Oqiw qollanba

 
5-MODUL. SHASH BOYAWDÍ ORÍNLAW 
 
1-tema: Shash boyawda isletiletuǵın boyawlar haqqında maǵlıwmat 
 
Shashqa ash reń beriw. 
Shashqa ash reń beriwde vodorod qıshqılanıwı 
isletiledi. Shashtıń tábiy reńi onıń tiykarındaǵı keratinda 
ámeldegi bolǵan pigmentning muǵdarına baylanıslı. 
Kislotalı reaksiya tábiy rangga ash reń beredi. Ash reń 
beriwdiń eki usılı ámeldegi: tez reńsizlentiriw hám 
shash juwıw arqalı reńsizlentiriw. 
Tez reńsizlentiriw ushın 6 -12 protsentli vodorod 
qıshqılanıwınan tayarlanǵan qarıwmaga kómir kislotalı 
ammoniy, suyıq sabın yamasa sabın untaqınan solinadi. Qarıwmaning kólemi shash kólemine, 
yaǵnıy onıń uzınlıǵına qaray belgilenedi. 
Qattı hám turpayı shashlarǵa kúshlilew qospa isletiledi. Tábiy shashlar eki qıylı rangga 
ózgertiliwi múmkin. Qara shashlar bawırrangga aylanadı, bawırrang shashlar bolsa ash qońır 
rangga kiredi. Quramında ash qońır reń pigmenti ámeldegi bolǵan shashlar ańsat reńsizlenedi. 
Quramında sarı -qızıl reńli pigmenti bar shashlar bolsa derlik ash tús penenalmaydı. 
Eger qospanı geweklew etip tayarlaw kerek bolsa, suyıq sabın yamasa sabın untaqı 
qosıladı. Shampun ádetde qosılmaydı. Sebebi ol shash 
tiykarındaǵı pigmentlarga vodorod qıshqılanıwı ótip tásir 
etiwine jol qoymaydı. Shash reńsizlanayotganda hawa 
temperaturası 18-20 dárejeden kem bolmawi kerek. 
Boyawdan aldın shashqa shash sıńırıwǵa isletiletuǵın 
perekis penenqospasın tayarlawda shash jáne onıń túbiri 
sarg'ayib ketpewi ushın ammoniy duzları qosıladı. Usta 
jumıstı rezina qolǵap menen orınlawı kerek. Bunda shını, 
shıyshe yamasa plastmassa ıdıstan paydalanıp shashqa paxta 
yamasa gubka menen surtib shıǵıladı. Bas penenterisiga 
jaman tásir etpesligi ushın vazelin surtiladi. Jumıs penenbaslawdan aldın klient jelkesine penyuar 
jabıladı. Joqarıda aytılǵanı sıyaqlı, 50 gr vodorod qıshqılanıwǵa 3-4 gr ammoniy duzı qosıladı. 
Sonday etilgende klienttiń bas penenterisiga ziyan jetpeydi hám shash sarg'ayib qalıwınıń aldı 
alınadı. 
Shashtı reńsizlantirishda birinshi ret suyıqlıqtı shashtıń uchidan baslap túbirine 2 sm 
qolguncha surtiladi. Barlıq shash bir ırǵaqta reńsizlantirishi ushın bul ámeldi shaqqanlıq menen 
orınlaw kerek. Eger 20 -30 minuta ishinde shash ash reń almasa, shashtı juwıp tastap, qurıtıp jańa 
qospa menen bul ámeldi taǵı bir márte tákirarlaw zárúr. Shashtıń úshleri kerekli kóriniske 
kirgennen keyin túbirge jaqın jayları bólek reńsizlantiriladi. Túbiri shashtıń basqa bólimlerinen 
reńsizlenip ketiwi yamasa basqasha reńde bolıp qalmawına itibar beriw kerek. Eger hámmesi 
birdey reńde bolsa, process penenpıtken boladı. 
Qamtımlardıń qaysı bólegine qospa uzaǵıraq tásir etiwin de esapqa alıw kerek. Mısal 
ushın, arqa tárepdegi shashlar mudami kóbirek hám quwatlılaw boladı. Ungacha basqa tárepdegi 
shashlar júdáyam reńsizlenip ketpewi ushın olarǵa sirke qosılǵan suw yamasa limon kislotalı 
suw surtib qóyıladı. Bul qospalar reńsizleniw procesin toqtatadı. Eger shash kutilgandan aldın 

---

32 
ash reń alsa, onıń reńi klientke jaǵıp tusse, kerekli jayǵa surtilib arqa tárepleri bolsa qaldırilib 
aqırına jetkiziledi. 
Jumıs penentawsılǵannan keyin shash jıllı suwda juwıladı. Eger ıssı suwda juwılsa bas 
penenterisiga unamsız tásir kórsetiwi múmkin. Juwılǵannan keyin kislotalı suwda chayiladi hám 
sol arqalı vodorod qıshqılanıw qaldıqları birotala ketkaziladi. 
Júdá toq shashlardı reńsizlantirishda qospa eki ret qollanıladı. Birinshi bar qollanılǵanda 
shash juwılıp qurǵatıwı kerek. 
Ayırım bir yamasa bir neshe qamtımdıń ózin reńsizlantirib qoyıw da múmkin. Bul jumıs 
penenda ádetdegi sıyaqlı atqarıladı. Lekin qospa surtilgan shash qamtımları ızǵar ótimsiz matoga 
qorshap ajıratıp qóyıladı. 
Eger bir neshe jińishke qamtımlar ajıratıp 
alıp reńsizlantirilsa, taǵı da jaqsılaw kórinis 
penenberedi. Ásirese, uchi tegislengen shashlardı 
reńsizlantirilsa, ájayıp kórinis penenpayda boladı. 
Onıń ushın hár bir shash qamtımın qolǵa alıp teris 
taraladi. Sonda uzınlaw shashlar qolda qalıp, 
keltelewleri túbir tárepke surtiladi. Qolda qalǵan 
uzın shashlardıń úshlerine joqarıda aytılǵan usılda 
suyıqlıq jıljıtıladı. Shashtıń hámmesi tuwrı 
taraganimizdan keyin, boyalǵan hám bo'yalmagan shash úshleri bir-birine aralasıp ketib, 
ayrıqsha kórinis penenberedi. Bul usıl keyingi sapar qaytarılıwı ushın shashtıń azmaz artıwın 
kútiw kerek. Keyin shash úshleri qirqilib, boyawdı taǵı tákirarlasa boladı.
Ísılmaǵan ustalar birpara aljasıqlarǵa jol qóyadılar. Mısal ushın, qospalardı kóz menen 
shamalap, shama menen tayarlasadı, shashtıń basınan aqırıǵa shekem birdan reńsizlantiriladi, 
kislotanı shayıw usılın jaqsı orınlawmaydı, qospanı aldınǵı reńsizlantirilgan shashlarǵa tiyip 
ketiwge jol qóyadı. Bul qáteler nátiyjesinde bas penenterisi kuyip qalıwı, shashtıń aynıwı hám 
kórimsiz reń alıwı múmkin.