Orfoepiya, Orfografiya, Grafika bo`limlari docx

Yozuvlarning turlari
1.Yozuvlar tarixi quyidagicha ikki bosqinchga ajratiladi:
a) logografik yozuvlar (logos- so’z , grafos-yozaman)
b) fonografik yozuvlar (fone-tovush, grafos-yozaman)
2. Yozuvlarning bu ikki turining farqi shundaki:
-logografik yozuvlarda har bir belgi, shakl ma’lum bir so’z,tushunchani ifodalaydi:
-fonografik yozuvlarda esa har bir belgi bir tovushni ifodalaydi.
3.Logografik yozuvning turlari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin:
a) piktografik yozuvlar (piktus-chizilgan, grafe-yozuv);
b) ideografik yozuvlar (ideya-tushuncha, grafe-yozuv).
4.Piktografik yozuv dastlabki yozuvlardan bo’lib,bunda har bir tushuncha ma’lum bir rasm orqali ifodalanadi.M: quyosh
kunduzni, oy tunni, toshbaqa baxtni ifodalaydi.
5.Ideografik yozuvda tushunchalarni ifodalash uchun ramziy simvolik shakllar olingan. M: ko’zni, asirni, oyni,tog’ri
ifodalagan.
6.Piktografik va ideografik yozuvlar logografik yozuv sifatida murakkab bo’lib, yuzlab shakllarni chizish va ularning
ma’nosini esda saqlash talab qilingan. Shuning uchun yozuvlarning yangi bosqichi, ya’ni finografik yozuvga o’tilgan. Bunda
ayrim bo’g’inlarni, keyinroq esa tovushlarni ifodalash uchun harfiy belgilar qabul qilingan.
7.Fonetik yozuvning kelib chiqishi qadimgi. Finikiya yozuvi bilan bog’lanadi.
Yozuvlar tarixi
Xalqimiz o’z tarixi mobaynida bir qancha yozuvlar bilan ish ko’rgan .
1.Bundan uch ming yilcha oldin avesto yozuvi bo’lgan.
2. Eramizdan avvalgi VI-IV asrlarda oromiy va mix (mixxat) yozuvlari ishlatilgan.
3.Oromiy yozuvi asosida so’gd va xorazm yozuvlari kelib chiqqan.
4.V-VII asrlarda qadimgi turkiy yozuv amalda bo’lgan .

---

15
5. VI-VII asrdan XV asrgacha uyg’ur yozuvi qo’llanilgan.
6. Arablar istilosidan XX asrgacha arab yozuvi iste’moldabo’lgan.
7. XX asrda esa lotin va rus alifbosi asisidagi yozuvlar amalda bo’ldi.