Oqiw qollanba

3-tema: Saqal boyawda isletiletuǵın boyawlar haqqında maǵlıwmat 
Shash boyawdı «koloratsiya» dep da ataydılar jáne bul usıl qollanılǵanda shashqa 
berilgen reń talayǵa shekem saqlanıp qaladı. Onıń ushın belgilengen qurallardı parıqlap alıw 
qıyın emes. Sebebi olardıń ıdısında mudami boyaw ushın qosılatuǵın kislotalı buyımlar boladı.
Tiykarınan boyaw ádetde kremsimon emulsiya jaǵdayda 
bolıp, onıń quramında júdá mayda bólekshelerden shólkemlesken 
boyaw quralı boladı. Bul bóleksheler shash boyaw procesiniń 
dáslepki basqıshında ámelge asadı, yaǵnıy shashtıń teńgesimon 
qatlamınan ótip, onıń tiykarına kirip baradı. Ekinshi basqıshda 
kislotalı qurallar jumısqa solinadi. Nátiyjede shashqa surtilgan 
boyaw onıń tiykarındaǵı pigment menen qosılıp, tásiri sonshalıq 
kúshli boladıki, onı shashdan qaytaldan óshirip taslawdıń ılajı 
bolmaydı. 
 
Bul usıl járdeminde shashtı oǵada ash reńden toq reńlerge shekem boyaw múmkin. 
Shashtıń tábiy reńinen kóre 2-3 ese ochroq reń beriw de múmkin. Aǵarǵan shashlar da isenimli 
bo'yaladi, yuvganda boyaw ketpeydi. 
Shash boyawdıń kemshilikleri. 
Shash tolasining ósiwi nátiyjesinde shashtıń túbir tárepi onıń boyalǵanın jarıyalap qóyadı. 
Mabada klient shashın to'qroq rangga boyawdı yamasa aldınǵı reńin joytıwdı istab qalsa, 
onıń da ılajı bar. Biraq bul process penentalay quramalı keshedi hám shashqa da zálel jetkiziwi 
múmkin. 
Boyawlardıń allergiya beriwi. 
Esap -kitaplarǵa qaraǵanda hár qıylı boyawlar hám kosmetika qurallarına allergiya júdá 
joqarı orındı iyeler eken. 
Bul esap -kitaplar eń dáslep hár kúni hár qıylı ximiyalıq qurallar menen isleytuǵın 
shashtárezlerge tiyisli. 

---

33 
Bir-eki háptede bir ret shash bo'yaydigan shashtárezler bunnan kem zálellenedi. 
Ásirese, allergiyasi bar er adamlar boyawlar menen islegende ıqtıyat bolıwları kerek. 
Eger klient yamasa ustada qandayda bir quralǵa salıstırǵanda allergiya kuzatilsa, boyaw 
jardeminden terine azraq surtib, 24 saat ishinde onıń tásirin anıqlap alsa boladı. 
Shashqa reń beriw usılları. 
Tek ǵana saw shashqa iye bolǵan hám mudami kútim etip tura alatuǵın er adamlardıń 
shashına aq reń beriw múmkinligin usta jaqsı biliwi kerek. Klienttiń shashı tábiyaatan ash reń 
bolıp, ol keyinirek shashtı kalta qılıp alıwǵa razı bolsaǵana ash reń bersa boladı. 
Shashtı juwıw arqalı boyaw. 
Shashtı juwıw processinde boyaw ushın suyıq yamasa pastasimon jaǵday daǵı boyaw 
shampunlar isletiledi. Bul process penenkóp kúsh talap etpeydi hám olardı isletiw de ańsat. Lekin 
bul usıl kislotalı boyawlar isletilingende beretuǵın nátiyjediń ornın basa almaydı. Aǵarǵan 
shashlardı bo'yamasdan, tek reńin ózgertirip qóyadı, tek. Olardıń wazıypasın shashtıń tábiy 
reńine qaray jilo beriw bolıp tabıladı. Sol sebepli, aldın aǵarǵan shashlardı bo'yab shıǵıp, keyin 
shashtı bo'yovchi shampun menen juwılsa jaqsı nátiyje beredi. Shashtı birpara reńlerge boyaw 
ushın suyıq boyaw, 6 protsentli vodorod qıshqılanıw hám saldamlı shampundan tayarlanǵan 
qospanı isletse de boladı. 
Shashqa juwıw arqalı tús penenberiw. 
Joqarıda aytılǵan usıllar arqalı shashtı uzaq múddetke boyaw múmkin. Odan tısqarı, 
shashqa bir yuvgunga shekem tús penenberiw múmkin. Onıń ushın pastasimon, suyıq yamasa 
untaq jaǵdayı daǵı boyawlar isletilip, shash tek júzeki bo'yaladi, tek. Bul usıl ash reńli shashlarǵa 
isletilingende jaqsı nátiyje beredi. Eger shashtıń reńi toq bolsa, bul usıldı qóllawdan aldın shashtı 
reńsizlentiriw kerek. Isletiliwi qolay bolıwı ushın qollanılatuǵın qurallardı aralastırıp suyıq halǵa 
keltirip alǵan maqul. 
Shashtı «Londa kolor» sıyaqlı krem-boyawlar menen boyaw. 
Dáslepki krem-boyawlar 1951-jıl payda bolıp, demde shashtárezler arasında keń tarqalıp 
ketti. Kremlarning unamlı tárepi olardıń gewekligi hám jabısatuǵınlıǵında edi. Isletilineyotganda 
olar oqib ketpeydi hám kerekli jayǵa bir tegisde surtib alıwǵa múmkinshilik beredi. Bunnan 
tısqarı, krem terini yumshatadi hám oǵan ozor jetkezmeydi. 
Suyıq boyawlar menen qanday islew kerek bolsa, krem-boyawlar menen de sonday 
islenedi. Kerekli kólem tarelkaǵa siqib alınadı hám 6 -8 protsentli vodorod qıshqılanıw menen 
aralastırıladı. Shashtıń ósip shıqqan jayların boyaw ushın ıdıs daǵı 
boyawdıń yarımı siqib shıǵarılıp 30 sm3 vodorod qıshqılanıw 
menen aralastırıladı. Ortasha uzınlıqtaǵı shashtıń hámmesin 
boyaw ushın ıdıs daǵı hámme boyawdı siqib shıǵarıp, 8-10 
protsentli vodorod qıshqılanıw menen aralastırsa jetedi. Shashtı 
aralas reńlerge boyaw ushın hár qıylı reńlerdi aralastırıp 
paydalansa da boladı. Bunıń tek bir shárti bar. Bir ırǵaqtaǵı reń 
kelip shıǵıwı ushın isletiletuǵın mo'yqalamning metall bólimleri 
bolmawi kerek. Sol mo'yqalamning ózi menen boyaw mayda etip 
ajıratılǵan shash órimlerine bir tegisde surtiladi. 
Shashtı sapasız boyalıwınıń sebepleri. 
Shash sapasız bo'yalmasligi ushın tómendegilerdi biliw hám esapqa alıw kerek: 
1. Klienttiń salamatlıǵın esapqa alıw. 
Birpara kesellikler yamasa klient organizmindegi waqtınshalıq ózgerisler de shashtıń jaǵdayına 
tásir etiwi múmkin. Geyde shashlar turpayı bolıp qaladı hám formaǵa jaqsı tushmaydi. 
2. Gónergen boyawdı isletiw. 
Eger boyawdıń reńi ózgergen bolsa onı isletmegen maqul. Gónergen yamasa talay jatqan boyaw 
ıdısına hawa kirip, onı aynitishi, boyaw ózgeshelikin joytıwı hám reńi ózgeriwi múmkin. 
3. Sapasız vodorod qıshqılanıwdı isletiw. 
Eger saqlaw shártleri tuwrı atqarılsa, hawa kiriwi yamasa quyash nurınıń tásirinde vodorod 
qıshqılanıw da aynib, ápiwayı suwǵa aylanıp qalıwı múmkin. Nátiyjede ol boyaw menen 
reaksiyaǵa kirmasdan shash jaqsı bolmaydı. 
4. Reaksiyanıń júdá qısqa bolıwı. 

---

34 
Shashtı boyawda boyawdı ılajı bolǵanınsha tezirek jaǵıw kerek. Keri jaǵdayda birinshi surtilgan 
jaylar jaqsı bo'yalib, keyingileri ırǵaqına yetmay qaladı. Odan tısqarı, reaksiya ketedine waqtın 
anıqlawdı úyreniw kerek. Sonı esten shıǵarmaw kerek, boyawdıń toq rangga kirgenligi shashtıń 
bo'yalib bolǵanlıǵınan dárek bermeydi. Onıń boyalǵanlıǵın anıqlaw ushın qandayda bir shash 
qamtımına azraq taza paxtanı surtib biliw kerek. 
5. Boyawdan aldın shashtıń jaqsı reńsizlenbegenligi. 
Eger aǵarǵan shashlar kóp bolsa, shashtı jaqsılap reńsizlentiriw kerek boladı. Keri jaǵdayda 
boyalǵannan keyin aǵarǵan shashlardıń reńi basqa shashlar reńinen ajralıp qaladı. Aǵarǵan 
shashlar azraq bo'yalib, basqa shashlar júdá toq bolıp ketedi. Qanday etip qáteniń aldın alıw 
múmkin? Eń dáslep shashlardı jaqsılap reńsizlantirib, óz reńinen 1-2 ese ash bolıwına erisiw 
kerek. 
6. Boyawdan aldın oǵada reńsizlantirib jiberiw. 
Kúshli reńsizlentiriw shashtıń ulıwma jaǵdayına tásir etedi. Onıń tásiri ásirese jińishke hám 
nárenjan shashlarda bilinadi. Sonı esapqa alǵan halda shashtı jaqsı boyaw ushın jetkilikli 
dárejede reńsizlentiriw kerek. Eger shash kúshli reńsizlantirilgan bolsa, shashtı boyaw kerek 
bolǵan reńden bir nomer ochroq boyaw isletiledi. 
1. Buzılǵan hám mort bolıp qalǵan shashlardı boyaw. 
Buzılǵan hám mort bolıp qalǵan shashlar boyawdı kóbirek shimib aladı. Sol sebepli 
bunday shashlardı boyaw kerek bolǵan reńden bir nomer ochroq boyaw isletiledi. 
Boyalǵannan keyin bunday shashlardıń ulıwma jaǵdayın jaqsılaw ushın olarǵa 
vitaminlashtirilgan, maylı qurallar yamasa arnawlı emulsiya surtiladi. 
2. Tiyisli mákemeler tárepinen maqullangan túrli ximiyalıq boyawlardı isletiw. 
Bunday qurallardan paydalanıw shashtıń ulıwma jaǵdayına tásir etipgine qalmastan, 
to'kilib ketiwine alıp keliwi múmkin. Mısal ushın shashqa marganes penenkaliydan tayarlanǵan 
kúshli qospa shashtı ózgertirip tarqaq etedi. Biraq odan keyin shashqa vodorod qıshqılanıw 
isletilse ol ulıwma to'kilib ketedi.