O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

Ishlab chiqarish leviridji – bu doimiy va o’zgaruvchan harajatlar miqdorining nisbatini umumiy harajatlardagi salmog’i bilan ifodalanaladi.
Lèø  TFC ,
TVC
«Leviridj» - «Leverage» amerikacha ibora bo’lib, maxsus adabiyotlarda keng qo’llanilmoqda.x)
«Leviridj» qandaydir kuch ta’sirida og’ir buyumlarni ko’tarish ma’nosini
beradi. Boshqacha aytsak, ma’lum miqdorlagi foydani olishga bo’lgan harajatlarning ta’sir kuchini qo’rsatadi. Misol. Bitta tumanda kelib joylashgan ikki korxona – biri «Nurli tong», ikkinchisi «Ester» turistik firmasi haqida quyidagi axborotlar ma’lum. «Nurli tong korxonasi» chuchvara mahsulotlarini tayyorlaydi, tortib joylashtiradi va ulgurji savdo qiladi. Bu erda o’zgaruvchan harajatlar bo’lib chuchvara uchun hom ashyo, upakovka materiallari va mehnat harajatlari hisoblanadi. Ishlab chiqarish avtomatlashtirilgani tufayli boshqa harajatlar mahsulot hajmiga bog’liq emas, shuning uchun doimiy harajatlar hisoblanadi. Ikkinchi korxona – «Ester» turistik agentligi Evropa davlatlardagi shaharlar bo’yicha avtobusda turistik xizmatlarni amalga oshiradi. O’zgaruvchan harajatlar bo’lib unda har bir yo’llanmaning narxi (komission mukofotlardan tashqari) bo’lib, bu harajatlar turizm operatori hisobiga o’tkaziladi. Komission yig’im miqdori odatda har bir tur sayohat xizmatidan 20% ni tashkil etadi. «Nurli tong» va «Ester korxonalarining» 2005 yil 3 kvartali bo’yicha moliyaviy natijalarining shakllanishini quyidagi jadvaldan qo’ramiz.

12-jadval
«Nurli tong» va «Ester» korxonalarining 3 kvartal 2005 yil bo’yicha moliyaviy natijalari

Qo’rsatkichlar	«Nurli tong» korxonasi		«Ester» firmasi
	Ming so’m	Pul tushimla-riga % hisobida	Ming so’m	Pul tushimla-riga % hisobida
1. Pul tushumlari	45000	100	45000	100
2. O’zgaruvchan harajatlar	26000	58	36000	80
3. Qo’shimcha	19000	42	9000	20
4. Doimiy harajatlar	16000	35	6000	13
5. Foyda	30000	7	3000	7

Qo’rinib turibdiki olingan pul mablag’lari hajmi bo’yicha korxonalar bir xil. (45000; 3000; 7). Ammo harajatlar tarkibi esa keskin farq qiladi. «Ester» turistik agentligida o’zgaruvchan harajatlar salmog’i 80% bo’lsa, «Nurli tong» korxonasida 58%. Hisoblashlar quyidagi natijalarni qo’rsatadi.
13-jadval

Qo’rsatkichlar	«Nurli tong»	«Ester»
- Zararsizlik nuo’tasi	27586	7500
- Ishlab chiqarish leviridjix) (TFC/ TVC)	0,62	0,17
- Ishlab chiqarish leviridjining samardorligi	6,33	3,00

Jadvalda TFC – doimiy harajatlar, TVC - to’liq o’zgaruvchan harajatlar.