Ona tili va bolalar adabiyoti

 
476-mashq. Berilgan qoliplar asosida ko‘chirma gapli qo‘shma gap tuzing. 
1. M: „K“. 2. M: „K?“ 3. M: „K!“ 4. M: „K“, – m. 5. M: „K?“ – m.
6. M: „K!“ – m. 7. „K“, – m. 8. „K?“ – m. 9. „K!“ – m. 10. „ K, – m. – 
K“. 
477-mashq. Matnni o‘qing. Ko‘chirma gapning suhbat nutqida qanday beri-
lishiga e’tibor bering. 
Podsho Botir merganni so‘ramay-netmay dorga osmoqchi bo‘libdi. 
Shunda mergan podshoga: 
– Taqsiri olam, sizga savollarim bor. Shularga javob bering, so‘ngra 
dorga ossangiz roziman, – debdi. 
Podsho: 
– Qanaqa savollar? – deb so‘rabdi. 
Botir mergan podshoga: 

---

219 
– Taqsir, bola och qolsa, kimdan non so‘raydi? – debdi. 
Podsho o‘ylab turib: 
– Otasi bilan onasidan so‘raydi, – debdi. 
– Bola kimga erkalik qiladi? – deb so‘rabdi yana mergan. 
– Ota-onasiga, – deb javob beribdi podsho. 
– Unday bo‘lsa, taqsir, men sizning molingizni yolg‘iz o‘zim o‘g‘ir-
lab yeganim yo‘q. Qirq uyli ovulimni qishdan sog‘-salomat olib chiq-
dim. Ularni o‘limdan saqlab qoldim. („Botir mergan va chaqimchi“ 
ertagidan) 
 
O‘zlashtirma gap 
478-mashq. Berilgan ko‘chirma gaplarni o‘qing. Ularni o‘zlashtirma gapga 
aylantiring. 
1. „Ish qurollarini ishlatib bo‘lgach, doim tozalab qo‘yish kerak“, – 
deydilar dadam. 2. „ Hozirgi kun yoshlari kamida uchta xorijiy tilni 
bilishi kerak“, – dedilar professor Hamid Ne’matov. 3. „ Maftuna, hozir 
qaysi badiiy asarni o‘qiyapsan?“ – deb so‘radi Nigina. 4. – Odamning 
qo‘lidan kelmaydigan hech bir ish yo‘q, – dedi Saodatxon, – odam 
hamma narsadan zo‘r. (S. Zunnunova) 5. – Xo‘sh, qanday yangiliklar 
bor? – dedi O‘ktam. (Oybek) 6. „She’riyat tili – yurak, hissiyot, ruhiyat 
tili“, – deb yozadi adabiyotshunos Ibrohim Haqqul. 7. „Zamira, hovliga 
suv sep“, – deb buyurdi onasi. 8. „Menimcha, bu yil meva-cheva serob 
bo‘ladi“, – dedi Salim ota. 9. Xatda shunday deyilgan: „Afsuski, quri-
lish ishlari depsinib qoldi“. 
Savollar:
1. O‘zlashtirma gap nima? 
2. Ko‘chirma gap o‘zlashtirma gapga aylantirilganda gapning tuzilishida 
qanday o‘zgarish yuz beradi? 
3. Ko‘chirma gap o‘zlashtirma gapga aylantirilganda undov va kirish so‘zlar 
ishlatiladimi? 
4. Ko‘chirma gap o‘zlashtirma gapga aylantirilganda undalma qay tarzda 
ifodalanadi?