O‘quv-uslubiy majmua Namangan davlat universiteti kengashining 2021-y. "27"

maf’uvlotu; 5) fauvlun.
Shuni esda tutish lozimki, juzvlar ham, ularning birikuvidan hosil bo’ladigan 
ruknlar ham allaqanday mavhum tushunchalar emas. Ruknlar – tildagi mavjud 
so’zlarning tuzilishini umumiy tarzda aks ettiruvchi o’ziga xos bir qolip. Boshqacha 
qilib aytganda, tildagi so’zlar o’ziga xos vaznlarga ega bo’lib, ruknlar o’sha vaznlarni 
ifodalovchi shartli so’zlardir. Masalan, latofat, mijozing, visolin so’zlari fauvlun; 
lolarux, xonumon so’zlari foilun; tasavvurdan, guharrezlik so’zlari mafoiylun; 
mehribonim, aylanibman so’zlari foilotun; mayxonadan, oqilligim so’zlari 
mustaf’ilun qolipidagi so’zlardir. Aruz vaznida she’r ana shu umumiy qoliplarga 
mos tushuvchi so’zlar asosida yaratiladi. Biroq, shu bilan birga, so’z va qolip aynan 
bir narsa emas, qolip so’zga nisbatan kengroq tushuncha. Aruz qoidasiga ko’ra bir 
qolip:
a) so’zning bir qismidan: musofir(man), qabihguf(tor) – fauvlun; 
borakal(loh), yaxshiroq(dur) – foilun;
b) bir so’z va boshqa so’zning bir qismidan: berib shoh(lig’), o’z ollin(da) – 
fauvlun; sarvi gul(ro’), ul pari:(vash) – foilun; aning afso:(nasi), topilg’ay 

---

 
21 
sho:(yad) – mafoiylun; shishadek ko’ng(lumdadur), to Navo:iy(dek) –foilotun; 
ko:fir ko’zung(ning), borgo:hig’a: – mustaf’ilun;
v) ikki so’zdan: tanim yuz, urub tosh – fauvlun; haq olib, ul pari: – foilun; 
navo to:pib, malaksan yo – mafoiylun: o’n sakiz ming, kimga soyam – foilotun; 
aylab ani:, mushkin qoshi: – mustaf’ilun;
d) uch so’zdan tuzilishi mumkin: bu fo:niy dun(yadin) – mafoiylun; bir buti: