Она тили 5 мет

193-mashq.
O’QIB TUSHUNISH ko’nikmasini shakllantirish 
uchun mo’ljallangan. Matnni o‘qing.
Eslatmani yodda tutishga harakat qiling.
Aziz o‘quvchi! X va h harfl ari imlosi ba’zan bizni qiynab qo‘yishi 
sir emas. Quyidagi eslatma sizga bu ikki tovushni ajratishda qo‘l keladi, 
deb o‘ylaymiz.
Eslatma. 
X
va 
h
tovushlarining ishlatilish o‘rnini yodda tutishda 
quyidagi kabi holatlardan foydalanish mumkin:
– 
h
 tovushi yumshoqroq talaffuz etiladi, shuning uchun sezilarsezil-
mas darajada eshitiladi. Ba’zan so‘zlayotganda so‘z tarkibidan tushib 
ham qoladi: xohlamoq – xolamoq; fahm – fam;
– 
x
undoshi qattiq talaffuz etiladi, shuning uchun tushib qolishga 
moyil emas, aksincha, ba’zi shevalarda 
q
 ga o‘xshash xususiyatga ega 
bo‘ladi: xalq – qalq; xulq – qulq; mix – miq;
– 
h
 undoshi tushib qolish darajasiga bormagan hollarda 
y
 deb talaffuz 
qilinishi mumkin, x undoshida esa bu holni ko‘rmaymiz:
shohi – shoyi; Abdurahim – Abdurayim; Shohista – Shoyishta; 
Ibrohim – Ibroyim;
X, x
harfi chuqur til orqa undoshini ifodalaydi, 
H, h
harfi esa bo‘g‘izda 
hosil bo‘ladigan undoshni ifodalaydi.

---

114
– yopiq bo‘g‘inda 
e
tovushidan keyin doim 
h
qo‘llanadi: ehtimol, 
ehtiyoj, istehkom, mehmon, istehzo, mehnat.
– yopiq bo‘g‘inda 
i
 unlisidan keyin doim 
x
 undoshi keladi: ixcham, 
ixlos, ixtiro, ixtiyoriy, mix, six.
– rus-yevropa so‘zlarida, ko‘pincha, x harfi yoziladi: texnika, xirurg, 
arxiv, arxitektor.
“Mohir qo’llar” yoki “Idrok xaritasi” usullari tavsiya etiladi. 
O’quvchilar qo’l ishi bilan “
X
va 
H
harfli so’zlar lug’ati” tayyorlaydilar. 
Bu, albatta, uyga vazifa sifatida beriladi. O’qituvchi tomonidan kitob 
tayyorlash texnikasi o’rgatiladi. Kirish qismiga 
X
va 
h
tovushlarining 
ishlatilish o‘rnini yodda tutishda uchun berilgan qoidalarni yozadilar. 
Eng yaxshi lug’at egasi rag’batlantiriladi.