Oqiw qollanba

2-tema: Bastıń sırtqı kórinisin analizlew 
1904-jılda K. Nessler atlı nemis penenustası uzaq múddetke túrmeklash usılın jańalıq 
ashtı. Ol daslep shashtı elektr qızdırgichlar járdeminde buyra etdi. Bul usıl bizlerge shekem jetip 
kelgen. 1910 -jılda bolsa shash túrmeklashning jańa, ximiyalıq usılın jańalıq ashtı. Bunda 
shashlar go'yo tábiyge uqsap buyra bolıp turar edi. 
Sonday etip, uzaq múddetke túrmeklashning eki qıylı usılı : ximiyalıq hám de ıssılıq 
járdeminde túrmeklash payda boldı. Bul hár eki usıldı qóllaw ushın da joqarı ilmiy tájriybe, de 
tájiriybe, de dıqqat qılıw kerek boladı. Klient menen islewden aldın shashtıń ózgesheligi hám 
ulıwma jaǵdayı jaqsılap úyrenip shıǵıladı hám sonnan keyin tiyisli ximiyalıq qospa tayarlanadı 
hám de kerekli usılda túrmeklanadi. 
Ekenin aytıw kerek, shashtıń turpayı, ápiwayı, qattı, jińishke, jumsaq, tábiy, tolqınlı 
yamasa buyra boyalǵan, ash reń berilgen, nadurıs munasábet 
sebepli buzılǵan hám kesel túrleri bar. Turpayı hám qattı 
shashlar 
ıssında 
ańsatlıq 
penen 
buraladi 
hám 
forma beriw ańsat 
keshedi. 
Lekin 
onıń ushın olarǵa 
aldın 
jaqsılap 
ximiyalıq qospanı 
sińirip alıw kerek. 
Bunday 
shashlarǵa ximiyalıq qospa ápiwayı shashlarǵa qaraǵanda 
tezirek tásir etiwi sebepli oralǵan qamtımlar iri-iri shıǵadı hám formasın talay uzaq saqlap qaladı. 

---

36 
Jińishke hám jumsaq shashlardı túrmeklash qıyınlaw. Olardı elektrda qızdırıp 
túrmeklanadigan bolsa kóp waqıt ketedi yamasa ximiyalıq qospanı kúsheytiw zárúr boladı. 
Bunday jaǵdayda shashtı saqlap qalıw hám qorǵaw maqsetinde qospa quramına glitserin 
qosıladı. 
Tábiy tolqınlı shashlardı túrmeklash ushın kúshsizlew qospa tayarlaw hám ıssınan 
kemrek paydalanıw kerek boladı. Keri jaǵdayda ol taǵı da kúshli tolqınlanıp ketib, olardı bir 
formaǵa salıw quramalılasadı. 
Aldın boyalǵan yamasa ash reń berilgen shashlar náziklesip qalıwı sebepli olar menen 
ıqtıyatlı bolıp islew kerek. Boyalǵan shashlardıń túrmeklanish processinde sinib ketiw halları 
kóp ushraydı. Bunıń aldın alıw ushın túrmeklashni baslawdan aldın bir qamtımdı bólek sınap 
kóriw arqalı aldın shash qaysı túrdegi ximiyalıq qospa menen boyalǵanın úyrenip alǵan jaqsı. 
Sebebi kópshilik klientler olardı shashınıń aldın ne menen boyalǵanın biliwmeydi. Eger aldın 
metall boyawlardan paydalanılǵan bolsa, olardı túrmeklamaslik kerek. Sebebi shash túrmeklash 
ushın tayarlanǵan qospa qaynagan waqıtta aldınǵı metall boyawdan qalǵan duzlar menen 
reaksiyaǵa aralasıp shashdan ulıwma ajralıp qalıw múmkin. Bul hal júz bermegen halda da 
shashtıń reńi ózgeriwi hám odan jasıl hám toq daqlar payda bolıp qalıwı anıq. Eger sınap 
kórgende shashda metall duz qaldıqları ámeldegi ekenligi anıqlansa, olardı putkinley 
ketkazmaguncha túrmeklashni qaldırǵan maqul. Eger sınaqta xina, baspa, vodorod qıshqılanıw 
yamasa basqa ósimlik yamasa tábiy boyawlar qaldıqları bar ekenligi anıqlansa, túrmeklashni 
biymálel baslasa boladı. Bunda qospa kúshsizlew tayarlanıp, qızdırıw múddetin qısqartirsa boldı. 
Eger shash boyawda tábiy boyawlar isletilip, vodorod qıshqılanıw ulıwma isletilmagan 
bolsa, ol halda ápiwayı shashlardı boyaw ushın mólsherlengen qospadan paydalanıladı. Eger 
klient bir yo'la da bo'yab, da túrmeklab qoyıwdı qálese, aldın shashtı túrmeklab keyin boyaw 
kerek. Lekin bul jaǵdayda da aldın shash ximiyalıq bo'yalmagan hám ash reń berilmegen, yaǵnıy 
reńsizlentirilmegen bolıwı kerek. Eger sonday etilgen bolsa, shashtı aldınǵı túp holiga keltirip 
alıw kerek boladı. Shash reńin joytıw hám ochartirishda normadan asıp jiberiw bas penenterisiga 
hám shashtıń túp strukturalıq dúzilisine unamsız tásir kórsetedi. Sol sebepli bul eki ámeldi 
teńdey atqarǵannan kóre bir neshe kún kútip turǵan maqul.