan harakat zoe ketishi ham mumkin.
O‘quvchilar bilimlarni qay darajada o‘zlashtirishi hamma vaqt ularning bilish faoliyati natijasi bo‘ladi. Ta’lim jarayoni o‘qituvchi bilan o‘quvchilar kelishib ishlaydigan tizim bo‘lishi kerak, bu tizimda o‘qituvchi rahbarlik qiladi, ammo natija o‘quvchilarning bilish faoliyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Ilmiy axborot hajmining jadal o‘sishi, ilmiy kashfiyotlarning amalga tez joriy qilinishi, ishlab chiqarishdagi mehnat mazmuni hamda metodlarining doimo o‘zgarib turishi o‘quvchilarni hamisha o‘qishini, o‘zining umumiy bilim saviyasini oshirishini, bilim hamda uquvlarini kengaytirish va chuqurlashtirishga intilishini talab qiladi. Ana shu maqsadlarda o‘qituvchi o‘quv jarayoni davomida o‘quvchilarning bilimga qiziqishini rivojlantirishga katta ahamiyat berishi, ularda ta’lim olishga intilish hosil qilishi, fikrlash darajasini rivojlantirishi, har xil masalalarni mustaqil hal qilishga o‘rgatishi zarur.
Samarali tashkil etilgan o‘quv jarayoni ko‘rsatkichlaridan biri o‘quvchilarning matematik qobiliyatlarini rivojlantirishdan iborat. O‘quvchining сhiziqli tenglamalar sistemasini yechishni standart va umumiy qabul etilgan yechimlardan farq qiladigan yechimlar topishi va amallarni bajarishda o‘z bilimlarini hilma-xil sharoitga tatbiq etish qobiliyatida namoyon bo‘ladi. Bu fazilatlarni hosil qilishda bajarilishi o‘quvchilardan tadqiqiy bilimni talab qiluvchi dinamik xarakterdagi mashq va topshiriqlarni berish, bunda o‘quvchilar harakatini rag‘batlantirish ancha yordam beradi.
Matematik masalalarni yechish jarayonida kuzatish, taqqoslash, umumlashtirish, gipotezani qo‘yish va uni sodda usullar yordamida asoslash, matematik ifodalarni har xil ko‘rinishlarda yozish metodlaridan foydalanish o‘quvchilarning tadqiqiy ko‘nikma va bilimlarini chuqurlashtirishda muhim rol o‘ynaydi.
Pedagogik tajriba-sinov ishlarini o‘tkazish jarayonida o‘quvchilar masalani qism masalalarga ajratib yechish natijasida nafaqat o‘quv materialini chuqur o‘zlashtirib oladilar.
Kuzatish va tajribalar shuni ko‘rsatadiki, o‘quvchilarga matematikani o‘qitish jarayonida asosan reproduktiv metodda o‘rganish malakasi boshqa malakalarga nisbatan tezroq ro‘yobga chiqishini bir nechta misol va masalalarni yechish orqali guvohi bo‘ldik. Tajribaga ko‘ra o‘quvchilarda сhiziqli tenglamalar sistemasini yechishni shakllantirish o‘zining imkoniyat darajasiga qarab va o‘quv materialini qaysi sinfdan boshlanishiga qarab, har xil darajada bo‘lishini ko‘rishimiz mumkin.
Ushbu bitiruv malakaviy ishi geometriya fani darsi doirasida “To’rtburchak va uning xossalari” mavzusini o’rganishga bag’ishlangan.
Bitiruv malakaviy ishimni reja asosida yozdim. Uni yozishda quyidagilarga aloxida e’tibor qaratdim:
- Respublikada ta’lim va tarbiya sohasida olib borilayotgan islohotlarni o’rganish va qo’yilgan masalaning muhimligini asoslash;
- Talabalarni va o’quvchilarni to’rtburchak va unga oid masalalarni yechishga o’rgatish hamda ularning chuqur va mustahkam bilimga ega bo’lishlarini ta’minlash.
Ushbu bitiruv malakaviy ishda to’rtburchak tushunchasini geometriya kursidagi o’rni o’rganilgan. Bunday tushunchalarga quyidagilarni aytishimiz mumkin.

1. 
   Ko’pburchaklar haqida malumotlar keltirib o’tilgan.
   
2. 
   Qavariq va qavariq bo’lmagan to’rtburchaklar o’rganilgan.
   
3. 
   To’rtburchaklarga doir Varin’on teoremasi keltirilgan.
   
4. 
   Geron formulasini umumlashtirib to’rtburchak uchun o’rinli bo’lgan Braxmagupta teoremasi keltirilgan.
   
5. 
   Isbot qilingan teoremalarga doir misollar keltirilib, ularni yechish yo’llari ko’rsatilgan.
   
6. 
   To’rtburchakka doir test misollari keltirilb, ular yechib ko’rsatilgan.