8.2. Kapital to’g’risida tushuncha
Kapital - xal qiluvchi iqtisodiy kategoriyalardan biridir. Kapital, biz yuqorida qo’rganimizdek bu kishilar tomonidan boshqa tovarlarni ishlab chiqarish va ishlarni bajarish uchun ilgari yara-tilgan, uzoq davr xizmat qiladigan, barcha ishlab chiqarish vositalarida o’z ifodasini topgan ishlab chiqarish omilidir. Bularga asbob-anjom-lar, dastgohlar, binolar, inshoatlar va shunga o’xshashlar kiradi. Iqtisodiyotda “kapital” tushununchasidan tashqari “investitsiya”,
“investitsion resurslar” tushunchasi ham ishlatiladi.
“Kapital” iborasi ishlab chiqarish vositalarini yaratish uchun katta hajmda sarflanganl pul mablag’laridir (yoki kapital qo’yilmalardir).
“Investitsiya” - uzoq muddat xizmat qiladigan ishlab chiqarish vositalarini yaratish uchun ajratilgan, mqljallangan lekin hali sarf etilmagan (moddiylashmagan) kapitaldir. Hozirdagi joriy ishlab chiqarishni bir qismi asosiy fondlarni ko’paytirish uchun ishlatilgandagina investitsiya yuzaga keladi.
Boshqacha qilib aytsak, investitsiya - tadbirkorlik va boshqa faoliyat sohalariga kiritilib, daromad keltiradigan va ijtimoiy samaraga erishishni ta’minlaydigan moddiy va
intellektual (aqliy bilim) boyliklardir. Kapital:
- mulkdorlar bilan yollangan xodimlar orasidagi munosabatlarni;
- mulkdorlarni o’zlarini o’rtasidagi munosabatlarni qamrab oladi. Kapitalga uch xil ta’rif beriladi:
- Kapital - o’zi ko’payuvchi qiymat. Bunday ta’rif kapitalning umumiy formulasidan P-T-P1 kelib chiqadi, bunda P1- bu dastlab avanslangan kapital (P) bilan qo’shimcha qiymat yig’indisidir.
- Kapital - bu buyum emas, ma’lum darajadagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar bo’lib, ular buyumlarda ifodalanadi va ularga ijtimoiy tus beradi (mashinalar, binolar, pullar va x.k.lar). Ulardan yollangan ishchi kuchi yordamida foydalanilgandagina kapital bo’la oladi. Kapital o’z egasiga foyda keltirishi zarur.
- Kapital - bu harakat, tqxgovsiz aylanish jarayonidir. Unga jim yotgan buyum sifatida emas, faqat xarakatdagi narsa deb tushunish lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
